Nazwa
Podstrony: 1 [2] [3] [4]
Oznaczanie (desygnowanie) - jedna z relacji semantycznych; stosunek między nazwą a jej desygnatami, czyli przedmiotami, o których nazwę tę można zgodnie z prawdą orzec. Nazwa oznacza swoje desygnaty.Nazwa generalna – nazwa, która w przeciwieństwie do nazwy indywidualnej, może stanowić nie tylko podmiot, ale także orzecznik w zdaniu podmiotowo-orzecznikowym.
Nazwa – obok zdania i funktora jedna z trzech głównych kategorii syntaktycznych, wyróżnionych w teorii kategorii syntaktycznych. Nazwa to każde wyrażenie złożone lub proste, które przy danym jego rozumieniu może pełnić funkcję podmiotu lub orzecznika w zdaniu podmiotowo-orzecznikowym. Niekiedy określa się nazwy jako wyrażenia mogące pełnić funkcję podmiotu, nie funkcję podmiotu i orzecznika.
Bardziej ścisłe definicje nazw przedstawili m.in. Tadeusz Kotarbiński i Tadeusz Czeżowski. .mw-parser-output div.cytat{display:table;padding:0}.mw-parser-output div.cytat.box{margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;border:1px solid #aaa;background:#f9f9f9}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.cudzysłów>blockquote{display:table}.mw-parser-output div.cytat.klasyczny::before{float:left;content:"";background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Quote-alpha.png/20px-Quote-alpha.png");background-repeat:no-repeat;background-position:top right;width:2em;height:2em;margin:0.5em 0.5em 0.5em 0.5em}.mw-parser-output div.cytat.klasyczny>blockquote{border:1px solid #ccc;background:white;color:#333;padding-left:3em}.mw-parser-output div.cytat.cudzysłów>blockquote::before{display:table-cell;color:rgb(178,183,242);font:bold 40px"Times New Roman",serif;vertical-align:bottom;content:"„";padding-right:0.1em}.mw-parser-output div.cytat.cudzysłów>blockquote::after{display:table-cell;color:rgb(178,183,242);font:bold 40px"Times New Roman",serif;vertical-align:top;content:"”";padding-left:0.1em}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin:0 auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}
Wyrażenie W jest nazwą, gdy bez spowodowania niedorzeczności może zostać użyte jako podmiot lub orzecznik zdania atomowego o budowie x jest X
Deskrypcja - nazwa złożona zbudowana przez deskrypcyjny funktor nazwotwórczy określony na argumentach, które mogą być tylko jednostkowymi nazwami indywidualnymi.Desygnat – każdy konkretny obiekt pasujący do nazwy, lub ściślej – każda rzecz oznaczana przez dany wyraz, pojęcie lub znak. Na przykład desygnatem słowa "pies" jest obiekt, o którym można zgodnie z prawdą powiedzieć, że jest psem.
Wyrażenie W jest nazwą, gdy nadaje się na podmiot i tylko na podmiot
Klasyfikacja nazw[ | edytuj kod]
Nazwy złożone i proste[ | edytuj kod]
Ze względu na budowę wyróżnia się nazwy proste - jednowyrazowe - oraz nazwy złożone - dwu- i więcejwyrazowe. Nazwą prostą jest więc "kłos", "Mikołaj" lub "Mikołaj Kopernik", nazwą złożoną "kłos żyta", "student warszawski, który zabija gołębie", "ogon Mikołaja". Nazwy typu "Mikołaj Kopernik" traktować należy jako proste, tworzące je człony nie stanowią bowiem członów samodzielnych syntaktycznie.
Nazwy konkretne i abstrakcyjne[ | edytuj kod]
Ze względu na kategorię ontyczną desygnatów wyróżnia się nazwy konkretne, które odnoszą się do rzeczy (w tym osób; np. kubek kawy, Wisła, Jean Racine) lub wyobrażeń rzeczy (np. Baba Jaga, jednorożec), oraz nazwy abstrakcyjne, których desygnatami nie są rzeczy, lecz przedmioty należące do innych kategorii ontycznych, takich jak cechy i własności (zieloność), stany rzeczy (spokój), relacje (wyższość) czy zdarzenia (skok ze spadochronem). Niekiedy wyrażenia równokształtne, takie jak np. "więzienie", przy znaczeniu "a" mogą stanowić nazwę abstrakcyjną, przy znaczeniu "b" konkretną.
Z nazwami abstrakcyjnymi wiąże się pewien błąd myślowy, zwany hipostazowaniem: błąd ten polega na dopatrywaniu się w nazwach abstrakcyjnych nazw pewnych rzeczy, uznawaniu, że nazwom typu "sprawiedliwość" towarzyszy pewna rzecz, która "jest sprawiedliwością". Hipostazowanie jest jednym z głównych źródeł powstawania wypowiedzi nonsensownych, typu "sprawiedliwość prowadzi do szczęścia" czy "miłość jest mądrością". Część logików, np. Tadeusz Kotarbiński, uznaje nazwy abstrakcyjne za onomatoidy, zawężając pojęcie "nazwy" wyłącznie do nazw konkretnych.
Nazwy jednostkowe, ogólne i puste[ | edytuj kod]
Desygnat danej nazwy to przedmiot, o którym nazwę tę można zgodnie z prawdą orzec. Ze względu na ilość desygnatów wyróżnia się nazwy jednostkowe o jednym desygnacie (np. najmniejsza dodatnia liczba parzysta - jest to jednocześnie deskrypcja), nazwy ogólne o więcej niż jednym desygnacie (np. człowiek) i nazwy puste, nieposiadające desygnatów (np. człowiek o ujemnym wzroście). Ponadto wyróżnia się nazwy o intencji jednostkowej i nazwy o intencji ogólnej - rozróżnienie to odnosi się głównie do nazw pustych.
Nazwy indywidualne i generalne[ | edytuj kod]
Ze względu na sposób wyodrębniania desygnatów wyróżnia się nazwy indywidualne przysługujące desygnatowi na zasadzie przyjętej konwencji znaczeniowej, niezależnie od właściwości posiadanych przez desygnat (np. Zeus) oraz nazwy generalne, przypisywane desygnatowi ze względu na cechę charakterystyczną dla tego przedmiotu (np. wierszokleta). Nazwa indywidualna przysługuje więc swojemu desygnatowi stale, nazwy generalne jedynie ze względu na aktualne przysługiwanie mu pewnych własności (nazwa generalna "łysy" jest nazwą Sokratesa tylko o ile Sokrates jest łysy, a przestaje być jego nazwą, gdy odzyska włosy). Ze względu na funkcję pełnioną w zdaniu nazwy generalne pełnić mogą funkcję podmiotu i orzecznika, nazwy indywidualne jedynie funkcję podmiotu (np. niepoprawne syntaktycznie jest zdanie "Największe miasto Polski jest Warszawą").
Niekiedy pewne nazwy generalne i indywidualne mają te same desygnaty: np. nazwa generalna "stolica Polski" i nazwa indywidualna "Warszawa".
Nazw generalnych i indywidualnych nie można utożsamiać z językoznawczymi kategoriami nazwy własnej i nazwy pospolitej: nazwy własne typu Zofia przy pewnych znaczeniach słowa "Zofia" mogą stanowić nazwy indywidualne (i dzieje się tak w przypadku tego słowa najczęściej), przy innych generalne (np. w zdaniu "Każda Zofia zostanie Indianinem" - nazwa "Zofia" użyta jest tu w znaczeniu "kobieta, której nadano imię Zofia", jako nazwa zależna od pewnej właściwości desygnatu jest to więc nazwa generalna).
Nazwy indywidualne są nazwami jednostkowymi (nie wszystkie nazwy jednostkowe są jednak nazwami indywidualnymi) lub pustymi. Nie istnieją nazwy indywidualne ogólne. Nazwy generalne mogą być nazwami ogólnymi, nazwami pustymi lub nazwami jednostkowymi.
Nazwy zbiorowe i nazwy niezbiorowe[ | edytuj kod]
Nazwy zbiorowe (kolektywne) - nazwy, których desygnatami są nie poszczególne rzeczy, lecz takie przedmioty, które traktujemy jako agregaty złożone z poszczególnych rzeczy (np. las - agregat drzew, biblioteka - agregat książek, stado - agregat zwierząt)
Podstrony: 1 [2] [3] [4]