Oznaczenie Bayera – sposób oznaczania gwiazd, w którym każda z nich jest definiowana przez literę grecką lub łacińską oraz łacińską dopełniaczową nazwą gwiazdozbioru. Pierwotna liczba gwiazd z oznaczeniem Bayer wynosiła 1564.

Większości jasnych gwiazd nazwy naukowe zostały przyznane przez niemieckiego astronoma Johanna Bayera na początku wieku XVII, w 1603 w jego atlasie gwiazd Uranometria (nazwanym na cześć Uranii, greckiej muzy astronomii a także Uranosa, greckiego boga nieba). Johann Bayer płynął do różnych części świata, także na półkulę południową, by przeprowadzać swoje obserwacje astronomiczne. Bayer przypisywał małe litery alfabetu greckiego (alfa (α), beta (β), gamma (γ) itd.) każdej gwieździe, którą skatalogował. Bayer wtedy dołączał do tejże litery nazwę gwiazdozbioru, w którym ta gwiazda leży, w dopełniaczu, by podkreślić, że dana gwiazda należy do danego gwiazdozbioru. Dla przykładu: Bayer oznaczył grecką literą alfa (α) konkretną gwiazdę w gwiazdozbiorze Byka, dodał więc literę α do nazwy Tauri, która jest dopełniaczem łacińskiej nazwy gwiazdozbioru Taurus, by zaznaczyć, że dana gwiazda należy do gwiazdozbioru Byka. W związku z tym, naukową nazwą tej gwiazdy jest α Tauri (inaczej alfa Tauri), co znaczy „alfa Byka”. Pojedynczy gwiazdozbiór może w sobie zawierać bardzo wiele gwiazd, ale są tylko 24 litery alfabetu greckiego, więc gdy skończyły się litery greckie, zaczął on używać małych liter alfabetu łacińskiego, a następnie wielkich.

Czy alfa zawsze oznacza najjaśniejszą gwiazdę?[ | edytuj kod]

W oznaczeniu Bayera litery są generalnie przypisywane gwiazdom według ich jasności obserwowanej, od najjaśniejszej do najsłabszej. Najjaśniejsza gwiazda w danym gwiazdozbiorze to alfa (α), dalej beta (β), trzecią co do jasności gwiazdą jest gamma (γ) itd. Jednakże były to tylko założenia, gdyż brak dostępnych środków technicznych w jego czasach uniemożliwiał dokładne pomiary, przez co nie zawsze litera odpowiada jasności gwiazdy. Jednakże, jako że większość gwiazd oznaczonych literą alfa jest też najjaśniejszymi w swoim gwiazdozbiorze, wielu ludzi błędnie przypuszcza, że oznaczenie Bayera dokładnie określa kolejność gwiazd w gwiazdozbiorach co do jasności. Tradycyjnie gwiazdy były oznaczane 6 klasami jasności, więc w katalogu gwiazdy 1 klasy jasności mają wcześniejszą literę niż gwiazdy 2 czy 3 klasy. Jednakże wewnątrz każdej klasy jasności nie próbowano uporządkować gwiazd według jasności. Bayer nie zawsze oznaczał gwiazdy właśnie w taki sposób, lecz czasami litery przypisywał biorąc pod uwagę umiejscowienie gwiazdy w gwiazdozbiorze, biorąc pod uwagę kolejność, w której gwiazdy danego gwiazdozbioru wschodzą, mitologiczną lub historyczną wagę danej gwiazdy czy też przez przypadek. Gwiazdy często były niezgrabnie przyporządkowywane od głowy do stóp lub ogona gwiazdozbioru (tak jak gwiazdy w Wielkim Wozie). Wniosek z tego taki: „alfa” (α) nie zawsze jest najjaśniejszą gwiazdą swojego gwiazdozbioru; wśród 88 gwiazdozbiorów jest co najmniej 30 gwiazdozbiorów, w których „alfa” nie jest najjaśniejszą gwiazdą, a 4 z tych 30 w ogóle nie posiada „alfy”.