mapa
Mezopotamii w II tysiącleciu p.n.e. z zaznaczonym położeniem miasta Mari
figurka z
gipsu i
lapis lazuli znaleziona na terenie świątyni Isztar w Mari (ok. 2400 p.n.e.)
Mari – miasto starożytne w północnej Mezopotamii nad Eufratem. Od III tysiąclecia p.n.e. ważny ośrodek polityczny i handlowy na szlaku północna Mezopotamia – północna Syria. Okresowo pod władzą Sumerów, Akadów, Asyryjczyków. Największego znaczenia nabrało Mari pod rządami Amorytów na przełomie XIX/XVIII w. p.n.e. Zdobyte około 1757 r. p.n.e. przez Hammurabiego, stopniowo popadało w ruinę. Obecnie stanowisko archeologiczne Tall Hariri w Syrii.
Sumu-Jamam (amor. Sūmû-Jamam) - amorycki król miasta-państwa Mari (środkowy Eufrat), panujący na początku XVIII wieku p.n.e. Objął tron ok. 1795 roku p.n.e. po gwałtownej śmierci Jahdun-Lima. Jego pochodzenie nie jest znane - mógł być uzurpatorem. Panował jedynie przez kilka lat. Odsunięty został od władzy przez asyryjskiego króla Szamszi-Adada I (1814-1782 p.n.e.), który na tronie Mari jako wicekróla osadził swego syna Jasmah-Adada.
Stambuł (tur. İstanbul) – największe i najludniejsze miasto Turcji i jej centrum kulturalne, handlowe oraz finansowe. Rozciąga się od północnego wybrzeża morza Marmara po obu stronach Bosforu, cieśniny morskiej między Morzem Śródziemnym a Morzem Czarnym. Położenie zarówno w europejskiej Tracji, jak i azjatyckiej Anatolii sprawia, że Stambuł jest jedną z dwóch (obok rosyjskiego miasta Magnitogorsk) metropolii świata znajdujących się na dwóch kontynentach.
Początki Mari, jak również jego dzieje w III tysiącleciu p.n.e. są bardzo słabo znane. Istnieją wprawdzie wzmianki o tym mieście zarówno z czasów sumeryjskich oraz na tabliczkach z Ebli, która prowadziła ożywioną wymianę handlową z Mari, jednakże zbyt nieliczne, by móc zrekonstruować spójne dzieje Mari. Ze wspomnianych tabliczek z Ebli wiemy, że stosunki między obu ośrodkami (Ebla – Mari) układały się różnie, ale miasta te były ze sobą dość mocno powiązane – zarówno łączącymi je partnerskimi stosunkami, jak i wojnami.
Ebla – jedno z najważniejszych miast starożytnej Syrii, ok. 70 km na południowy zachód od Halabu (Aleppo), założone w pierwszej połowie III tysiąclecia p.n.e. Obecnie stanowisko archeologiczne Tall Mardich w Syrii.Jahdun-Lim – amorycki władca królestwa Mari (środkowy Eufrat), panujący u schyłku XIX w. p.n.e., syn i następca Jaggid-Lima.
W dobie panowania w Mezopotamii imperium akadyjskiego, Mari wchodziło w jego skład, przy czym nie ma pewności, czy zostało ono zagarnięte przez Sargona z Akadu, czy też przez jednego z jego następców. Po upadku rządów Akadyjczyków (pocz. XXII wieku p.n.e.) Mari zarządzane było przez około trzy stulecia przez namiestników-królów wywodzących się z czasów akadyjskich, zwanych šakkanakku. W czasach supremacji sumeryjskiej, III dynastii z Ur, władcy Mari płacili im trybut.
Jasmah-Adad (akad. Jasmah-Adad, amor. Jasmah-Addu, tłum. "bóg Adad mnie wysłuchał") – młodszy syn słynnego króla asyryjskiego Szamszi-Adada I, brat Iszme-Dagana I. Na początku XVIII wieku p.n.e., po podbiciu królestwa Mari, ojciec uczynił go wicekrólem w Mari i ożenił z Beltum, córką Iszki-Adada, króla sąsiedniej Qatny. Wydaje się, iż Jasmah-Adad był słabym i nieefektywnym władcą - taki jego obraz wyłania się z odkrytych w Mari listów, które Szamszi-Adad I, Iszme-Dagan I i Jasmah-Adad wymieniali ze sobą. Po śmierci Szamszi-Adada I w 1782 roku p.n.e. Jasmah-Adad został wypędzony z Mari przez Zimri-Lima i jego dalszy los jest nieznany.Asyria (akad. māt Aššur) – starożytne państwo semickie w północnej Mezopotamii istniejące od drugiej połowy III tysiąclecia p.n.e. do pierwszej połowy I tysiąclecia p.n.e.
Ruiny
zigguratu w pobliżu pałacu królewskiego w Mari
Warto wiedzieć że... beta
Gips − nazwa pochodzi od gr. gypsos (γύψος) (łac. gypsum) oznaczającego czynność gipsowania, a także kredę lub cement. Nazwa ta obejmuje dwa pokrewne pojęcia:
Syria (arab. سوريا / سورية, transk. Sūriyya), nazwa oficjalna: Syryjska Republika Arabska (arab. الجمهورية العربية السورية, transk. Al-Dżumhurijja al-Arabijja as-Surijja) – arabskie państwo na Bliskim Wschodzie, graniczące z Turcją (822 km), Irakiem (605 km), Jordanią (375 km), Libanem (375 km) i Izraelem (76 km).
Zimri-Lim (amor. Zimrī-Līm) – amorycki władca królestwa Mari (środkowy Eufrat), syn Jahdun-Lima, panował przez okres około 15 lat, po czym pokonany został przez Hammurabiego z Babilonu. Jego panowanie datowane jest na lata ok. 1775-1761 p.n.e.
Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG) – komisja odpowiedzialna za ustalanie polskich nazw geograficznych świata (egzonimów) oraz za reprezentowanie Polski w kwestiach nazewnictwa geograficznego na arenie międzynarodowej.
Tabliczki z Ebli – zbiór około 17 tysięcy glinianych tabliczek i ich fragmentów pochodzących ze starożytnego miasta Ebla na obecnym stanowisku archeologicznym Tall Mardich (około 70 km na południowy zachód od Aleppo w Syrii). Zostały one zapisane pismem klinowym w języku eblaickim, lokalnym narzeczu semickim zbliżonym do języka akadyjskiego. Tabliczki pochodzą z epoki brązu.
Babilon (sum. ká.dingir.ra /"brama boga"/; akad. Bāb-ilim /"brama boga"/ lub Bāb-ilāni /"brama bogów"/; gr. Βαβυλών Babylōn; bibl. בָּבֶל Bābel; arab. بابل Bābil) – starożytne miasto położone w Mezopotamii, nad Eufratem, dawna stolica Babilonii; obecnie stanowisko archeologiczne Atlal Babil w Iraku.
Imperium akadyjskie – semickie państwo założone przez Sargona Wielkiego, istniejące w latach panowania dynastii akadyjskiej: 2334-2193 p.n.e., na terenie środkowej Mezopotamii, którego stolicą było miasto Akad (Agade). W czasach największego rozkwitu zasięg imperium akadyjskiego wykraczał poza tereny Mezopotamii, obejmując cały jej obszar oraz tereny przyległe.
