Macedonia - kraina historyczna
Przeczytaj także...
Półwysep Bałkański (Bałkany) – półwysep położony w południowo-wschodniej części Europy. Jego granice wyznacza od zachodu Morze Adriatyckie i Morze Jońskie, od wschodu Morze Czarne i morze Marmara (cieśniny Bosfor i Dardanele), od południowego wschodu Morze Egejskie. Północna granica półwyspu ma charakter umowny. Zgodnie z tradycją przebiega następująco: wzdłuż Dunaju od Morza Czarnego do ujścia Sawy (rejon Belgradu), następnie wzdłuż Sawy do ujścia Kupy (rejon miasta Sisak), następnie wzdłuż Kupy aż do jej źródła (rejon Osilnicy), następnie przekracza pasmo Gorski Kotar przez tzw. Bramę Liburnijską (chorw. i wł. Vrata) na południe od góry Risnjak i dochodzi do Morza Adriatyckiego w rejonie Rijeki. Oprócz tej najpopularniejszej konwencji były i są proponowane inne linie stanowiące granicę między Półwyspem Bałkańskim a resztą kontynentu, np. linia prosta styczna do brzegów Adriatyku i Morza Czarnego, a także linia łącząca Triest z Odesą.Mala Prespa – obszar w południowo-wschodniej Albanii zamieszkany przez Albańczyków i Macedończyków, graniczący z Grecją i Republiką Macedonii. Stanowi część regionu historyczno-geograficznego Macedonia. Macedończycy zamieszkują miejscowości Pustec, Sulin, Leska, Zrnovsko, Cerje, Gorna i Dolna Gorica, Tuminec, Globocani, zrzeszeni są w towarzystwie Prespa.
Język grecki, greka (starogr. dialekt attycki Ἑλληνικὴ γλῶττα, Hellenikè glõtta; nowogr. Ελληνική γλώσσα, Ellinikí glóssa lub Ελληνικά, Elliniká) – język indoeuropejski z grupy helleńskiej, w starożytności ważny język basenu Morza Śródziemnego. W cywilizacji Zachodu zaadaptowany obok łaciny jako język terminologii naukowej, wywarł wpływ na wszystkie współczesne języki europejskie, a także część pozaeuropejskich i starożytnych. Od X wieku p.n.e. zapisywany jest alfabetem greckim. Obecnie, jako język nowogrecki, pełni funkcję języka urzędowego w Grecji i Cyprze. Jest też jednym z języków oficjalnych Unii Europejskiej. Po grecku mówi współcześnie około 15 milionów ludzi. Język grecki jest jedynym językiem z helleńskich naturalnych, który nie wymarł.
Półwysep Bałkański (Bałkany) – półwysep położony w południowo-wschodniej części Europy. Jego granice wyznacza od zachodu Morze Adriatyckie i Morze Jońskie, od wschodu Morze Czarne i morze Marmara (cieśniny Bosfor i Dardanele), od południowego wschodu Morze Egejskie. Północna granica półwyspu ma charakter umowny. Zgodnie z tradycją przebiega następująco: wzdłuż Dunaju od Morza Czarnego do ujścia Sawy (rejon Belgradu), następnie wzdłuż Sawy do ujścia Kupy (rejon miasta Sisak), następnie wzdłuż Kupy aż do jej źródła (rejon Osilnicy), następnie przekracza pasmo Gorski Kotar przez tzw. Bramę Liburnijską (chorw. i wł. Vrata) na południe od góry Risnjak i dochodzi do Morza Adriatyckiego w rejonie Rijeki. Oprócz tej najpopularniejszej konwencji były i są proponowane inne linie stanowiące granicę między Półwyspem Bałkańskim a resztą kontynentu, np. linia prosta styczna do brzegów Adriatyku i Morza Czarnego, a także linia łącząca Triest z Odesą.Mala Prespa – obszar w południowo-wschodniej Albanii zamieszkany przez Albańczyków i Macedończyków, graniczący z Grecją i Republiką Macedonii. Stanowi część regionu historyczno-geograficznego Macedonia. Macedończycy zamieszkują miejscowości Pustec, Sulin, Leska, Zrnovsko, Cerje, Gorna i Dolna Gorica, Tuminec, Globocani, zrzeszeni są w towarzystwie Prespa.
Język grecki, greka (starogr. dialekt attycki Ἑλληνικὴ γλῶττα, Hellenikè glõtta; nowogr. Ελληνική γλώσσα, Ellinikí glóssa lub Ελληνικά, Elliniká) – język indoeuropejski z grupy helleńskiej, w starożytności ważny język basenu Morza Śródziemnego. W cywilizacji Zachodu zaadaptowany obok łaciny jako język terminologii naukowej, wywarł wpływ na wszystkie współczesne języki europejskie, a także część pozaeuropejskich i starożytnych. Od X wieku p.n.e. zapisywany jest alfabetem greckim. Obecnie, jako język nowogrecki, pełni funkcję języka urzędowego w Grecji i Cyprze. Jest też jednym z języków oficjalnych Unii Europejskiej. Po grecku mówi współcześnie około 15 milionów ludzi. Język grecki jest jedynym językiem z helleńskich naturalnych, który nie wymarł.
Macedonia (gr. Μακεδονία, mac. Македонија, bułg. Македония) – region geograficzno-historyczny leżący w granicach Grecji, Macedonii Północnej i Bułgarii (niewielkie części regionu znajdują się w Albanii i Kosowie/Serbii). Ma powierzchnię około 67 000 km i liczy niemal 5 milionów mieszkańców. Region Macedonia obejmuje dorzecza rzek Aliakmon, Wardar i Strumy, a także równiny w okolicach Salonik i Serres.
Konflikt grecko-macedoński – konflikt rozpoczęty odmową uznania przez Grecję państwa o nazwie Republika Macedonii. Konflikt ten jest ważnym problemem greckiej i macedońskiej polityki zagranicznej od roku 1992, rzutującym także na proces rozszerzenia NATO i Unii Europejskiej.Tracja (gr. Θρᾴκη, Thraki, łac. Thracia, bułg. Тракия, Trakija, tur. Trakya). Historycznie: starożytna kraina położona między dolnym Dunajem, Morzem Czarnym, Morzem Egejskim i rzeką Strymon (Struma). Obecnie region geograficzny na pograniczu Bułgarii (Tracja Północna), Grecji (Tracja Zachodnia) i Turcji (Tracja Wschodnia).
Etymologia nazwy[ | edytuj kod]
Według greckiej mitologii, Makedon (Μακεδών / Μακηδών, transl. Makedōn / Makēdōn) był pierwszym przywódcą Macedonów (Μακεδόνες – Makedónes), jednego z odłamów plemienia Makednoi (Μακεδνοί), które zasiedliło zachodnią, południową i środkową część regionu oraz założyło Królestwo Macedonu. Według Herodota, Makednoi byli odłamem Dorów. Wszystkie nazwy pochodzą najprawdopodobniej od doryckiego przymiotnika makednós (μακεδνός), oznaczającego „wysoki”. Zarówno Macedonowie, jak i Makednoi uchodzili za ludzi wysokich i bardzo prawdopodobne jest, że chciano to zaznaczyć w nazwie plemienia.
Herodot z Halikarnasu (starogr. Ἡρόδοτος ὁ Ἁλικαρνασσεύς, Herodotos ho Halikarnasseus) (ur. ok. 484 p.n.e. w Halikarnasie, obecnie Bodrum w Turcji, zm. ok. 426 p.n.e. w Turioj lub Atenach) – historyk grecki, zwany Ojcem historii, czasem także Ojcem geografii. Jedynym zachowanym jego dziełem jest 9-księgowa relacja z wojen perskich, opisująca także geografię i historię Hellady, Persji i Egiptu oraz okolicznych krain, zatytułowana Dzieje (Ἱστορίαι Historiai, łac. Historiae). Jego relacje nie były zawsze dokładne, ale − w odróżnieniu od wielu innych historyków, aż po czasy dzisiejsze − zawsze opatrzone klauzulą "zgodnie z tym, czego się dowiedziałem" (Dzieje, I, 2) i "Ja zaś muszę podać, co się opowiada, ale bynajmniej nie jestem zobowiązany w to wierzyć i te słowa mają się odnosić do całych mych Dziejów." (VII, 152).Serbia, Republika Serbii (serb. Република Србија/ Republika Srbija – państwo w południowej Europie, powstałe 5 czerwca 2006 roku po rozpadzie federacji Serbii i Czarnogóry. Stolicą jest Belgrad. Serbia graniczy z Węgrami na północy, Rumunią i Bułgarią na wschodzie, Macedonią i Albanią na południu oraz z Czarnogórą, Chorwacją i Bośnią i Hercegowiną na zachodzie. De facto na południu Serbia graniczy z Kosowem, którego jednostronnie ogłoszoną niepodległość uznała część państw świata. Od 29 lutego 2012 r. kraj ten posiada status oficjalnego kandydata do Unii Europejskiej, a w czerwcu 2013 UE wyraziła zgodę na rozpoczęcie rozmów akcesyjnych w styczniu 2014.
W XX i XXI wieku używanie nazwy regionu jako nazwy państwa przez słowiańską Republikę Macedonii było przyczyną konfliktu tego kraju z Grecją. Zakończyła go zmiana nazwy państwa na „Macedonia Północna” w 2019 roku.
Podział[ | edytuj kod]
Region Macedonia położona jest w granicach pięciu państw, dwa z nich używają tej nazwy w urzędach – Grecja oraz Macedonia Północna. Podział Macedonii ukształtował się po wojnach bałkańskich w latach 1912–1913, na:
Historia[ | edytuj kod]
Nazwa „Macedonia” nie zawsze była używana w odniesieniu do regionu w dzisiejszych granicach. Starożytna Macedonia w początkach swojej historii obejmowała tylko dzisiejszą Macedonię Egejską. Rzymska prowincja Macedonia, oprócz regionu obejmowała również Albanię.
Kosowo (alb.: Kosova / Kosovë, serb.: Косово, Kosovo) – terytorium sporne w południowej Europie ze stolicą w Prisztinie.Grecja (gr. Ελλάδα Elláda, IPA: [e̞ˈlaða] lub Ελλάς Ellás, IPA: [e̞ˈlas]), Republika Grecka (Ελληνική Δημοκρατία Ellinikí Dimokratía, IPA: [e̞ˌliniˈci ðimo̞kraˈtiˌa]) – kraj położony w południowo-wschodniej części Europy, na południowym krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy z czterema państwami: Albanią, Macedonią Północną i Bułgarią od północy oraz Turcją od wschodu. Ma dostęp do czterech mórz: Egejskiego i Kreteńskiego od wschodu, Jońskiego od zachodu oraz Śródziemnego od południa. Grecja ma dziesiątą pod względem długości linię brzegową na świecie, o długości 14880 km. Poza częścią kontynentalną, w skład Grecji wchodzi około 2500 wysp, w tym 165 zamieszkałych. Najważniejsze to Kreta, Dodekanez, Cyklady i Wyspy Jońskie. Najwyższym szczytem jest wysoki na 2918 m n.p.m. Mitikas w masywie Olimpu.
W Cesarstwie Bizantyjskim i przez kolejne 1700 lat nazwa „Macedonia” była praktycznie nieużywana. Bizantyjska prowincja Macedonia została utworzona z zachodniej części Tracji i miała niewiele wspólnego z faktycznym regionem. Właściwą Macedonię włączono do Bizancjum w 1018 roku pod nazwą Bułgaria.
Słowianie – gałąź ludów indoeuropejskich posługujących się językami słowiańskimi, o wspólnym pochodzeniu, podobnych zwyczajach, obrzędach i wierzeniach. Zamieszkują Europę wschodnią, środkową i południową oraz pas północnej Azji od Uralu po Ocean Spokojny. Stanowią najliczniejszą grupę ludności indoeuropejskiej w Europie.Obwód Błagoewgrad (Macedonia Pirińska) – obejmuje obszar 6 449 kilometrów kwadratowych. Jego granice stanowią na wschodzie Rodopy, na północy góry Riła, na zachodzie Republika Macedonii, a na południu Grecja. Wchodzi w skład regionu historyczno-geograficznego Macedonii.
Po podbiciu Bałkanów przez Imperium Osmańskie w XIV wieku, region włączono do prowincji Rumelia, a nazwa „Macedonia” znikła z map na kilka stuleci. Ponownie zaczęto używać tej nazwy w XX wieku.
Przypisy[ | edytuj kod]
- Europa Regiony i państwa historyczne, Marcin Kamler (red.), Warszawa: PWN, 2000, ISBN 83-01-13291-4, OCLC 830272774.
Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]
Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
Bułgaria, Republika Bułgarii (България, Република България) – państwo położone w południowo-wschodniej Europie, na Bałkanach. Graniczy z Serbią oraz Macedonią od zachodu, Grecją i Turcją od południa, Morzem Czarnym od wschodu i Rumunią od północy.
Warto wiedzieć że... beta
Imperium Osmańskie (jako nazwa państwa pisane wielką literą, jako nazwa imperium dynastii Osmanów – małą; dla tego drugiego znaczenia synonimem jest nazwa imperium ottomańskie) – państwo tureckie na Bliskim Wschodzie, założone przez Turków osmańskich, jedno z plemion tureckich w zachodniej Anatolii, obejmujące w okresie od XIV do XX wieku Anatolię, część Azji południowo-zachodniej, Afrykę północną i Europę południowo-wschodnią. W kręgach dyplomatycznych na określenie dworu sułtana, później także całego państwa tureckiego, stosowano termin Wysoka Porta.
Virtual International Authority File (VIAF) – międzynarodowa kartoteka haseł wzorcowych. Jej celem jest ujednolicenie zapisu nazw osobowych (haseł), dlatego zbiera z bibliotek z całego świata – ich różne wersje i prezentuje je razem, pod jednym, unikatowym identyfikatorem numerycznym. Pozwala to obniżyć koszty i zwiększyć użyteczność danych gromadzonych przez biblioteki. Informacje po dopasowaniu i połączaniu są udostępniane online bibliotekom na całym świecie.
Kraina historyczna – region rozwijający się od setek lub tysięcy lat, obejmujący obszary powiązane wspólną historią i kulturą, niekiedy także więzami gospodarczymi. Bardzo często podział kraju na krainy historyczne staje się podstawą wydzielenia współczesnych jednostek podziału administracyjnego.
Dorowie – lud grecki mówiący dialektem doryckim, który pod koniec II tysiąclecia p.n.e. zajął Helladę achajską. Pierwotnie, kiedy przebywali w górach Pindos, nazywali się Makednoi, a Dorami – Dorieis – stali się w trakcie inwazji.
Rumelia (tur. Rumeli) – kraina historyczna na Bałkanach, której nazwa oznacza "ziemię Rzymian" (w znaczeniu: Bizantyńczyków). Została nadana przez Turków ziemiom stopniowo odbieranym Cesarstwu Bizantyńskiemu i używana w odniesieniu do europejskich posiadłości Imperium osmańskiego, stopniowo rosnących od XIV w. Zasięg Rumelii stopniowo kurczył się od XVIII w. wraz z uszczuplaniem granic imperium. Nazwa ta nie obejmowała Peloponezu, znanego ówcześnie jako Morea.
Biblioteka Narodowa Francji (fr. Bibliothèque nationale de France, BnF) – francuska biblioteka narodowa, znajdująca się w Paryżu. Przewidziana jest jako repozytorium dla wszystkich materiałów bibliotecznych, wydawanych we Francji. Obecnym dyrektorem Biblioteki jest Bruno Racine.
Starożytna Macedonia – antyczne królestwo na Półwyspie Bałkańskim, zamieszkałe przez lud grecki z plemienia Dorów, którego historyczne centrum znajdowało się na terytorium obecnej północno-środkowej Grecji.