Maruthur Gopalan Ramachandran, ps. MGR (tamil. மருதூர் கோபாலன் இராமச்சந்திரன், malajalam മരുതൂര്‍ ഗോപാലന്‍ രാമചന്ദ്രന്‍; ur. 17 stycznia 1917 w Nawalapitiya na Cejlonie, zm. 24 grudnia 1987 w Ćennaj) – indyjski aktor i polityk, producent filmowy, filantrop i reżyser, scenarzysta oraz wydawca. Premier rządu stanowego Tamilnadu. Twórca i długoletni lider All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam. Założyciel oraz wydawca tygodnika Thai oraz dziennika Anna. Jedna z największych gwiazd komercyjnego kina w języku tamilskim. Otaczany bezprecedensowym kultem, często równoznacznym z deifikacją, do dnia dzisiejszego stanowi istotny punkt odniesienia w życiu politycznym, a także w kulturze południowych Indii.

Dzieciństwo i młodość[ | edytuj kod]

Maruthur Gopalan Ramachandran urodził się 17 stycznia 1917 w Nawalapitiya nieopodal Kandy na Cejlonie. Jego rodzina pochodziła z Vadavannur z Kerali, wyemigrowała z Indii z inicjatywy dziadka MGR. Według informacji podawanych przez biografów był piątym dzieckiem robotnika na plantacji herbaty, Marudhara Gopalana Menona i Satyabhamy. Miał dwóch braci i dwie siostry (w tym M.G. Chakrapaniego, również związanego z kinematografią). Jego ojciec zmarł, gdy Ramachandran miał trzy lata. Rodzina opuściła następnie Cejlon i osiedliła się początkowo w Kerali, później zaś na terenie obecnego stanu Tamilnadu. Matka MGR pracowała jako pomoc domowa. Ze względu na złą sytuację materialną nie była w stanie sfinansować edukacji syna, który musiał przerwać naukę po kilku klasach (uczęszczał do Aanaiyadi School). W latach 20. M.G. Ramachandran dołączył w celach zarobkowych do wędrownej trupy teatralnej Madurai Original Boys (należeli do niej również przyszli znani aktorzy tamilscy, np. M.R. Radha czy P.U. Chinnappa). Uczył się w niej między innymi tańca i szermierki. Występował także poza granicami Indii, np. w Birmie. Doświadczenia zdobyte podczas pracy w teatrze otworzyły mu drogę do pracy w przemyśle filmowym.

Działalność polityczna[ | edytuj kod]

Do 1977[ | edytuj kod]

Początkowo był związany z Indyjskim Kongresem Narodowym (INC). Zafascynowany działalnością drawidyjskiego polityka Naickera (znanego jako Periyar), w 1953 wstąpił do Drawidyjskiej Federacji Postępu (DMK) (według innych źródeł w 1952). Pełnił funkcję partyjnego szefa wydziału propagandy. Był protegowanym C.N. Annaduraia, który doceniał jego zasługi w działalności agitacyjnej, a także bliskim współpracownikiem M. Karunanidhiego. Grywał w współtworzonych przez Karunanidhiego filmach, wykorzystując kino do propagowania partyjnej ideologii. W Nam Naadu (1969) zagrał na przykład oddanego swojej pracy, uczciwego urzędnika walczącego z korupcją, który postanawia zaangażować się w politykę. Pojawia się on na ekranie odziany w strój w barwach DMK, a plakaty jego kampanii wyborczej zawierają logo zbliżone do loga tej partii. Dzięki podobnym, konsekwentnie stosowanym zabiegom, Ramachandran został na stałe utożsamiony ze swoim ekranowym wizerunkiem. Zapewniło mu to ogromną popularność, zwłaszcza wśród biedoty, i wywarło znaczący wpływ na jego karierę polityczną. W latach 1962–1964 (według innych źródeł 1963–1965) zasiadał w izbie wyższej parlamentu stanu Madras. W 1967 został wybrany do Zgromadzenia Ustawodawczego Tamil Nadu, a w 1971 uzyskał reelekcję. Po śmierci Annaduraia (luty 1969) wsparł Karunanidhiego w sporze o sukcesję w DMK, w związku z czym jeszcze w 1969 przejął od niego funkcję skarbnika DMK. Aktywnie uczestniczył w kampanii przed wyborami stanowymi w 1971. Był jednym autorów sukcesu DMK w tej elekcji. Ugrupowanie to zdobyło przeszło 180 miejsc w liczącym 234 mandaty Zgromadzeniu Ustawodawczym. 10 października 1972 został wykluczony z partii za dążenie do upublicznienia informacji o jej finansach.

17 października 1972 założył nową formację polityczną, ADMK (od 1976 All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam, Ogólnoindyjski Drawidyjski Ruch Postępowy Anny, AIADMK). Niespełna dwa miesiące po powstaniu liczyła ok. miliona członków Początkowo przyłączyło się do niej stosunkowo niewielu polityków DMK (10 posłów do Zgromadzenia Ustawodawczego oraz 3 deputowanych do Lok Sabhy). Stopniowo jednak, dzięki zręcznej polityce i wspieraniu rządu związkowego, zyskiwała coraz większe znaczenie. Po zwycięstwie w wyborach stanowych w 1977, nastąpił gwałtowny przyrost liczby jej członków, głównie kosztem DMK. Pełnił funkcję sekretarza generalnego AIADMK.

Premier[ | edytuj kod]

30 czerwca 1977 jako pierwszy aktor w historii kraju stanął na czele rządu stanowego, stanowisko utrzymał również po wyborach z 1980 i 1984, wygranych przez jego ugrupowanie (z przerwą między lutym a lipcem 1980). W czasie jego urzędowania miały miejsce obchody 100. urodzin Periyara, w Maduraj odbyła się piąta światowa konferencja Tamilów (1981), AIADMK zaś jako pierwsza drawidyjska partia wprowadziła swoich reprezentantów do rządu związkowego (1979). Ramachandran znany jest również ze zmiany przepisów dotyczących prohibicji (1980) oraz zainicjowania programu zapewniającego dostęp do darmowych posiłków przeszło ośmiu milionom osób (1982). Jego rząd wdrożył również projekty zakładające dostęp do darmowej energii elektrycznej dla rolników czy dofinansowanie ceremonii pogrzebowych dalitów. Wspierał rozwój kultury, nie tylko kina, ale również muzyki czy sztuki cyrkowej. Wiąże się go także z rozwojem szkolnictwa wyższego na terenie stanu. Zainicjował powstanie Tamil University (1981), The Tamil Nadu Dr. MGR Medical University oraz Mother Teresa Women’s University (1984). Planował uczynić Trichy drugim miastem stołecznym Tamil Nadu. Aż do dzisiaj jednak, status stanowej stolicy posiada wyłącznie Ćennaj.

Patronował karierze politycznej Jayaram Jayalalithy, która ostatecznie w 1989 zwyciężyła w sporze o władzę w AIADMK, jaki wybuchł po śmierci Ramachandrana.

Krytycy MGR wskazują, że jego rządy charakteryzowały się dążeniami centralizacyjnymi, co z kolei w znacznej mierze sprzyjało korupcji i wpływało na niską wydolność stanowych instytucji. Ogromne wydatki na cele socjalne przyczyniły się natomiast do spowolnienia gospodarczego. Zarzuca mu się również doprowadzenie do nadmiernego wzrostu roli policji, pojawiały się też oskarżenia o korupcję (od 1980). Niekiedy określa się go mianem populisty.

Utrzymywał przyjazne, choć naznaczone pewnym dystansem stosunki z Velupillai Prabhakaranem, przywódcą Tygrysów Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu (LTTE). Pozwalał na funkcjonowanie na terenie Tamil Nadu obozów treningowych tej organizacji, mimo nacisków ze strony Indiry Gandhi, która domagała się ich likwidacji. Wielokrotnie spotykał się z liderem Tamilskich Tygrysów (między innymi w 1984 i w lutym 1985), przekazywał mu również znaczne sumy pieniędzy (ok. 4 milionów dolarów). Uznawał jego organizację za siłę przeciwstawiającą się uciskowi; gdy prezydent Sri Lanki Junius Richard Jayewardene nazwał Tygrysy prywatną armią Ramachandrana ten stwierdził, że gratuluje im sukcesów i zapewnił o swoim dalszym poparciu.

Swoją pozycję polityczną w znacznym stopniu budował samodzielnie, wielokrotnie dystansując się od formacji, do której w danym momencie należał. Jego wyborcy często nie popierali żadnego ugrupowania, a swoją decyzję wyborczą wiązali ze swoiście pojętą lojalnością wobec popularnego aktora. Ze względu na spektakularne rozmiary swego politycznego sukcesu bywa uznawany przez analityków za fenomen. Zestawia się go czasem z N.T. Rama Rao, czołowym aktorem Tollywood, który również zdyskontował swoją kinową popularność w życiu politycznym. Działania i osobowość MGR wciąż stanowią istotny punkt odniesienia w tamilskim dyskursie publicznym. Część komentatorów twierdzi nawet, że każde skuteczne i przynoszące korzyści polityczne działanie w Tamil Nadu musi w jakiś sposób nawiązywać do Ramachandrana.

Badania przeprowadzane wśród mieszkańców Tamil Nadu, wykazują, że okres rządów Ramachandrana jest przez nich postrzegany jako wyjątkowo pomyślny. Niektórzy określają go nawet jako złoty okres. W przywoływanych w źródłach opiniach często pojawiają się wzmianki o niezmiernej hojności i miłości uosabianej przez MGR. Głosy tego typu pochodzą w szczególności od respondentów o niskim statusie materialnym. Wskazuje się również, iż jednym z elementów składowych popularności MGR jest utrzymujące się w społeczeństwie przekonanie o jego zainteresowaniu codziennymi sprawami każdego Tamila. Podawane są przykłady dwunastoletnich dzieci uważających Ramachandrana za ojca bądź całych rodzin traktujących go jak starszego, troskliwego brata.