Orogeneza alpejska
Przeczytaj także...
Andy (hiszp. Los Andes, Cordillera de los Andes) – góry fałdowe znajdujące się w Ameryce Południowej na terenie Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Boliwii, Chile oraz Argentyny. Góry ciągną się wzdłuż Oceanu Spokojnego od zatoki Paria na północy po Ziemię Ognistą na południu, na przestrzeni ponad 9000 km, co sprawia, że jest to najdłuższy łańcuch górski na Ziemi. Szerokość Andów wynosi 200–800 km. Najwyższe szczyty to Aconcagua (6962 m n.p.m.), Ojos del Salado (6893 m n.p.m.) oraz Nevado Pissis (6793 m n.p.m.).Płyta eurazjatycka – kontynentalna płyta tektoniczna, obejmująca swoim zasięgiem Europę i znaczną część Azji (bez Półwyspu Arabskiego, Indyjskiego oraz wschodniej Syberii).
Pindos – góry w południowo-wschodniej Europie na terenie Grecji i południowej Albanii, stanowiące oś południowej części Półwyspu Bałkańskiego. Długość ok. 200 km, szerokość do 50 km. Najwyższym szczytem jest Smolikas (2637 m n.p.m.). Jest to drugi co do wysokości masyw Grecji, ustępuje tylko masywowi Olimpu.
Andy (hiszp. Los Andes, Cordillera de los Andes) – góry fałdowe znajdujące się w Ameryce Południowej na terenie Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Boliwii, Chile oraz Argentyny. Góry ciągną się wzdłuż Oceanu Spokojnego od zatoki Paria na północy po Ziemię Ognistą na południu, na przestrzeni ponad 9000 km, co sprawia, że jest to najdłuższy łańcuch górski na Ziemi. Szerokość Andów wynosi 200–800 km. Najwyższe szczyty to Aconcagua (6962 m n.p.m.), Ojos del Salado (6893 m n.p.m.) oraz Nevado Pissis (6793 m n.p.m.).Płyta eurazjatycka – kontynentalna płyta tektoniczna, obejmująca swoim zasięgiem Europę i znaczną część Azji (bez Półwyspu Arabskiego, Indyjskiego oraz wschodniej Syberii).
Pindos – góry w południowo-wschodniej Europie na terenie Grecji i południowej Albanii, stanowiące oś południowej części Półwyspu Bałkańskiego. Długość ok. 200 km, szerokość do 50 km. Najwyższym szczytem jest Smolikas (2637 m n.p.m.). Jest to drugi co do wysokości masyw Grecji, ustępuje tylko masywowi Olimpu.
Orogeneza alpejska – (Fałdowanie alpejskie) ostatni okres globalnych fałdowań górotwórczych, w czasie którego doszło do powstania górotworu alpejskiego.
Orogenezę alpejską pośrednio wywołał rozpad superkontynentu Gondwany. Po oderwaniu się płyt afrykańskiej, arabskiej i indoaustralijskiej podryfowały one na północ i zderzyły się z płytą eurazjatycką, powodując intensywne fałdowanie. Większość gór powstałych w trakcie tej orogenezy - alpidów - rozciąga się wzdłuż krawędzi tych płyt.
Kordyliery – rozległy obszar o charakterze wyżynno-górskim w zachodniej części Ameryki Północnej. Rozciągłość południkowa łańcucha to około 8 000 km, od Cieśniny Beringa na północy po Kanał Panamski na południu. Szerokość dochodzi do 1 700 km. Najwyższym szczytem jest McKinley (6194 m n.p.m.). Te góry fałdowe mają duży wpływ na klimat, florę i faunę, gospodarkę i rozmieszczenie ludności w Ameryce Północnej, ponieważ hamują masy wilgotnego powietrza napływające z zachodu, co prowadzi do obniżenia rocznej sumy opadów w centralnej części Ameryki. Powstały w orogenezie alpejskiej.Hercynidy/Waryscydy – góry powstałe w czasie orogenezy hercyńskiej/waryscyjskiej (trwającej od środkowego dewonu do końca permu). Orogen waryscyjski ma charakter spolaryzowany z wyraźnymi strefami internidów i eksternidów.
Orogeneza alpejska zaczęła się w triasie a największe nasilenie nastąpiło w trzeciorzędzie, trwała przez cały paleogen, na który przypadła główna faza fałdowań, i trwa nadal.
W jej ramach wyróżnia się 3 etapy:
A także bardziej szczegółowe fazy orogeniczne:
Skutki orogenezy alpejskiej[]
W toku orogenezy alpejskiej zostały wypiętrzone w szczególności pasma górskie łańcucha alpejsko-himalajskiego:
Płyta indoaustralijska (ang. Indo-Australian Plate) – kontynentalna płyta tektoniczna, która prawdopodobnie dzieli się na dwie mniejsze płyty: australijską i indyjską, będącą najmniejszą płytą kontynentalną. Indie, Sahul (czyli dawny kontynent obejmujący Australię, Nową Gwineę i Tasmanię), Nowa Zelandia i Nowa Kaledonia stanowią fragmenty prehistorycznego superkontynentu Gondwany, do którego należała również południowa Afryka, Ameryka Południowa i Antarktyda.Karpaty (51-54) (węg. Kárpátok; rum. Carpaţi; ukr. i serb. Карпати; czes. i słow. Karpaty) – łańcuch górski w środkowej Europie (jeden z największych w tej części świata), ciągnący się łukiem przez terytoria Austrii, Czech, Polski, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Serbii i Rumunii. Najwyższy szczyt Gerlach ma wysokość 2655 m n.p.m.
a także
W czasie orogenezy alpejskiej sąsiadujące ze strefą fałdowań górskie masywy hercyńskie często uległy odmłodzeniu bądź, przeciwnie, zniszczeniu i zapadnięciu.
Łańcuch alpejsko-himalajski – wielki system górski w północnej Afryce, południowej Europie i południowej Azji. Należą do niego subsystemy górskie powstałe w orogenezie alpejskiej wskutek zderzenia napierających z południa płyt afrykańskiej, adriatyckiej, egejskiej, arabskiej i indoaustralijskiej z płytą eurazjatycką. Łańcuch alpejsko-himalajski wciąż podlega wypiętrzaniu, wskutek czego jako całość jest drugim co do intensywności wstrząsów obszarem sejsmicznym na świecie (po pacyficznym pierścieniu ognia).Płyta arabska - niewielka płyta tektoniczna, położona między płytą afrykańską na południu i zachodzie, płytą eurazjatycką na północy i płytą indyjską na wschodzie.
Zobacz też[]
Warto wiedzieć że... beta
Hindukusz (paszto: هندوکش; lub Hindu Kūh = هندوکوه i Kūh-e Hind = کوه هند) – system górski w środkowej części Azji mieszczący się w północno-zachodnim Pakistanie oraz centralnym i wschodnim Afganistanie. Hindukusz graniczy z górami Safed Koh na zachodzie, natomiast od wschodu – z wyżyną Pamiru, górami Karakorum oraz z Himalajami.
Zagros – góry w Iranie, od pd.-zach. obrzeżają Wyżynę Irańską. Długość ok. 1600 km, szerokość 200-300 km. Najwyższy szczyt Zard Kuh, 4548 m n.p.m. Obejmują kilkanaście grzbietów górskich (biegnących równolegle z pn.-zach. na pd.-wsch.) rozdzielonych podłużnymi obniżeniami pochodzenia tektonicznego i krasowego. Grzbiety z płaskimi wierzchołkami i stromo opadającymi stokami.
Płyta afrykańska – płyta tektoniczna, obejmująca swoim zasięgiem Afrykę i znaczną część południowego Atlantyku oraz Oceanu Indyjskiego.
Góry Betyckie (Cordilleras Béticas albo Sistemas Béticos) – należą do Alpidów Zachodnich, łańcuch górski w południowo-wschodniej części Półwyspu Iberyjskiego, w Hiszpanii, drugi po Alpach pod względem wysokości w Europie. Ciągnie się wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego, od Gibraltaru do przylądka Nao (przedłużeniem tektonicznym Gór Betyckich są Baleary, a także na afrykańskim brzegu — Góry Rif). Łańcuch ma długość 600 km, szerokość 100–160 km.
Alpy (fr. Alpes, niem. Alpen, wł. Alpi, słoweń. Alpe, ret. Alps) – najwyższy łańcuch górski Europy, ciągnący się łukiem od wybrzeża Morza Śródziemnego po dolinę Dunaju w okolicach Wiednia. Łańcuch ma długość około 1200 km, szerokość od 150 do 250 km i zajmuje powierzchnię około 220 tys. km².
Bałkan (też Bałkany, Bałkanidy) - system gór fałdowych na Półwyspie Bałkańskim. Część północnego pasma alpidów zawarta między przełomem Dunaju w Żelaznej Bramie a wybrzeżem Morza Czarnego. Przedłużenie Karpat na północy i Gór Pontyjskich na wschodzie.
Tabela stratygraficzna – schemat obrazujący przebieg historii Ziemi na podstawie następstwa procesów i warstw skalnych. Obecnie przyjęta tabela stratygraficzna została ustalona przez Międzynarodową Komisję Stratygrafii (ICS).