Słupy Giedymina herb rodu Giedyminowiczów.

Lubart Dymitr, Liubartas Demetrijus, Lubko (ur. ok. 1312/15, zm. przed 1386) – książę litewski z dynastii Giedyminowiczów, jeden z najmłodszych synów wielkiego księcia litewskiego Giedymina i jego żony Jewny. Książę połocki do 1342, książę włodzimierski i łucki 1342–1384, książę halicko-wołyński 1340-1349, 1350-1366, 1371-1383, książę halicki 1340-1349.

Jego matką była Jewna (zm. 1344) i po niej został księciem połockim. Na chrzcie w obrządku prawosławnym otrzymał imię Dymitr. Gdy 7 kwietnia 1340 bojarzy otruli księcia halicko-wołyńskiego Bolesława Jerzego ІІ Trojdenowicza, Lubart rościł pretensje do zwolnionego tronu księstwa, bowiem ze względu na (hipotetyczne) małżeństwo z córką księcia włodzimierskiego Andrzeja II, uważał siebie za jedynego spadkobiercę wymarłej linii książąt halickich. Ponadto siostra Lubarta Eufemia była żoną Bolesława Jerzego II. Do zbrojnego sporu o Księstwo Halicko-Włodzimierskie zapewne by nie doszło, gdyby nie śmierć (26 maja 1339) siostry Lubarta - polskiej królowej Aldony Anny, żony króla Kazimierza III Wielkiego, która była głównym łącznikiem pomiędzy Polską a Litwą. Na zaostrzenie konfliktu wpłynęła również śmierć ojca Lubarta Giedymina w 1341, utrzymującego poprawne stosunki z Polską.

 Osobny artykuł: Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392.

Po śmierci Giedymina, państwo litewskie uległo podziałowi między jego synów : Monwida, Kiejstuta, Olgierda, Narymunta, Koriata, Jawnutę i Lubarta. Mimo że Giedymin wyznaczył Jawnutę jako władcę Wilna i swego następcę, Lubart z pozostałymi braćmi wspierał Olgierda w walce o władzę w Wilnie.

Lubart założył między 1341 a 1382 na Wołyniu miasto o swoim imieniu Lubar nad rzeką Słuczą, i miał tu warowny zamek.

W 1350 Lubart w czasie najazdu zniszczył Lwów i inne pobliskie miejscowości jakie napotkał w drodze z Wołynia. Gdy w czasie wyprawy króla Kazimierza został podpisany rozejmem (najstarszy spisany i zachowany układ polsko-litewski), mający obowiązywać do 24 czerwca 1355, w którym podzielono m.in. Ruś Halicko-Włodzimierską, tak, że Polska otrzymała ziemię halicką, przemyską i sanocką, a Litwa: włodzimierską, łucką, bełską, chełmską i brzeską i Krzemieniec, należący do księcia Jerzego Narymuntowicza, (nazwanego „kondominium polsko-litewskim”), to układ ten nie utrzymał się długo, został zerwany przez ks. Lubarta. W kolejnym układzie pokojowym, z jesieni 1366, Lubart otrzymał tylko cześć księstwa: ziemię łucką i część ziemi włodzimierskiej, a do Polski przyłączono ziemię chełmską, bełską (obie oddając w lenno Jerzemu Narymuntowiczowi), pozostałą część ziemi włodzimierskiej otrzymał w lenno Aleksander Koriatowicz. Po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382, Lubart nie przystąpił już do walki, lecz odzyskał ziemię pokojowo, wykupując od starostów węgierskich Olesko, Horodło, Łopatyn, Krzemieniec, Peremil i Siestratyn.

Lubart Dymitr zmarł przed 1386.

Osoba pierwszej żony księcia Lubarta nie jest pewna. We wcześniejszej literaturze przyjmowano, że była to córka księcia halicko-wołyńskiego Bolesława II Jerzego i jego drugiej żony, inni historycy uważali, że było to córka księcia włodzimierskiego Andrzeja Halickiego, współcześnie wysuwany jest pogląd, że była nią córką kniazia Daniela Ostrogskiego

Drugą żoną księcia Lubarta była Olga, córka Konstantego Wasylowica, księcia rostowskiego, siostrzenica księcia moskiewskiego Siemiona Dumnego. Z tego małżeństwa miał trzech synów: Fiodora, Łazarza i Siemiona.

W 1386 syn Lubarta, książę włodzimierski i łucki Fiodor Lubartowicz złożył hołd Władysławowi Jagielle i Jadwidze. Król polski rozpoczął ograniczanie jego władzy: spod władzy Fedora wyłączono część księstwa, zarządzaną przez Fedora Daniłowicza (Ostrogskiego) i zmieniono w bezpośrednie lenno Polski W 1387 odebrano Fedorowi Lubartowiczowi ziemię łucką na rzecz Witolda.

Zobacz też[]

Przypisy

Bibliografia[]