Mielec – miasto w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim. Miasto położone w dolinie Wisłoki, w Kotlinie Sandomierskiej, historycznie znajdujące się w Małopolsce. Ośrodek przemysłowy na terenie województwa podkarpackiego. Miasto liczy 60 827 mieszkańców i ma powierzchnię 46,89 km² (stan na 1 stycznia 2015 r.). Jest członkiem Związku Miast Polskich.

Historia[]

Początki miejscowości[]

Pierwsze wzmianki na temat miejscowości o nazwie Mielec pojawiają się w XIII i XIV wieku w bulli papieża Grzegorza IX z 1229 roku. W II połowie XIV wieku istniała już parafia mielecka (wymieniana jest w spisach świętopietrza).

Nadanie praw miejskich i miasto w I Rzeczypospolitej[]

Miasto Mielec powstało 17 marca 1457 roku, kiedy to król Kazimierz Jagiellończyk wydał zezwolenie na lokalizację miasta pod nazwą Nowy Targ, jednak z niewiadomych przyczyn Jan Mielecki, który to zezwolenie otrzymał, nie założył miasta. Dokonali tego jego dwaj synowie Jan i Bernardyn aktem z dnia 18 XII 1470 roku. W 1522 roku powstała najstarsza organizacja cechowa – cech kowalski, a następnie powstały cechy: krawiecki, szewski, garncarski, sukienniczy i tkacki. Kolejnymi właścicielami miasta byli Ossolińscy i Morsztyni. W 1629 roku właścicielem miasta położonego w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego był Maksymilian Ossoliński. Ród Mieleckich był właścicielem miasta Mielec aż do bezpotomnego wygaśnięcia rodu w roku 1771. Za jego rządów w mieście miał miejsce intensywny rozwój rzemiosła.

Zabór austriacki i czasy I wojny światowej[]

Widok Mielca od strony Wisłoki z 1847 r. autorstwa Macieja Bogusza Stęczyńskiego

Tragiczny w dziejach Polski rok 1772 zapisał się najpierw wielką powodzią, która na ziemi mieleckiej spowodowała olbrzymie szkody, a następnie I rozbiorem Polski, w wyniku którego Mielec dostał się pod zabór austriacki. W 1775 Anna Osolińska poślubiła Jana Pieniążka, wnosząc w posagu odziedziczoną część miasta. Następnym właścicielem został Ignacy Suchorzewski poślubiając córkę Pieniążków Paulinę. Suchorzewski odsprzedał dobra mieleckie Ludwikowi Starzeńskiemu w 1847, który z kolei pozbył się ich dziesięć lat później na rzecz żydowskiej rodziny Gross. Ostatnimi właścicielami Mielca była rodzina Oborskich w 1891 roku. W 1853 roku Mielec został miastem powiatowym obejmującym obszar, na którym znajdowało się 106 osad i 91 gmin katastralnych. W 1892 roku przy ulicy Kościuszki powstał budynek Rady Miejskiej oraz koszary żandarmerii. W 1900 rozwój powiatowego miasta przerwał ogromny pożar, który strawił 3/4 obszaru Mielca. Rok później zwrócono się do Sejmu Krajowego o państwową pożyczkę w wysokości 100 000 koron przeznaczoną na odbudowę miasta. Otrzymano bezzwrotną zapomogę w kwocie 12 000 koron. Na początku dwudziestego wieku mielecki rynek otoczony był rzędem murowanych kamieniczek, wzniesiono gmach sądu (1902), utworzono i zbudowano gimnazjum (1912) oraz siedzibę Rady Powiatowej. Rozwój miasta został przerwany przez wybuch I wojny światowej, która była przyczyną wielu zniszczeń i nadwerężyła potencjał ludności powiatu mieleckiego.

Dwudziestolecie międzywojenne[]

W latach międzywojennych wybudowano w mieście wiele brukowanych ulic, zakładów rzemieślniczych, placówek handlowych i prywatną elektrownię. W 1934 roku region mielecki nawiedziła największa powódź, która zniszczyła ponad 11 tysięcy gospodarstw. W 1936 roku w ramach rozwoju Centralnego Okręgu Przemysłowego powstała w Mielcu państwowa fabryka płatowców (Państwowe Zakłady Lotnicze – Wytwórnia Płatowców nr 2), gdzie rozpoczęto budowę samolotu bombowego PZL P-37 „Łoś”. Budowa zakładu lotniczego pociągnęła za sobą rozwój infrastruktury mieszkaniowej-zbudowano osiedle dla pracowników fabryki oraz domy dla kadry kierowniczej.

II wojna światowa[]

Po wybuchu II wojny światowej miasto (09.09.1939) i zakład lotniczy (13.09) dostały się w ręce okupanta. 13 września Niemcy spalili synagogę wraz z kilkudziesięcioma osobami narodowości żydowskiej. Nikt nie przeżył. W latach 1939–1944 fabryka lotnicza, przemianowana na Flugzeugwerke Mielec (w skrócie: FWM) pracowała na rzecz hitlerowskiego przemysłu lotniczego produkując usterzenie do niemieckich samolotów bombowych, m.in. He-111 i He-117. Mielec spod okupacji niemieckiej wyzwolony został 6 sierpnia 1944 r. przez wojska 1 Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej z pomocą oddziałów Armii Krajowej dowodzonych przez K. Łubieńskiego.

Miejsca pamięci

Bunkier z czasów II wojny światowej w SSE w Mielcu

Tablica upamiętniająca zamordowanych w 1939 Żydów w Mielcu, (2012)

Tablica upamiętniająca ofiary II wojny światowej na ścianie Zespołu Szkół im. J. Groszkowskiego w Mielcu

Pomnik żołnierzy polskich i radzieckich w Mielcu - Usunięty z postumentu w nocy 28/29 listopada 2015.

Pomnik Armii Krajowej w Mielcu, (2014)

Czasy powojenne[]

Po wyzwoleniu miasta w 1944 roku powołano na terenie przedwojennych zakładów lotniczych nową fabrykę. Początkowo naprawiano tam zepsute na froncie samoloty radzieckie, a już po całkowitym wyzwoleniu kraju i kapitulacji III Rzeszy przestawiono się na przemysł cywilny. Ze względu na powojenne zapotrzebowania Polski produkowano tam m.in. wagi, garnki oraz nadwozia do autobusów i wozów strażackich. Jeszcze przed II wojną światową zakupiono dla PZL Mielec prasy do metalu. Były one tak duże, że nie wywieźli ich ani uciekający Niemcy, ani Rosjanie w 1945 roku. Po wojnie, kiedy zrujnowano przemysł motoryzacyjny, prasy te przydały się do produkcji części głęboko tłoczonych do ciągnika Ursus C-45. Zmiany w produkcji przesądziły o zmianie nazwy: w 1949 roku na Wytwórnie Sprzętu Komunikacyjnego i w 1952 roku na Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Mielec (WSK-PZL Mielec). Zakład ten był podstawowym źródłem zatrudnienia dla osób na terenie Mielca i okolicznych gmin oraz ośrodkiem kształtującym życie w mieście. W okresie jego działalności wyprodukowano w nim ponad 16 tysięcy samolotów własnej konstrukcji oraz licencjonowanych, głównie na eksport do byłego ZSRR. W Mielcu istniał ośrodek sportowy, którego wizytówką była drużyna piłkarska odnosząca wiele sukcesów na krajowej i zagranicznej arenie sportowej. Rozwój infrastruktury budowlanej zwrócony był głównie na budownictwo osiedli, budynków administracji publicznej oraz sieci dróg w mieście i okolicach. Sytuację zmienił rok 1995, w którym powstała pierwsza w Polsce Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK MIELEC. 16 marca 2007 wytwórnia Sikorsky Aircraft Corporation nabyła PZL Mielec od rządu polskiego z zamiarem rozpoczęcia produkcji śmigłowców.