Litr, oznaczenie l (mała litera) – pozaukładowa jednostka objętości. W przeliczeniu na jednostki SI 1 l = 1/1000 m³ = 1 dm³.
W USA, Kanadzie, Australii do oznaczania tej jednostki stosuje się oficjalnie wielką literę L, w pozostałych krajach świata, w tym w Polsce, normą jest stosowanie małej litery l, choć stosowanie wielkiej litery jest również dopuszczalne.
Stosowane przedrostki i ich powiązanie z układem SI[ | edytuj kod]
Z jednostką tą stosowane są przedrostki wielokrotności, zwykle zgodne z przedrostkami SI:
Australia (Związek Australijski, Commonwealth of Australia) – państwo położone na półkuli południowej, obejmujące najmniejszy kontynent świata, wyspę Tasmanię i inne znacznie mniejsze wyspy na Oceanie Indyjskim i Spokojnym. Jedyny kraj, który obejmuje cały kontynent. Siłą rzeczy nie posiada granic lądowych z żadnym państwem.Jon – atom lub grupa atomów połączonych wiązaniami chemicznymi, która ma niedomiar lub nadmiar elektronów w stosunku do protonów. Obojętne elektrycznie atomy i cząsteczki związków chemicznych posiadają równą liczbę elektronów i protonów, jony zaś są elektrycznie naładowane dodatnio lub ujemnie.
Nazwa jednostki pochodzi od starofrancuskiej miary objętości o nazwie litron, która w Polsce została zaadaptowana pod nazwą kwarty.
W 1793 r. litr został zdefiniowany we Francji jako 1 decymetr sześcienny, w ramach tworzenia nowego "Republikańskiego Układu Miar", po zwycięstwie Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
W 1879 r., Międzynarodowy Komitet Miar i Wag (Comité International des Poids et Mesures, CIPM) włączył tę jednostkę do swojego układu miar i oznaczył ją symbolem "l" (mała litera el).
Język grecki, greka (starogr. dialekt attycki Ἑλληνικὴ γλῶττα, Hellenikè glõtta; nowogr. Ελληνική γλώσσα, Ellinikí glóssa lub Ελληνικά, Elliniká) – język indoeuropejski z grupy helleńskiej, w starożytności ważny język basenu Morza Śródziemnego. W cywilizacji Zachodu zaadaptowany obok łaciny jako język terminologii naukowej, wywarł wpływ na wszystkie współczesne języki europejskie, a także część pozaeuropejskich i starożytnych. Od X wieku p.n.e. zapisywany jest alfabetem greckim. Obecnie, jako język nowogrecki, pełni funkcję języka urzędowego w Grecji i Cyprze. Jest też jednym z języków oficjalnych Unii Europejskiej. Po grecku mówi współcześnie około 15 milionów ludzi. Język grecki jest jedynym językiem z helleńskich naturalnych, który nie wymarł.Temperatura – jedna z podstawowych wielkości fizycznych (parametrów stanu) w termodynamice. Temperatura jest związana ze średnią energią kinetyczną ruchu i drgań wszystkich cząsteczek tworzących dany układ i jest miarą tej energii.
W 1901 r. 3. Generalna Konferencja Miar (Conférence Générale des Poids et Mesures, CGPM) zmieniła definicję litra na:
Jest to objętość jaką zajmuje 1 kg wody destylowanej w temperaturze 3,98 °C przy ciśnieniu 1 atm = 760 mm Hg (1013,25 hPa)
W 1964 r., na 12. Konferencji ponownie przywrócono definicję litra jako 1 dm³, po to aby uzgodnić tę jednostkę z układem SI. Okazało się bowiem, że ze ścisłej definicji metra w układzie SI i dokładnych pomiarów gęstości wody, wynika że 1 kg tej cieczy w 3,98 °C zajmuje 1,000028 dm³, a nie 1 dm³.
Decymetr (symbol: dm) – podwielokrotność metra, podstawowej jednostki długości w układzie SI. Jeden decymetr równa się 10 centymetrom (0,1 metra). W notacji naukowej można go zapisać jako 1 E-1 m oznaczający 0,1 × 1 m.Uzdatnianie wody – proces polegający na doprowadzeniu zanieczyszczonej wody do stanu czystości wymaganego dla danego zastosowania.
Uwagi praktyczne[ | edytuj kod]
1 l wody pitnej (wodociągowej) nie ma masy wynoszącej dokładnie 1 kg. Zawiera ona pewne zmienne ilości soli mineralnych (jonów nieorganicznych), substancji dodawanych w procesie uzdatniania i inne śladowe zanieczyszczenia. W efekcie ma nieco inną gęstość niż woda czysta chemicznie. Różnice w gęstości między wodą czystą i wodociągową mogą dochodzić do ok. 2%. Ponadto gęstość wody destylowanej zmienia się znacząco z temperaturą, w granicach do 10%. Np. woda destylowana w temperaturze 4 °C ma gęstość 0,999719 kg/l, zaś w temperaturze 40 °C już tylko 0,9922175 kg/l. Sumując oba efekty, 1 l wody wodociągowej w temperaturze pokojowej ma masę zwykle w zakresie od ok. 0,989 do ok. 0,993 kg.
Objętość – miara przestrzeni, którą zajmuje dane ciało w przestrzeni trójwymiarowej. W układzie SI jednostką objętości jest metr sześcienny, jednostka zbyt duża do wykorzystania w życiu codziennym. Z tego względu najpopularniejszą w Polsce jednostką objętości jest jeden litr (l) (1 l = 1 dm = 0,001 m³).Kwarta (ang. quart) – jednostka objętości. Używana głównie w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Prawidłowy angielski skrót to qt. Posiada jednak różne znaczenie w obu tych krajach.
- Tabela 4. Jednostki miar o specjalnych nazwach i oznaczeniach w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024).
- Z gr. λίτρα, nazwa srebrnej monety, por. libra.
Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024)
Gęstość wody dla temperatur 0-40 °C
Termometr Galileusza (nazywany też termoskopem) – przyrząd służący do oceny temperatury otoczenia; odpowiednio wykalibrowany może pełnić funkcję termometru. Obecnie używany głównie w charakterze gadżetu, zabawki lub elementu sztuki użytkowej.Srebro (Ag, łac. argentum) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Jest srebrzystobiałym metalem, o największej przewodności elektrycznej i termicznej. W przyrodzie występuje w stanie wolnym, a także w minerałach, takich jak argentyt czy chlorargyryt. Większość wydobywanego srebra występuje jako domieszka rud miedzi, złota, ołowiu i cynku.
Warto wiedzieć że... beta
I. Generalna Konferencja Miar z 26 września 1889 r. ustaliła (obowiązującą do 1960 r.) definicję metra jako odległości w temperaturze 0 °C i przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym między dwiema głównymi kreskami na platynowoirydowym wzorcu, złożonym w Międzynarodowym Biurze Miar w Sèvres pod Paryżem, oraz (nadal obowiązującą) definicję i wzorzec kilograma.
Ciśnienie – wielkość skalarna określona jako wartość siły działającej prostopadle do powierzchni podzielona przez powierzchnię na jaką ona działa, co przedstawia zależność:
Metr – jednostka podstawowa długości w układach: SI, MKS, MKSA, MTS, oznaczenie m. Metr został zdefiniowany 26 marca 1791 roku we Francji w celu ujednolicenia jednostek odległości. W myśl definicji zatwierdzonej przez XVII Generalną Konferencję Miar i Wag w 1983 jest to odległość, jaką pokonuje światło w próżni w czasie 1/299 792 458 s.
Woda pitna – czysta woda, która nadaje się do spożycia (bez zagrożenia dla zdrowia). Powinna ona zawierać odpowiednią ilość soli mineralnych (dlatego woda destylowana, mimo wysokiej czystości, nie nadaje się do celów konsumpcyjnych), a nie zawierać zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych.
Kilogram – jednostka masy, jednostka podstawowa układu SI, oznaczana kg. Jest to masa międzynarodowego wzorca (walca o wysokości i średnicy podstawy 39 mm wykonanego ze stopu platyny z irydem) przechowywanego w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sèvres koło Paryża. Wzorzec kilograma został usankcjonowany uchwałą I Generalnej Konferencji Miar (Conférence Générale des Poids et Mesures, CGPM) w 1889.
Atmosfera fizyczna (atmosfera normalna, atm) – pozaukładowa jednostka miary ciśnienia, równa ciśnieniu 760 milimetrów słupa rtęci (mmHg) w temperaturze 273,15 K (0 °C), przy normalnym przyspieszeniu ziemskim.
Woda destylowana – woda pozbawiona, metodą destylacji, soli mineralnych oraz większości innych substancji ją zanieczyszczających. Zawiera rozpuszczone gazy (głównie dwutlenek węgla, także tlen i azot) oraz zanieczyszczenia lotnymi substancjami organicznymi.
