• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Obywatele rzymscy

    Przeczytaj także...
    Klaudiusz, Tiberius Claudius Drusus Nero Germanicus, oficjalna tytulatura cesarska: Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus (ur. 1 sierpnia 10 p.n.e. w Lugdunum w Galii, zm. 13 października 54 n.e.) – historyk, czwarty cesarz rzymski od 25 stycznia 41 roku do swojej śmierci, syn Druzusa Starszego i Antonii Młodszej; bratanek cesarza Tyberiusza, stryj cesarza Kaliguli, brat Germanika.Bierne prawo wyborcze (prawo wybieralności) – prawo do kandydowania. Przykładowo w Polsce bierne prawo wyborcze do Sejmu, czyli prawo bycia wybranym na posła, ma każdy obywatel polski mający prawo wybierania (czyli mający czynne prawo wyborcze), który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. W przypadku senatorów granica wieku jest wyższa i wynosi 30 lat. Wynika to z faktu, iż Senat z założenia ma być "izbą rozsądku", powinien zatem składać się z osób mających określone doświadczenie i wiedzę oraz obycie polityczne.
    Legion albo legia (łac. legio) – podstawowa i największa jednostka taktyczna armii rzymskiej złożona przede wszystkim z ciężkozbrojnej piechoty. Odpowiednik współczesnej dywizji. W pierwszych trzech wiekach imperium armia rzymska liczyła od 25 do 34 legionów. W wyprawach legionów uczestniczyli również kamieniarze, cieśle, inżynierowie i inni rzemieślnicy.

    Obywatele rzymscy (łac.: cives Romani, pierwotnie – quirites, później ogólnie – cives) – w prawie rzymskim kategoria osób wolnych, którym status civitatis umożliwiał korzystanie z pełnej rzymskiej zdolności prawnej.

    Nabycie obywatelstwa rzymskiego[]

    Co do zasady obywatelstwo nabywało się przez urodzenie z rzymskiego małżeństwa, w którym oboje małżonkowie mieli rzymskie obywatelstwo, a przynajmniej mieli je w momencie poczęcia dziecka.

    Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych. Zdolność prawna jest atrybutem osób fizycznych, jednostek organizacyjnych będących osobami prawnymi (w szczególności Skarbu Państwa) oraz niebędących osobami prawnymi, którym zdolność prawną nadają przepisy szczególne.Capitis deminutio (łac. umniejszenie osobowości) – w prawie rzymskim utrata lub zmiana jednego ze statuum osoby. Powodowała m.in. zmianę długów cywilnych na naturalne.

    Obywatelstwo rzymskie mogli nabyć Latynowie oraz peregryni (z wyjątkiem peregrini dediticii) na kilka sposobów, zależnie od okresu historycznego.

    Ponadto obywatelem rzymskim mógł stać się niewolnik prawidłowo wyzwolony w sposób przewidziany przez prawo cywilne. Uprawnienia wyzwoleńca podlegały jednak pewnym ograniczeniom, był on też zobowiązany do określonych świadczeń na rzecz patrona (byłego właściciela) mogącego go w razie "niewdzięczności" (ingratia) przywrócić do poprzedniego stanu.

    Karakalla (ur. 4 kwietnia 188, zm. 8 kwietnia 217; Caracalla, Marcus Aurelius Antoninus Bassianus, Marcus Aurelius Severus Antoninus) – cesarz rzymski. Syn Septymiusza Sewera i Julii Domny. Współrządził z ojcem, po jego śmierci (krótkotrwale) z bratem Getą. Po jego zamordowaniu w roku 212 został cesarzem samodzielnym.Lex Iulia – zespół ustaw w Imperium Rzymskim w ramach przeprowadzonej przez Oktawiana Augusta (63 przed Chr. – 14 po Chr.) reformy życia społecznego i obyczajów.

    Zdolność prawna obywateli rzymskich[]

    Wolno urodzony obywatel rzymski miał pełnię praw publicznych, na które składały się:

  • ius suffragii – prawo uczestniczenia i głosowania na zgromadzeniach ludowych, prawo wybierania wyższych urzędników magistratualnych,
  • ius honorum – prawo bycia wybieranym na wszystkie urzędy magistratualne (bierne prawo wyborcze),
  • prawo służby wojskowej w legionach rzymskich.

    • Obywatel rzymski mógł mieć pełną cywilną zdolność prawną, tj. mógł być podmiotem: rzymskich praw majątkowych, w szczególności własności kwirytarnej oraz rzymskiej władzy rodzinnej, tj. manus, patria potestas.

    Postępowanie legisakcyjne (per legis actiones) - najstarsza forma cywilnego postępowania sądowego w prawie rzymskim. Było jedynym rodzajem postępowania sądowego przewidywanym przez Ustawę XII Tablic i pozostawało jedynym rodzajem postępowania zwyczajnego aż do uchwalenia lex Æbutia (poł. II w. p.n.e.), dopuszczającej proces formułkowy jako postępowanie zwyczajne. Stopniowo wypierane przez nowocześniejsze postępowanie formułkowe, postępowanie legisakcyjne zostało ostatecznie zniesione przez cesarza Oktawiana Augusta w 17 p.n.e. (leges Iuliæ iudiciorum publicorum et privatorum).Płeć – pojęcie odnoszące się do zróżnicowanie organizmów na męskie i żeńskie. Płeć zdeterminowana jest genetycznie. Podstawowym wyznacznikiem dla istnienia płci jest prokreacja. W odniesieniu do organizmów płci męskiej stosuje się określenia samiec i mężczyzna, a w odniesieniu do organizmów płci żeńskiej: samica i kobieta, odpowiednio dla zwierząt i ludzi.

    Z powyższymi uprawnieniami powiązana była zdolność do działania wedle prawa cywilnego:

  • ius conubii – prawo zawierania małżeństwa uznawanego przez rzymski porządek prawny,
  • ius commercii – prawo uczestniczenia w obrocie prawno-majątkowym i dokonywania czynności prawa cywilnego,
  • prawo uczestniczenia w procesie legisakcyjnym,
  • testamenti factio activa – zdolność sporządzania ważnego testamentu,
  • testamenti factio passiva – prawo dziedziczenia z rzymskiego testamentu.

    • Zdolność prawna mogła podlegać ograniczeniom poprzez umniejszenie czci obywatelskiej bądź podleganie władzy rodzinnej.

    Władysław Rozwadowski (ur. 27 marca 1933 roku w Lidzbarku Welskim) – prawnik, profesor zwyczajny, doktor habilitowany nauk prawnych, specjalista prawa rzymskiego.Civium Romanorum (c.R., dosł. Obywateli Rzymskich) – tytuł przyznawany honoris causa niektórym jednostkom wojskowym starożytnego Rzymu.

    Zdolność do czynności prawnych obywatela ograniczała płeć, wiek oraz mogła zostać ograniczona jako efekt marnotrawstwa lub choroby umysłowej.

    Utrata obywatelstwa[]

    Obywatel rzymski mógł stracić obywatelstwo w wyniku capitis deminutio media. Utratę obywatelstwa pociągała za sobą również utrata wolności – capitis deminutio maxima.

    Nadania obywatelstwa[]

    W następstwie konfliktu Rzymu z jego sprzymierzeńcami, nadano ustawą z roku 89 p.n.e. (lex Iulia et Plautia Papiria) obywatelstwo wszystkim mieszkańcom Italii (Latynom).

    Zdolność do czynności prawnych – w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań).Existimatio - w prawie rzymskim cześć obywatelska, poważanie współobywateli należących do tej samej zbiorowości społecznej. Umniejszenie lub utrata existimationis następowały skutkiem popełnienia przestępstwa.

    Od czasów Klaudiusza obywatelstwo i prawo zawierania małżeństw nadawano żołnierzom Auxilii, którzy odsłużyli 25 lat w służbie Rzymu. Potwierdzeniem nadania przywileju były tzw. dyplomy wojskowe.

    W roku 212 edyktem cesarza Karakalli (Constitutio Antoniniana) obywatelstwo uzyskali wszyscy mieszkańcy imperium, poza peregrynami „dediticii”.

    Ostatecznie za cesarza Justyniana – w roku 530, objęto obywatelstwem wszystkich wolnych mieszkańców imperium.

    Auxilia (z łac. wsparcie) – to starożytna formacja wojskowa działająca w ramach armii rzymskiej. Auxilia była wyspecjalizowanymi oddziałami z rzymskich prowincji i miała zadanie wspierać główne siły pieszych legionów. Tymi jednostkami posiłkowymi była głównie jazda i łucznicy.Italia – kraina historyczna i geograficzna położona na Półwyspie Apenińskim, której obszar zmieniał się na przestrzeni dziejów.

    Zobacz też[]

  • Civium Romanorum

    • Przypisy

    1. Codex Justinianus 6,7,2
    2. tamże 7,5,1 i 7,6,1

    Bibliografia[]

  • Marek Kuryłowicz, Adam Wiliński "Rzymskie prawo prywatne" Kraków 1999 ISBN 83-7211-089-1
  • Władysław Rozwadowski "Prawo rzymskie" Wydanie II. Poznań 1992 ISBN 83-01-10031-1
    • Dyplom wojskowy (łac. diploma, l.mn. diplomata) – współczesne określenie rzymskich dokumentów potwierdzających zwolnienie żołnierza z wojska i nadanie mu przez cesarza obywatelstwa rzymskiego w nagrodę za wierną służbę. Dyplom, spisany na dwóch brązowych tablicach, był potwierdzoną notarialnie kopią oryginalnej constitutionis (edyktu cesarskiego), sporządzanej przez urzędników cesarskich i wystawionej na widok publiczny w Rzymie. Żołnierz potwierdzał nim swoje prawa w miejscu osiedlenia, najczęściej po 25 (lub więcej) latach służby.Niewolnictwo – zjawisko społeczne, którego istotą jest stosunek zależności, polegający na tym, iż pewna grupa ludzi (niewolnicy) stanowi przedmiot własności innych osób, grup ludzi (rodzina, plemię, itd.) lub instytucji (państwo, świątynia itp.), mogących nimi swobodnie rozporządzać.



    w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

    Warto wiedzieć że... beta

    Justynian I Wielki, Iustinianus (właśc. Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus, ur. 11 maja 483 w Tauresium, Prowincja Iliria, zm. 13 listopada 565 w Konstantynopolu) – cesarz bizantyński od 1 sierpnia 527 do 13 listopada 565, święty Kościoła prawosławnego. Syn Wigilancji i tym samym siostrzeniec cesarza Justyna I.
    Czynność prawna – czynność konwencjonalna (skonstruowana przez normę prawną) podmiotu prawa cywilnego, zawierająca treść określającą konsekwencje prawne zdarzenia prawnego. Jest to całość zdarzenia prawnego, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli.
    Wiek, stulecie – jednostka miary czasu równa 100 lat, liczony od roku kończącego się cyframi "01" do najbliższego roku kończącego się dwoma zerami, np. od 1501 do 1600 to wiek XVI. W odniesieniu do lat przed naszą erą (p.n.e.) wiek zaczyna się rokiem z dwoma zerami, a kończy cyframi "01", np. od 500 p.n.e. do 401 p.n.e. to wiek V wiek p.n.e. Numery wieków w języku polskim zapisuje się zwyczajowo cyframi rzymskimi.
    Własność kwirytarna (łac. dominium ex iure Quiritium, proprietas) – własność przysługująca tylko obywatelom rzymskim (uroczyście nazywanych Kwirytami, Quirites).
    Latynowie (łac. Latini) – jedno z plemion italskich żyjące w regionie ujścia Tybru i Gór Albańskich, który został nazwany od nich Lacjum (Latium vetus). Najważniejszym miastem początkowo była Alba Longa w okolicach jeziora Albano (identyfikacja miejsca pozostaje sporna). Latynowie stworzyli cywilizację zwaną kulturą Lacjum.
    Patria potestas (łac. „władza ojcowska”) – w prawie rzymskim władza przysługująca ojcu (pater familias), będącym obywatelem rzymskim i osobą sui iuris, nad jego dziećmi i dalszymi zstępnymi. Prawo to zostało zlikwidowane po śmierci ostatniego cesarza rzymskiego.
    Testament –(z łac. Testamentum) co oznacza przymierze. Rozrządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci. W Polsce kwestie związane ze sporządzaniem testamentów reguluje przede wszystkim Kodeks cywilny.

    Reklama