Louis Victor Pierre Raymond de Broglie [də ˈbʀœj] wymowa  (ur. 15 sierpnia 1892 w Dieppe, zm. 19 marca 1987 w Louveciennes) – francuski fizyk, laureat Nagrody Nobla w 1929 za odkrycie falowej natury elektronów.

Planował zostać historykiem i ukończył studia w tym kierunku, ale zapewne pod wpływem swojego brata Maurice’a, który był fizykiem, zaczął interesować się fizyką i matematyką. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 zgłosił się do armii francuskiej oferując swoją pomoc przy opracowaniu i budowie sieci komunikacji radiowej.

W odróżnieniu od swojego brata, który był głównie fizykiem eksperymentalnym, Louis interesował się raczej fizyką teoretyczną. W 1924 napisał doktorat na temat Recherches sur la théorie des quanta (Badania nad teorią kwantową), w którym zaprezentował hipotezę dotyczącą falowych właściwości cząstek (fale de Broglie’a), opierając się na pracach Einsteina i Plancka o dualizmie korpuskularno-falowym. Pracował od 1928 jako profesor fizyki w Paryżu. W 1929 otrzymał Nagrodę Nobla za swoje badania, praktyczne zastosowanie teorii de Broglie’a pozwoliło między innymi na zbudowanie mikroskopu elektronowego. Od 1932 pracował na Sorbonie. Od 1942 był stałym sekretarzem Akademii Francuskiej.

Późniejsze jego prace dotyczą: teorii elektronów, budowy jądra atomu, zastosowań mechaniki falowej do fizyki jądrowej, fizyki relatywistycznej oraz rozprzestrzeniania się fal elektromagnetycznych.

Napisał: Introduction + l’étude de la mécanique ondulatoire (1930), Recueil d’exposés sur les ondes et corpuscules (1930), wreszcie, ze swym bratem Maurice’em Introduction + la physique des rayons X et gamma (1928).

W 1935 Uniwersytet Warszawski przyznał mu tytuł doctora honoris causa.

Życiorys[ | edytuj kod]

Louis de Broglie urodził się w arystokratycznej rodzinie w Dieppe (Francja), w Seine-Martine, jako młodszy syn Viktora. W 1960 został siódmym, po swoim starszym bracie Maurice, też fizyku, księciem –spadkobiercą rodziny de Broglie, którym był do bezdzietnej śmierci. Nigdy się nie ożenił. Zmarł w Louveciennes, przekazując tytuł dalekiemu kuzynowi, Victor-François de Broglie.

De Broglie planował robić karierę humanistyczną, i swój pierwszy stopień otrzymał z historii. Potem jednakże zwrócił się ku matematyce oraz fizyce, zdobywając stopień z tej drugiej. Wraz z wybuchem I wojny światowej w 1914, zaoferował armii swoje usługi w rozwijaniu komunikacji radiowej.

W 1924 jego praca pt. Recherches sur la théorie des quanta (Badania nad teorią kwantową) wprowadziły jego teorię fal elektronu. Obejmowała ona hipotezę dwoistości cząstkowo-falowej materii, wydedukowaną na podstawie prac dotyczących światła, autorstwa Maxa Plancka i Alberta Einsteina. Recenzenci, niepewni oceny materiału, przedstawili ją Einsteinowi. Ten poparł koncepcję z całego serca, a de Broglie uzyskał swój doktorat. Badania doświadczalne potwierdziły hipotezę de Broglie’a, że każda poruszająca się cząstka lub obiekt, posiada przypisaną sobie falę. Tym samym de Broglie ustanowił nowe pole fizyki, mécanique ondulatoire, czyli mechanikę falową, jednoczącą fizykę energii (fala) oraz materii (cząstka). Dostał za to w 1929 Nagrodę Nobla z fizyki.

W swojej późniejszej karierze, de Broglie pracował nad rozwojem przyczynowej interpretacji mechaniki falowej, w opozycji do modeli całkowicie probabilistycznych, jakie zdominowały teorię mechaniki kwantowej. Teoria de Broglie została dopracowana przez Davida Bohma w latach 50., i stała się odtąd znana jako teoria de Broglie-Bohma.

Oprócz pracy ściśle naukowej, de Broglie rozmyślał i pisał o filozofii nauki, włącznie z wartością współczesnych odkryć naukowych.

W 1933 de Broglie został członkiem Francuskiej Akademii Nauk, a od 1942 został jej wieczystym sekretarzem. Proponowano mu również przystąpienie do Le Conseil de l’Union Catholique des Scientifiques Francais, lecz odmówił, gdyż był areligijny.

12 października 1944 został wybrany do Akademii Francuskiej, zastępując matematyka Émile Picarda. Z powodu śmierci oraz uwięzienia członków akademii podczas okupacji, jak również innych skutków wojny, nie udało się uzyskać kworum dwudziestu członków. Jednak z powodu wyjątkowych okoliczności, zaakceptowano jego jednomyślną elekcję przy obecności 17 członków. Otrzymał stanowisko od swojego własnego brata, Maurice’a, który został wybrany w 1934, co było unikalnym zdarzeniem w historii Akademii. UNESCO nagrodziła go w 1952 pierwszą w historii Nagrodą Kalinga za jego pracę popularyzującą wiedzę naukową, a 23 kwietnia 1953 został Obcokrajowym Członkiem Royal Society.

W 1961 de Broglie otrzymał tytuł Rycerza Wielkiego Krzyża Legii Honorowej. W 1945 otrzymał też posadę doradcy we Francuskiej Wysokiej Komisji Energii Atomowej, za jego wkład w przybliżenie przemysłu i nauki. Ustanowił centrum mechaniki stosowanej w Instytucie Henri Poincarego, gdzie przeprowadzano badania nad optyką, cybernetyką i energią atomową. Zainspirował powstanie Międzynarodowej Akademii Nauki Kwantowo-Molekularnej oraz był jej wczesnym członkiem.