Orzechy laskowe odmiany wielkoowocowej

Orzechy laskowe – całe owoce, nasiono w łupinie i nasiono bez łupiny

Orzech laskowy – jadalny owoc różnych gatunków krzewów z rodzaju leszczyna (Corylus). Orzechy laskowe spożywane są przez ludzi od najdawniejszych czasów i we wszystkich obszarach, gdzie leszczyny występują. Orzechy różnych gatunków różnią się wielkością, plennością, smakiem, ale mają podobną wartość odżywczą i dietetyczną. Największe znaczenie gospodarcze mają odmiany uprawne pochodzenia mieszańcowego uzyskane z leszczyny południowej, pospolitej i pontyjskiej. Orzechy laskowe są współcześnie wykorzystywane w przemyśle cukierniczym i piekarniczym. Spośród owoców jadalnych strefy umiarkowanej wyróżniają się największą wartością odżywczą i energetyczną. Olej z tych orzechów stosowany jest w przemyśle farmaceutycznym w produkcji kosmetyków oraz w przemyśle farbiarskim do wyrobu farb. Orzechy laskowe zalecane są w różnych terapiach ze względu na walory odżywcze i lecznicze. Roczna ich produkcja na świecie wynosi ok. 600–750 tys. ton, przy czym większość pochodzi z Turcji.

Charakterystyka botaniczna[ | edytuj kod]

Orzechy laskowe w okrywach

Orzechy laskowe to orzechy właściwe, jednonasienne, bezbielmowe. Wypełniające ich wnętrze nasiono składa się z dwóch liścieni i drobnego zarodka między nimi. Łupina nasienna jest skórowata, ciemnobrązowa i poprzerastana włóknami. Nasiono otacza zdrewniała owocnia, której wielkość, kształt, grubość i barwa są ważnymi cechami różniącymi odmiany. U nasady owocni znajduje się tarczka, poprzez którą zrośnięta jest ona z okrywą owocową powstającą z trzech podkwiatków, w różnym stopniu u różnych odmian i gatunków okrywającą orzech. Orzechy wyrastają najczęściej po dwa lub kilka, rzadko pojedynczo lub w większej liczbie.

Orzechy leszczyny pospolitej (Corylus avellana) są małe do średniej wielkości – osiągają do 2,5 cm długości. Ich tarczka jest mała, a okrywa owocowa ząbkowana i krótsza lub dłuższa od orzecha.

Leszczyna pontyjska (C. avellana var. pontica) jest taksonem macierzystym dla większości uprawianych odmian wielkoowocowych. Jest bardzo plenna, daje owoce duże, o tarczce trójkątnej. Okrywa bardzo zmienna – krótsza lub dłuższa od orzecha. Odmiany pochodzące od tej leszczyny znane są jako zellerówki.

Leszczyna południowa (długookrywowa, C. maxima) ma orzechy krótko omszone, o długości do 2,5 cm, z nasionem dobrze wypełniającym skorupę, z okrywami strzępiastymi, dłuższymi od orzechów i za nimi zwężonymi. Odmiany pochodzące od tej leszczyny należą do najstarszych uprawianych, znane są jako lambertówki.

Mniejsze znaczenie, choć stosowane są i były do uzyskiwania odmian uprawnych, mają leszczyny takich gatunków jak: mandżurska (C. sieboldiana var. mandshurica), kaukaska (C. colchica), turecka (C. colurna), amerykańska (C. americana), różnolistna (C. heterophylla) i kalifornijska (C. californica).

Historia[ | edytuj kod]

Pożywne orzechy laskowe stanowiły pokarm ludzi od najdawniejszych czasów. Leszczyny uprawiane były w starożytności w Grecji, Persji i w Azji Mniejszej. W średniowieczu uprawy rozprzestrzeniły się w Europie południowej, w X–XIII wieku we Francji, później w Niemczech i Anglii. Orzechy z amerykańskich gatunków leszczyn (Corylus americana i C. rostrata) spożywane były przez Indian. W uprawach rozprzestrzeniane były odmiany pochodzenia mieszańcowego pochodzące głównie od leszczyny południowej i pontyjskiej, udokumentowane we Francji w XVI wieku. Od przełomu XIX i XX wieku uprawy leszczyn rozwijają się w Stanach Zjednoczonych, gdzie wyhodowano ponad 100 odmian, w tym także o dużej odporności na mróz, pochodzenia mieszańcowego z gatunkami tam rodzimymi. Także zasięg upraw w Europie powiększono na północ w wyniku uzyskiwania odmian odpornych na mrozy, głównie dzięki mieszaniu ich z leszczyną pospolitą i mandżurską.