• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Liczebnik

    Przeczytaj także...
    Język pirahã (nazwa własna xapaitíiso) to język z rodziny mura używany przez Indian Pirahã w dżungli amazońskiej, nad rzeką Maici. Język pirahã jest jedynym żyjącym językiem z rodziny mura. Mimo częstych kontaktów z kulturą zachodnią i językiem portugalskim, większość członków plemienia pozostaje jednojęzyczna. Ludzie ci nie chcą uczyć się obcych języków (zwanych przez nich xapagáiso - "zakrzywiony") w obawie przed utratą własnej tożsamości.Liczebniki główne potęg tysiąca o wykładniku naturalnym (takie jak tysiąc, milion, miliard i wyższe) są w różnych językach świata tworzone według różnych reguł. Dwa najbardziej rozpowszechnione systemy takich liczebników to długa skala (fr. échelle longue) i krótka skala (fr. échelle courte). Systemy te posługują się analogicznymi (różniącymi się jedynie ortografią) nazwami w odniesieniu do różnych liczb. Na przykład słowo bilion, które w Polsce i w większości krajów europejskich oznacza milion milionów (10), w krajach anglojęzycznych (ang. billion) określa tysiąc milionów (10). Wybór długiej lub krótkiej skali zależy od kraju, języka, a nawet dziedziny zastosowania danego liczebnika; bywało też, że władze decydowały o zmianie obowiązującej w danym państwie skali.
    Liczba mnoga – forma fleksyjna, tj. przypadek w deklinacji i w koniugacji, oznaczający wiele przedmiotów lub osób, a także w przypadku przedmiotów zbiorowych – grupy tych przedmiotów (np. piasek w liczbie pojedynczej oznacza wiele ziaren piasku, ale istnieje też forma w liczbie mnogiej – piaski – mogąca się odnosić do większych zbiorów – np. piaski pustyni; podobnie armia to grupa ludzi, gramatycznie liczba pojedyncza, istnieje jednak rzeczownik armie w liczbie mnogiej).

    Liczebnik – część mowy określająca cechy ilościowe desygnatu: liczbę, ilość, liczebność, wielokrotność lub kolejność. Odpowiadają na pytania: ile? który z kolei?

    Liczebnik w języku polskim[ | edytuj kod]

    W języku polskim wyróżnia się następujące rodzaje:

  • liczebniki główne (np. jeden, dwa, trzy),
  • liczebniki porządkowe (np. pierwszy, drugi, trzeci),
  • liczebniki zbiorowe (np. dwoje, troje, czworo, sto dwadzieścia troje),
  • liczebniki ułamkowe (np. jedna druga, trzy czwarte),
  • liczebniki nieokreślone (np. kilka, wiele, dużo, kilkaset),
  • liczebniki mnożne (np. potrójny),
  • liczebniki wielorakie (np. trojaki).

    • Liczebników zbiorowych używa się do określenia liczby, w przypadku:

    Oceania − nazwa zbiorowa wysp Oceanu Spokojnego, które wraz z Australią tworzą odrębną część świata nazywaną Australią i Oceanią.Języki ałtajskie – grupa języków, tradycyjnie uznawanych za rodzinę językową, pochodząca od wspólnego prajęzyka. Obecnie często uważa się języki ałtajskie raczej za ligę językową – zespół języków, których podobieństwa wynikają ze wzajemnych interakcji. Grupa języków ałtajskich dzieli się trzy rodziny:
    1. płci mieszanej, np. dwudziestu pracowników (sami mężczyźni lub same kobiety) → dwadzieścioro pracowników (kobiety i mężczyźni);
    2. rzeczowników zakończonych w mianowniku, w liczbie pojedynczej na -ę, np. dwoje jagniąt (w mianowniku forma jagnię);
    3. gdy rzeczownik nie występuje w liczbie pojedynczej, np. troje skrzypiec (rzeczownik skrzypce nie występuje w liczbie pojedynczej); UWAGA! Nie stosować przy rzeczownikach niepoliczalnych!
    4. w tradycyjnych połączeniach, np. dwoje oczu (rzeczownik oko występuje w liczbie pojedynczej i nie kończy się w mianowniku na -ę, ale utarło się w języku polskim, że należy zastosować liczebnik zbiorowy).

    Rzeczowniki odliczebnikowe (liczebnik abstrakcyjny) są to rzeczowniki powstałe na podstawie liczebnika np. jedynka, dwójka, trójka.

    Majowie – grupa ludów indiańskich mówiących językami z rodziny maja, zamieszkujących południowo-wschodni Meksyk (półwysep Jukatan i stan Chiapas), Gwatemalę, Belize i zach. Honduras; w węższym znaczeniu nazwa „Majowie” odnosi się wyłącznie do grupy zamieszkującej półwysep Jukatan (tzw. Majowie jukatańscy).Część mowy – specyficzna dla danego języka, wyróżniona głównie na podstawie kryteriów składniowych i fleksyjnych klasa wyrazów (zobacz też klasyfikacja części mowy).

    W językach świata[ | edytuj kod]

    Liczebniki występują w większości języków świata. Za wyjątek uchodzi język pirahã z dżungli amazońskiej. W języku tym występują tylko wyrazy hoi – mało i baagiso – dużo. Nie występuje też liczba mnoga rzeczowników i zaimków.

    W językach indoeuropejskich, semickich, ałtajskich i chińsko-tybetańskich system liczebnika jest oparty na układzie dziesiętnym. Rozpowszechnienie tej bazy wynika z faktu, że ludzie mają dziesięć palców u rąk.

    Języki indoeuropejskie – jedna z największych i najwcześniej odkrytych rodzin języków. Zalicza się do niej kilkaset spokrewnionych ze sobą języków współczesnych, używanych od kilku tysięcy lat w Europie, Indiach (stąd przymiotnik indoeuropejski) i południowo-zachodniej Azji. W czasach nowożytnych języki indoeuropejskie rozprzestrzeniły się na wszystkie kontynenty, głównie za sprawą angielskiego, hiszpańskiego i portugalskiego. Obecnie jako językami ojczystymi posługuje się nimi ok. 3 miliardy osób na całym świecie (co stanowi ok. 45% ziemskiej populacji).Kazimierz Czesław Polański (ur. 6 kwietnia 1929 w Brzozdowcach, woj. lwowskie, zm. 7 lutego 2009 w Katowicach) – lingwista polski (językoznawca ogólny, slawista i anglista), współtwórca polskiej teorii językoznawczej oraz współautor i redaktor fundamentalnych prac językoznawczych, m.in. Encyklopedii językoznawstwa ogólnego, Słownika syntaktyczno-generatywnego czasowników polskich. Łącznie był autorem 150 publikacji naukowych, w tym 11 książek.

    Wiele plemion w Afryce i Oceanii używa systemu opartego na liczebnikach o bazie 5. W niektórych językach Nowej Gwinei system jest oparty na bazie 4 lub 8. Prekolumbijska cywilizacja Majów używała systemu dwudziestkowego, a Sumerowie – sześćdziesiątkowego.

    Zobacz też[ | edytuj kod]

  • liczebniki główne potęg tysiąca

    • Przypisy[ | edytuj kod]

    1. Bąk 1977 ↓, s. 170.
    2. ↑ Polański 1999 ↓, s. 338.
    3. Nagórko 2007 ↓, s. 168-169.
    4. Daniel L. Everett Constraints on Grammar and Cognition in Pirahã (ang.).
    5. J.E. Phythian Counting Systems of Papua New Guinea (ang.).

    Bibliografia[ | edytuj kod]

  • Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego - zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.
  • Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
  • Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Red. Kazimierz Polański. Wrocław: Ossolineum, 1999. ISBN 83-04-04445-5.
    • Sumerowie (sum. saĝ-ĝi6-ga, tłum. "czarnogłowi") – starożytny lud nieznanego pochodzenia, który pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. stworzył wysoko rozwiniętą cywilizację w południowej Mezopotamii – Sumer. Posługiwali się językiem sumeryjskim i pismem klinowym. Na początku II tysiąclecia p.n.e. Sumerowie zostali podbici przez napływających Amorytów i wchłonięci przez nowo powstałe państwo – Babilonię. Z czasem ulegli semityzacji.Rzeczownik – samodzielna składniowo i semantycznie odmienna część mowy nazywająca rzeczy, obiekty, miejsca, osoby, organizmy, zjawiska, pojęcia abstrakcyjne. Rzeczownik w języku polskim pełni funkcję głownie podmiotu w zdaniu, może też pełnić funkcję dopełnienia, okolicznika, przydawki lub orzecznika. Może odmieniać się przez liczby i przypadki, występuje w rodzajach. Odmianę rzeczowników przez przypadki określa się mianem deklinacji. Istnieje także grupa rzeczownikow całkowicie nieodmiennych (np. atelier, kiwi, bikini, taxi, kakadu, kamikaze itp.). Rzeczownik tworzy związki składniowe i semantyczne z rzeczownikami (zaimkami rzeczownymi), przymiotnikami (zaimkami przymiotnymi), liczebnikami (zaimkami liczebnymi) i czasownikami lub (rzadko) przysłówkami (zaimkami przysłówkowymi).




    Warto wiedzieć że... beta

    Języki chińsko-tybetańskie (sino-tybetańskie) to jedna z hipotetycznych rodzin językowych, do której należą języki używane na terenie Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Językami tymi posługuje się ponad miliard ludzi.
    Afryka – drugi pod względem wielkości kontynent na Ziemi. Ma 30,37 mln km² powierzchni, czyli ponad 20,3% ogólnej powierzchni lądowej naszego globu. Przechodzi przez niego południk 0°, obydwa zwrotniki i równik.
    Wydawnictwo Naukowe PWN SA – wydawnictwo z siedzibą w Warszawie, założone w 1951, w obecnej formie prawnej działające od 1997. Wydawnictwo Naukowe PWN SA stanowi jednostkę dominującą Grupy kapitałowej PWN, w skład której wchodzi kilkanaście przedsiębiorstw, głównie wydawnictw.
    Mianownik (łac. nominativus) – przypadek, w którym rzeczownik występuje w roli podmiotu. W mianowniku występuje zazwyczaj forma słownikowa.
    Wydawnictwo „Wiedza Powszechna” w Warszawie – wydawca słowników dwujęzycznych i podręczników do nauki języków obcych, słowników i poradników języka polskiego, podręczników do nauki języka polskiego dla cudzoziemców oraz popularnych rozmówek, a także leksykonów i książek popularnonaukowych z różnych dziedzin.
    Zaimek – część mowy zastępująca rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np. mój), przysłówek (np. tam) lub liczebnik (np. tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu.
    Dziesiętny system liczbowy (system dziesiątkowy, system decymalny (skrót dec), system arabski) – pozycyjny system liczbowy, w którym podstawą pozycji są kolejne wielokrotności liczby 10; do zapisu liczb potrzebne jest w nim 10 cyfr, którymi są 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. Liczby zapisuje się jako ciąg cyfr, z których każda jest mnożnikiem kolejnej potęgi liczby stanowiącej podstawę systemu, niekiedy grupowanych po trzy (Okcydent) lub cztery (część Orientu). Część całkowitą i ułamkową oddziela separator dziesiętny.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.016 sek.