Lizosom
Cytoplazma – część protoplazmy komórki eukariotycznej pozostająca poza jądrem komórkowym a w przypadku, z definicji nie posiadających jądra, komórek prokariotycznych – cała protoplazma.Autofagia (gr. autós - sam, phageín - jeść), autofagocytoza – proces kataboliczny polegający na trawieniu przez komórkę obumarłych lub uszkodzonych elementów jej struktury. Występuje u wszystkich eukariontów i ma miejsce zarówno w komórkach zdrowych, jak i patologicznych. W okresie niedoboru substancji odżywczych proces nasila się - komórka koncentruje się na procesach niezbędnych do życia i pozyskuje energię ze zbędnych elementów.
Endocytoza – jeden ze sposobów transportowania większych cząsteczek (np. cholesterolu) do wnętrza komórki. Cząsteczki te są zbyt duże, żeby mogły być transportowane za pomocą przenośników białkowych. Dlatego przenikają do komórki w wyniku tworzenia się wakuol. Przedostają się do komórki wraz z fragmentami błony komórkowej. Przez endocytozę odbywa się transport cieczy i cząsteczek. Endocytoza dzieli się na pinocytozę, fagocytozę, potocytozę oraz transcytozę (transcytoza jest także zaliczana do egzocytoz).
Lizosom – organellum wytwarzane przez aparat Golgiego, występujące licznie w komórkach eukariotycznych (typowo w komórkach zwierzęcych), natomiast nieobecne w komórkach prokariotycznych. Są to niewielkie pęcherzyki o średnicy ok. 0,5 μm (rzadko 0,1–1 μm), otoczone pojedynczą błoną lipidowo-białkową o grubości ok. 7 nm. Zawierają kwaśne hydrolazy rozkładające białka, kwasy nukleinowe, węglowodany i tłuszcze. pH wewnątrz lizosomu ma wartość optymalną dla występujących w nim enzymów, równą około 5. Dzięki przystosowaniu enzymów do kwaśnego środowiska, ich przypadkowe wydostanie się do cytoplazmy (pH ≈ 7,2) nie stanowi większego zagrożenia dla komórki, jednak wyciek z dużej liczby lizosomów może zniszczyć komórkę poprzez jej samostrawienie się. Niskie pH zapewnia wbudowana w błonę lizosomu H-ATPaza, pompująca protony do wnętrza lizosomu.
W lizosomach odbywa się rozkład pochłoniętych na drodze endocytozy substancji (głównie białek, tłuszczów i węglowodanów) oraz usuwanie obumarłych części cytoplazmy (trawienie wewnątrzkomórkowe). Lizosomy wykorzystują również swoje enzymy w celu odzyskania przez komórkę materiału organicznego (przeprowadzają autofagię).
Przypisy[ | edytuj kod]
- Robert Kincaid Murray, Daryl K. Granner, Victor W. Rodwell: Biochemia Harpera ilustrowana. Wyd. VI uaktualnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 611. ISBN 978-83-200-3573-5.
- ↑ Neil A. Campbell, Jane B. Reece: Biologia. Wyd. 7. San Fransisco: Pearson Benjamin Cummings, 2005, s. 100–101, 107. ISBN 0-8053-7171-0. (ang.)
- Mary K. Campbell, Shawn O. Farrel: Biochemistry. Wyd. 7. Brooks/Cole, Cengage Learning, 2013, s. 17. ISBN 0-8400-6858-1.
- lizosomy [dostęp 2017-12-17] .
- ↑ Biologia. Jedność i różnorodność. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 2011, s. 84–85, 109. ISBN 978-83-7446-134-4.
- Jest to H-ATPaza typu wakuolarnego:
Klaus W. Beyenbach, Helmut Wieczorek: The V-type H+ ATPase: molecular structure and function, physiological roles and regulation (ang.). 2005-11-24. [dostęp 2013-03-16]. Cytat: The V-type H+ ATPase is now thought to be present in virtually every eukaryotic cell. The proton pump occupies intracellular membranes such as those of clathrin-coated vesicles, synaptic vesicles, endosomes, storage vesicles, Golgi vesicles, secretory vesicles, lysosomes and their partner organelle in plants and fungi, the central vacuole (Stevens and Forgac, 1997). Best known are the contributions made by the V-type H+ ATPase to the acidification of intracellular compartments. In lysosomes and in vacuoles of plants and fungi, a pH of about 5 serves the breakdown of macromolecules by up to 40 types of acid hydrolases including proteases, glycosidases, lipases, nucleases and phosphatases. - V-ATPase (ang.). [dostęp 2013-03-16].