Odrodzenie Irlandzkie w literaturze

Odrodzenie Irlandzkie w literaturze (ang. Irish Literary Revival, Irish Literary Renaissance) lub Odrodzenie Celtyckie (ang. Celtic Revival) – zapoczątkowany w latach 80. XIX wieku zwrot irlandzkiej literatury ku tradycji celtyckich mitów, podań i legend, które stały się osnową współczesnych mu tekstów literackich. Odrodzenie Irlandzkie nastąpiło wskutek poszukiwania własnej tożsamości kulturowej przez irlandzkich pisarzy i intelektualistów oraz buntu wobec angielskiej okupacji, narzucającej nie tylko racje polityczne, ale i kulturowe. Najwybitniejszym przedstawicielem Odrodzenia Irlandzkiego był William Butler Yeats.

David Lloyd George, 1. hrabia Lloyd George of Dwyfor (ur. 17 stycznia 1863 w Manchesterze, Anglia, zm. 26 marca 1945 w Tŷ Newydd, Llanystumdwy, Walia), premier Wielkiej Brytanii w latach 1916-1922 i minister wojny w 1916 r.Normanowie (st. nord. Norrmaen, ludzie północy) – określenie stosowane w zachodniej Europie dla określenia mieszkańców Skandynawii w okresie ich ekspansji handlowej i terytorialnej w VIII-XII wieku. Od IX wieku Normanowie na podbijanych terenach tworzyli nowe organizacje państwowe, np. Normandię czy Islandię.

Spis treści

1 Zarys historyczny irlandzkiej walki o niepodległość

1.1 Myśl niepodległościowa w wieku XIX

1.2 W stronę autonomii

2 Początki

2.1 Kształtowanie się świadomości kulturowej Irlandczyków

2.2 Szkoła Młodej Irlandii

3 Wokół Yeatsa

3.1 Abbey Theatre

4 Inne postaci Odrodzenia Irlandzkiego

5 Przypisy

6 Bibliografia

Zarys historyczny irlandzkiej walki o niepodległość

Początek utraty niepodległości przez państwo irlandzkie datuje się na rok 1171. Wtedy też Irlandczycy, pod presją papieża Hadriana IV, złożyli hołd lenny Henrykowi II z dynastii Plantagenetów. Przymusowe podporządkowanie się Anglikom zakończyło wielowiekową batalię Irlandii o zachowanie własnej niezależności. Przez ostatnie stulecia stanowiła łakomy kąsek, ale nie dała się nikomu zagarnąć, ani legionom rzymskim, ani wojskom wikingów, czy Normanów.

Jonathan Swift (ur. 30 listopada 1667 w Dublinie, zm. 19 października 1745 w Dublinie) – irlandzki pisarz, autor licznych utworów satyrycznych, m.in. Bitwy Książek oraz politycznych, m.in. Listów Kupca Bławatnego, jednak najbardziej jest znany jako twórca Podróży Guliwera, najważniejszej książki angielskiego oświecenia, która zyskała sobie ogromną popularność.Isabella Augusta, Lady Gregory, z domu Isabella Augusta Persse (ur. 15 marca 1852, zm. 22 maja 1932) – irlandzka dramatopisarka i specjalistka od folkloru. Razem z Williamem Butler Yeatsem i innymi była współzałożycielem Irish Literary Theatre i Abbey Theatre; napisała też dla tych instytucji liczne sztuki teatralne. Jest również autorką wielu książek poruszających tematykę mitologii irlandzkiej. Urodzona w rodzinie, która identyfikowała się z Imperium Brytyjskim, stała się zagorzałą irlandzką patriotką, na co wpływ miały wydarzenia w tym kraju, do których doszło w trakcie jej życia.

Z każdym wiekiem, mimo licznych buntów i powstań, umacniało się panowanie Anglików na Wyspie. Pod koniec wieku XV dynastia Tudorów rozpoczęła powolny podbój Irlandii. W roku 1541 Henryk VIII ogłosił się, jako pierwszy władca angielski, królem Irlandii, która jednak nie uznała go za głowę kościoła i pozostała przy katolicyzmie. W 1641 w Irlandii wybuchło powstanie, które, także dzięki wojnie domowej, jaka rok później przeszła przez Anglię, pozwoliło jej uzyskać pewną niezależność. Jednak już w 1649 roku wojska Olivera Cromwella całkowicie spustoszyły Wyspę (masakra w Drogheda) i rozpoczęły trzyletnią, bezlitosną kampanię przywracania władzy angielskiej.

Wilhelm III Orański (ang. Wiliam III, hol. Willem III, właściwie Wilhelm Henryk Orański) (ur. 14 listopada 1650 w Hadze, zm. 8 marca 1702 w Londynie) – książę Oranii-Nassau, stadhouder Republiki Zjednoczonych Prowincji, król Anglii i Szkocji, pogrobowy syn Wilhelma II Orańskiego i Marii Stuart, córki króla Anglii i Szkocji Karola I.Powstanie wielkanocne (irl. Éirí Amach na Cásca, ang. Easter Rising) – powstanie, które wybuchło w stolicy Irlandii, Dublinie, 24 kwietnia 1916 roku.

Największe represje spotkały Irlandczyków w latach panowania Wilhelma Orańskiego. W 1690 roku, po przegranym powstaniu w Boyne, król angielski zakazał zasiadania katolików w parlamencie, odebrał im prawo głosu i wydał ustawę niedopuszczającą ich do studiowania na uniwersytetach i pracy w niektórych zawodach. Przez sto lat większość katolicka pozbawiona była podstawowych praw, a jej mieszkańcy stali się ofiarami prześladowań i ostrej dyskryminacji.

Młoda Irlandia (irl. Éire Óg) był to jeden z odłamów podziemnego ruchu irlandzkiego, który narodził się w pierwszej połowie XIX wieku. Głównym organizatorem ruchu był Thomas Davis. Młoda Irlandia hołdowała hasłom radykalnym i rewolucyjnym, zapowiadała walkę o niepodległość. W 1848 z jej inicjatywy rozpoczęło się nieudane i krwawo stłumione powstanie nazywane sarkastycznie bitwą na grządce kapusty w ogrodzie wdowy McCormack.Teozofia – światopogląd religijno-filozoficzny o charakterze panteistycznym głoszony przez Towarzystwo Teozoficzne założone w 1875 roku przez Helenę Bławatską w Nowym Jorku, później kontynuowany przez jej uczennicę Alice Bailey i jej męża Fostera Baileya, którzy założyli Lucifer Publishing Company w 1920 roku, przemianowany po kilku latach na Lucis Trust. Mottem teozofii jest "Nie ma religii wyższej niż prawda". Według Bławatskiej, teozofia nie jest religią lecz systemem myślowym możliwym do pogodzenia z niektórymi zorganizowanymi wyznaniami takimi jak buddyzm czy hinduizm.

Myśl niepodległościowa w wieku XIX

Wolfe Tone

W czasie rewolucji francuskiej powstało, założone przez Wolfe’a Tone’a Towarzystwo Zjednoczonych Irlandczyków, stowarzyszenie o tendencjach separatystycznych. W roku 1798 wybuchło szybko stłumione powstanie, po którym Tone popełnił samobójstwo. W 1801 roku Irlandia została wcielona do Królestwa Wielkiej Brytanii, tworząc Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.

Stany Zjednoczone, Stany Zjednoczone Ameryki (ang. United States, US, United States of America, USA) – federacyjne państwo w Ameryce Północnej graniczące z Kanadą od północy, Meksykiem od południa, Oceanem Spokojnym od zachodu, Oceanem Arktycznym od północnego zachodu i Oceanem Atlantyckim od wschodu.Dominium brytyjskie – forma ustrojowa istniejąca w ramach imperium brytyjskiego, stanowiąca formę pośrednią między samorządną kolonią a suwerennym państwem, jednak z czasem ewoluująca zdecydowanie w stronę tego ostatniego. Pierwszym dominium brytyjskim była Kanada, która otrzymała taki status w 1867 roku. Kolejnymi były Australia (1901), Nowa Zelandia (1907), Nowa Fundlandia (1907), Związek Południowej Afryki (1910) i Wolne Państwo Irlandzkie (1922).

W pierwszej połowie XIX wieku rodzący się podziemny ruch irlandzki podzielił się na dwa odłamy: jeden, skupiony wokół Stowarzyszenia Katolickiego (Henry Grattan i Daniel O’Connell), głosił hasła polityki ugodowej, zmierzającej do negocjacji z Anglikami, głównie o prawa katolików. Drugi zaś – powstała w 1842 roku Młoda Irlandia (Charles Gavan Duffy), hołdowała hasłom radykalnym i rewolucyjnym, zapowiadała walkę o niepodległość. W 1848 z jej inicjatywy rozpoczęło się nieudane i krwawo stłumione powstanie, nazywane sarkastycznie „bitwą na grządce kapusty w ogrodzie wdowy McCormack”.

Henryk VIII (ur. 28 czerwca 1491 w Greenwich, zm. 28 stycznia 1547 w Londynie) – król Anglii (od 21 kwietnia 1509 do końca życia), lord Irlandii (1494–1542), król Irlandii (1542–1547), drugi monarcha z dynastii Tudorów (po swoim ojcu, Henryku VII). Doprowadził w latach 20. i 30. XVI wieku do rozłamu z Kościołem rzymskokatolickim oraz ustanowienia niezależnego Kościoła anglikańskiego; za jego panowania dokonano kasaty klasztorów. Zasłynął 6 małżeństwami oraz ścinaniem głów niektórych swoich małżonek.George Augustus Moore (24 lutego 1852 – 21 stycznia 1933) - irlandzki pisarz, poeta, krytyk, dramaturg, twórca pamiętników.

W roku 1845 przez Irlandię przeszła ziemniaczana zaraza, która zapoczątkowała czteroletnią klęskę głodu. W tym czasie sprawy polityczne zeszły na dalszy plan. Wtedy też rozpoczęła się masowa emigracja z wyspy, głównie do Stanów Zjednoczonych. Właśnie w USA został założony nowy ruch rewolucyjny Towarzystwo Feniańskie. Fenianie nawiązywali do bojowych tradycji Tone’a i odrzucali możliwość parlamentarnych metod walki. Jednym z przywódców ruchu był John O’Leary, który swoje idee ogłaszał w wydawanym przez siebie piśmie The Irish People (Irlandzki lud). W 1867 roku na terenie Irlandii wybuchło kolejne powstanie, ale tak jak i wcześniejsze zakończyło się całkowitym fiaskiem – nie nadeszła oczekiwana pomoc od fenian, a przywódców aresztowano jeszcze przed rozpoczęciem buntu.

Oliver Cromwell (ur. 25 kwietnia 1599 w Huntingdon, zm. 3 września 1658 w pałacu Whitehall w Londynie) – polityk angielski, główna postać angielskiej wojny domowej, lord protektor Anglii, Szkocji i Irlandii 1653–1658. Cromwell uważany jest za dziesiątego spośród 100 najwybitniejszych Brytyjczyków wszech czasów.Nagroda Nobla w dziedzinie literatury – nagroda uważana za najbardziej prestiżową międzynarodową nagrodę literacką na świecie. Ustanowiona razem z czterema innymi nagrodami przez Alfreda Nobla w testamencie z 1895, jest przyznawana od 1901.

Po klęsce powstania podjęto walkę o niezależność w angielskim parlamencie (ruch Home Rule, zainicjowany przez Isaaca Butta i Charlesa Stewarta Parnella). Irlandczycy znaleźli niespodziewanego sojusznika w osobie premiera Anglii Williama Gladstone’a. Szef brytyjskiego rządu próbował przeforsować w parlamencie dwie ustawy o przyznaniu Irlandii autonomii, ale obie upadły – pierwsza w Izbie Gmin, druga w Izbie Lordów.

Ateizm – odrzucenie teizmu lub pogląd bądź doktryna głosząca, że bogowie nie istnieją. W najszerszym znaczeniu jest to brak wiary w istnienie boga, bóstw i sił nadprzyrodzonych, jako sprzecznych z rozumem i nienaukowych, oraz negujący potrzebę religii.Charles Stewart Parnell (27 czerwca 1846 - 6 października 1891) irlandzki polityk, jedna z najważniejszych postaci w Irlandii i Wielkiej Brytanii w XIX wieku. William Ewart Gladstone opisywał go jako jedną z najbardziej znaczących osób, jakie kiedykolwiek poznał. Przyszły premier, Herbert Henry Asquith twierdził, że to jeden z trzech najwspanialszych ówczesnych postaci. Lord Richard Haldane uważał, że to najlepszy polityk w Izbie Gmin od 150 lat.

W stronę autonomii

Pod koniec wieku XIX powstała Irlandzka Partia Socjalistyczno-Republikańska, założona przez Jamesa Connolly’ego, głosząca radykalne hasła i nawiązująca do idei walk wyzwoleńczych. W roku 1916 była odpowiedzialna za wybuch powstania wielkanocnego. Po niespełna tygodniu powstanie upadło, a Anglicy wykonali publiczne wyroki śmierci na przywódcach. Od 1919 roku rozpoczęła się wojna o niepodległość, zakończona w 1921 roku zawarciem pokoju między premierem Lloydem George’em a przywódcą ruchu wolnościowego, przyszłym prezydentem Irlandii Eamonem de Valerą. Irlandia otrzymała status niezależnego w prawach dominium.

<|||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| - |||||||||| |||||||||| ||||||||||>The Times – wysokonakładowy brytyjski dziennik społeczno-polityczny wydawany od 1785 roku w Londynie, od 1981 przez News Corporation Ruperta Murdocha. Obecny nakład to około 690 tys. egzemplarzy.

W latach 1922-1923 przez Zieloną Wyspę przetoczyła się wojna domowa, która wybuchła z powodu zgody rządu de Valéry’ego na pozostanie w Anglii Ulsteru.

W roku 1937 republika uzyskała swojego prezydenta, a w 1949 wystąpiła ze Wspólnoty Brytyjskiej.

Podstrony: 1 [2] [3] [4]