Okultacja
55 Cancri (skrót 55 Cnc; Ro-1 Cancri) – gwiazda podwójna znajdująca się w odległości ok. 40,8 lat świetlnych od Układu Słonecznego w gwiazdozbiorze Raka. System ten składa się z żółtego karła (55 Cancri A) typu G8V oraz czerwonego karła (55 Cancri B) typu M4V.Nowa Zelandia (ang. New Zealand, język maoryski Aotearoa – Kraj Długiej Białej Chmury) – państwo wyspiarskie, położone na południowo-zachodnim Pacyfiku i składające się z dwóch głównych wysp (Północnej i Południowej) oraz szeregu mniejszych wysp, w tym Wyspy Stewart i Wysp Chatham. Archipelag Nowej Zelandii jest najdalej na południe wysuniętą częścią Oceanii, na południowy wschód od Australii. W skład Nowej Zelandii (a dokładnie w skład Commonwealth realm Nowej Zelandii, czyli są to terytoria stowarzyszone lub zależne Nowej Zelandii, ale wchodzące wraz z nią w skład wspólnej domeny królewskiej tudzież królestwa stowarzyszeniowego, połączonego unią personalną ze Zjednoczonym Królestwem i innymi Commonwealth realms) wchodzą również Wyspy Cooka i Niue, które są samorządne, oraz Tokelau i Dependencja Rossa.
Planetoida (planeta + gr. eídos postać), asteroida (gr. asteroeidés – gwiaździsty), planetka (ang. minor planet) – ciało niebieskie o małych rozmiarach – od kilku metrów do czasem ponad 1000 km, obiegające Słońce, posiadające stałą powierzchnię skalną lub lodową, bardzo często – przede wszystkim w przypadku planetoid o mniejszych rozmiarach i mało masywnych – o nieregularnym kształcie, często noszącym znamiona kolizji z innymi podobnymi obiektami.
Okultacja (łac. occultatio, zakrycie) – zjawisko astronomiczne, widome przejście pobliskiego ciała niebieskiego przed innym ciałem niebieskim. W wyniku okultacji ciało znajdujące się dalej od obserwatora staje się na pewien czas niewidoczne dla niego.
Ze względu na swoiste położenie Ziemi w Układzie Słonecznym wyróżniamy przede wszystkim dwa typy okultacji: okultację słoneczną i okultację księżycową, czyli przejście odległego ciała niebieskiego za tarczą odpowiednio: słoneczną, bądź księżycową. Ze względu na znaczną jasność tarczy Słońca obserwacje okultacji słonecznych są trudne i możliwe tylko w niektórych zakresach fal elektromagnetycznych. Znacznie łatwiejsze są obserwacje zakryć i odkryć ciał niebieskich przez Księżyc, zwłaszcza zachodzące na nieoświetlonej krawędzi tarczy Księżyca. Obserwowane są również wzajemne zakrycia planet oraz zakrycia gwiazd przez planety i inne obiekty Układu Słonecznego, jednak ze względu na niewielki rozmiar kątowy zakrywających obiektów są to zjawiska rzadkie. Zakrycia jednej planety przez drugą zdarzają się zaledwie kilka razy w ciągu stulecia, natomiast zakrycie planet przez Księżyc występuje 11 lub 12 razy na rok. Zakrycie gwiazd przez Księżyc następuje w cyklu mniej więcej dziewiętnastoletnim. Wiąże się to z cyklem obrotu węzłów orbity Księżyca wynoszącym 18,6 lat. Co 19 lat zdarzają się przy tym zakrycia tych samych gwiazd, przypadające na te same daty i fazy Księżyca, albowiem w grę wchodzi tu dodatkowo dziewiętnastoletni cykl Metona.
Okultacja jest wykorzystywana do wyznaczania właściwości fizycznych zakrywanych obiektów (np. ich kształtu, temperatury), poszukiwania satelitów planetoid, pierścieni wokół planet, a także korygowania profilu krawędzi Księżyca. Okultacja może pomóc astronomom wyznaczyć średnice dużych gwiazd oraz upewnić się, czy nie są układami podwójnymi.
W 1977 roku przejście Urana na tle gwiazdy pozwoliło odkryć pierścienie planety.
Obserwacje zakryć planety pozasłonecznej 55 Cancri e (Janssen) przez jej gwiazdę macierzystą 55 Cancri A w latach 2012-2013 przez Kosmiczny Teleskop Spitzera pozwoliły ustalić, że temperatura tej planety waha się w przedziale od 1000°C do 2700°C. Analiza danych z kolejnych obserwacji wykonanych w roku 2016 wykazała, że na planecie tej występuje duża różnica temperatur pomiędzy stroną dzienną, a nieoświetloną stroną nocną (wskutek obrotu synchronicznego jedna strona planety jest stale zwrócona ku gwieździe, stąd w trakcie tranzytu (przejścia przed tarczą gwiazdy) zwrócona jest do Ziemi stroną nocną, a tuż przed zakryciem (przejściem za tarczą gwiazdy) stroną dzienną, więc możliwy był pomiar temperatury w różnych obszarach).
Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświat. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2006, s. 65. ISBN 978-83-01-14848-5.
- Marek Zawilski: Słońce i Księżyc. W: Roman Karol Janiczek, Jan Mietelski, Marek Zawilski: Kalendarz Astronomiczny na XXI wiek. Warszawa: Prószyński i S-ka SA, 2004, s. 99. ISBN 83-7255-189-8.
- Przemysław Mieszko Rudź: Niebo. Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2008, s. 262. ISBN 978-83-60887-76-9.
- Paul Murdin: Tajemnice Wszechświata. Jak odkrywaliśmy Kosmos. Warszawa: Wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz, 2010, s. 65. ISBN 978-83-7659-067-7.
- Elizabeth Tasker: Fabryka Planet. Planety pozasłoneczne i poszukiwanie drugiej Ziemi. Warszawa: Prószyński Media Sp. z o.o., 2018, s. 161-162. ISBN 978-83-8123-321-7.
- Elizabeth Tasker: Fabryka Planet. Planety pozasłoneczne i poszukiwanie drugiej Ziemi. Warszawa: Prószyński Media Sp. z o.o., 2018, s. 173-174. ISBN 978-83-8123-321-7.
- Grzegorz Iwanicki: Zaobserwowano różnice temperatur na jednej ze skalistych egzoplanet. urania.edu.pl, 2016-04-04. [dostęp 2018-11-11].