Operacja An-Far (hebr. מבצע אנ-פאר, Miwca An-Far; skrót od operacja anty-Faruk) – izraelska operacja wojskowa przeprowadzona podczas I wojny izraelsko-arabskiej w dniach między 9 a 15 lipca 1948 przeciwko egipskiej armii. Nazwa operacji została wzięta od egipskiego króla Faruka I. Celem operacji było przejęcie kontroli na podejściem od południa do Judei i zablokowanie egipskiej armii. Przy okazji podjęto próbę przywrócenia komunikacji z żydowskimi osiedlami na pustyni Negew. Izraelczycy ponieśli taktyczną porażkę i nie zdołali osiągnąć zamierzonych celów. Walki trwały do 15 lipca, po czym rozpoczęła się operacja Mawet la-polesz (16-18 lipca).

Tło wydarzeń[ | edytuj kod]

W maju 1948 w Palestynie rozpoczęła się I wojna izraelsko-arabska, która była kontynuacją wojny domowej w Mandacie Palestyny (1947-1948). W przeciwieństwie do wojny domowej, była to typowa wojna o charakterze konwencjonalnym, w którym zaangażowało się szereg państw arabskich. Na froncie południowym, część pustyni Negew, pas wybrzeża i większą część Judei zajęły wojska egipskie, które starały się kontynuować swoje natarcie w stronę Tel Awiwu. Jednak operacja Filistia (29 maja-3 czerwca) zatrzymała Egipcjan i zmusiła ich do zmienienia kierunku natarcia na zachód. W okresie od 11 czerwca do 8 lipca 1948 w Palestynie obowiązywał pierwszy rozejm. Pomimo utrzymania linii frontu, sytuacja Izraelczyków na południu była trudna i niezwykle skomplikowana. Dowództwo izraelskiej armii skoncentrowało większość sił na froncie centralnym i północnym, pozostawiając na południu jedynie dwie brygady: Giwati i Negew. Brygada Giwati liczyła wówczas 2,7 tys. żołnierzy, a Brygada Negew posiadała jedynie 800 żołnierzy. Naprzeciwko siebie mieli rozproszone siły egipskie liczące około 5 tys. żołnierzy. Szefem Południowego Dowództwa był generał Jigal Allon, który bardzo dobrze zdawał sobie sprawę z trudności swego położenia. Długa linia frontu pomiędzy niewielkimi ufortyfikowanymi osiedlami żydowskimi była broniona przez niewystarczające siły. Drogi zaopatrzenia były zagrożone infiltracją przeciwnika i atakami arabskich milicji, które posiadały zaplecze w postaci arabskich wiosek i ich mieszkańców. Dodatkowo, w głębi pustyni Negew pozostało kilkanaście żydowskich osiedli, które od początku wojny były całkowicie pozbawione dostaw zaopatrzenia. Jigal Allon, zdając sobie sprawę z kruchości rozejmu, rozpoczął ze swoim sztabem przygotowywać plan działań na wypadek wznowienia walk.

W dniu 5 lipca 1948 w sztabie przedstawiono plan operacji An-Far. Zakładał on, że siły Brygady Giwati podejmą próbę przełamania egipskich linii i utworzą korytarz komunikacyjny z żydowskimi osiedlami izolowanymi na pustyni Negew. Natomiast siły Brygady Negew miały utrzymywać linie obronne oraz stanowić wsparcie. Dowództwo nad operacją objął dowódca Brygady Giwati, Szimon Awidan. Zakładano, że walki skoncentrują się w rejonie głównych węzłów komunikacyjnych położonych przy arabskich wioskach Irak Suwajdan i Al-Faludża. Zajęcie tych pozycji otworzyło by drogę do odciętych osiedli żydowskich i jednocześnie przerwało egipskie linie zaopatrzenia, umożliwiając w przyszłości kontynuowanie działań w celu wyparcia Egipcjan. Plan operacji przewidywał, że w pierwszym etapie batalion piechoty rozpocznie działania na zachodniej linii obronnej, znajdującej się o podnóża wzgórz Judei. Celem tych działań było odciągnięcie uwagi egipskiego dowództwa i jednocześnie zajęcie arabskich wiosek, wraz z wysiedleniem ich mieszkańców. W drugim etapie planowano przeprowadzenie głównego natarcia i utworzenie korytarza na południe Negewu. W dniu 7 lipca izraelscy żołnierze otrzymali rozkaz, aby z całej okolicy usunąć wszystkich arabskich mieszkańców i w ten sposób zabezpieczyć granice kraju przed infiltracją wroga.

Tymczasem Egipcjanie planowali powiększyć zajmowane przez siebie terytorium. W tym celu zamierzali w pierwszej kolejności zabezpieczyć własne linie zaopatrzeniowe, dla których niezwykle strategicznym miejscem było skrzyżowanie dróg przy wiosce Irak Suwajdan. W jego pobliżu znajdował się ufortyfikowany żydowski kibuc Negba, który bezskutecznie usiłowano zająć w pierwszej fazie wojny. Dlatego dla egipskiego dowództwo najważniejszym wydawało się poszerzenie korytarza komunikacyjnego biegnącego ze wschodu na zachód. Pogłębiło by to izolację żydowskiej enklawy na pustyni Negew, ułatwiając jej likwidację. Wojska egipskie były podzielone na siedem głównych zgrupowań: (1) w rejonie wioski Isdud i zdobytego kibucu Niccanim stacjonowała 2 Brygada Piechoty z jednostkami pancernymi i artylerią; (2) na wschód od nich stacjonowała 4 Brygada z jednostkami pancernymi, artylerią i ochotnikami arabskimi z Sudanu i Arabii Saudyjskiej; (3) w rejonie wiosek Irak Suwajdan i al-Faludża stacjonowały cztery bataliony piechoty z artylerią; (4) w rejonie Bajt Dżibrin, Hebronu i Betlejem stacjonował batalion piechoty i siły arabskich ochotników, (5) w rejonie Strefy Gazy stacjonowały trzy bataliony piechoty i ochotnicy z Arabii Saudyjskiej, którzy razem zabezpieczali linie komunikacyjne; (6) w rejonie Rafah stacjonowały rezerwowe trzy bataliony z artylerią, (7) w rejonie el-Arisz stacjonował odwodowy batalion piechoty z innymi jednostkami uzupełniającymi. Ogółem siły te liczyły 8600 żołnierzy i 2000 ochotników. Dysponowali oni niewielką liczbą sprawnych czołgów oraz pojazdów opancerzonych. Wsparcie zapewniały trzy baterie artylerii.

Zawieszenie broni zostało zerwane przez arabskich ochotników z Sudanu i Arabii Saudyjskiej, którzy na rozkaz egipskiego generała Nugiba, w nocy z 7 na 8 lipca 1948 ostrzelali pozycje żydowskie w rejonie kibucu Kefar Darom. Rankiem 8 lipca ochotnicy z zaskoczenia zajęli wioski Kaukaba i Hulajkat, oraz Wzgórze 113 położone na wschód od kibucu Negba. Dzięki wykorzystaniu arabskich ochotników, Egipcjanie uniknęli uznania ich jako winnych złamania warunków zawieszenia broni. Wobec wznowienia walk, izraelskie dowództwo podjęło decyzję o ewakuacji obrońców kibucu Kefar Darom. Przeprowadzono ją pod osłoną nocy z 8 na 9 lipca. Rankiem 9 lipca, po artyleryjskim ostrzale, egipska piechota zajęła opuszczoną osadę. Równocześnie dowództwo izraelskie wydało rozkaz do rozpoczęcia operacji An-Far.