Liczebnik
Przeczytaj także...
Język pirahã (nazwa własna xapaitíiso) to język z rodziny mura używany przez Indian Pirahã w dżungli amazońskiej, nad rzeką Maici. Język pirahã jest jedynym żyjącym językiem z rodziny mura. Mimo częstych kontaktów z kulturą zachodnią i językiem portugalskim, większość członków plemienia pozostaje jednojęzyczna. Ludzie ci nie chcą uczyć się obcych języków (zwanych przez nich xapagáiso - "zakrzywiony") w obawie przed utratą własnej tożsamości.Liczebniki główne potęg tysiąca o wykładniku naturalnym (takie jak tysiąc, milion, miliard i wyższe) są w różnych językach świata tworzone według różnych reguł. Dwa najbardziej rozpowszechnione systemy takich liczebników to długa skala (fr. échelle longue) i krótka skala (fr. échelle courte). Systemy te posługują się analogicznymi (różniącymi się jedynie ortografią) nazwami w odniesieniu do różnych liczb. Na przykład słowo bilion, które w Polsce i w większości krajów europejskich oznacza milion milionów (10), w krajach anglojęzycznych (ang. billion) określa tysiąc milionów (10). Wybór długiej lub krótkiej skali zależy od kraju, języka, a nawet dziedziny zastosowania danego liczebnika; bywało też, że władze decydowały o zmianie obowiązującej w danym państwie skali.
Liczba mnoga – forma fleksyjna, tj. przypadek w deklinacji i w koniugacji, oznaczający wiele przedmiotów lub osób, a także w przypadku przedmiotów zbiorowych – grupy tych przedmiotów (np. piasek w liczbie pojedynczej oznacza wiele ziaren piasku, ale istnieje też forma w liczbie mnogiej – piaski – mogąca się odnosić do większych zbiorów – np. piaski pustyni; podobnie armia to grupa ludzi, gramatycznie liczba pojedyncza, istnieje jednak rzeczownik armie w liczbie mnogiej).
Język pirahã (nazwa własna xapaitíiso) to język z rodziny mura używany przez Indian Pirahã w dżungli amazońskiej, nad rzeką Maici. Język pirahã jest jedynym żyjącym językiem z rodziny mura. Mimo częstych kontaktów z kulturą zachodnią i językiem portugalskim, większość członków plemienia pozostaje jednojęzyczna. Ludzie ci nie chcą uczyć się obcych języków (zwanych przez nich xapagáiso - "zakrzywiony") w obawie przed utratą własnej tożsamości.Liczebniki główne potęg tysiąca o wykładniku naturalnym (takie jak tysiąc, milion, miliard i wyższe) są w różnych językach świata tworzone według różnych reguł. Dwa najbardziej rozpowszechnione systemy takich liczebników to długa skala (fr. échelle longue) i krótka skala (fr. échelle courte). Systemy te posługują się analogicznymi (różniącymi się jedynie ortografią) nazwami w odniesieniu do różnych liczb. Na przykład słowo bilion, które w Polsce i w większości krajów europejskich oznacza milion milionów (10), w krajach anglojęzycznych (ang. billion) określa tysiąc milionów (10). Wybór długiej lub krótkiej skali zależy od kraju, języka, a nawet dziedziny zastosowania danego liczebnika; bywało też, że władze decydowały o zmianie obowiązującej w danym państwie skali.
Liczba mnoga – forma fleksyjna, tj. przypadek w deklinacji i w koniugacji, oznaczający wiele przedmiotów lub osób, a także w przypadku przedmiotów zbiorowych – grupy tych przedmiotów (np. piasek w liczbie pojedynczej oznacza wiele ziaren piasku, ale istnieje też forma w liczbie mnogiej – piaski – mogąca się odnosić do większych zbiorów – np. piaski pustyni; podobnie armia to grupa ludzi, gramatycznie liczba pojedyncza, istnieje jednak rzeczownik armie w liczbie mnogiej).
Liczebnik – część mowy określająca liczbę, ilość, liczebność, wielokrotność lub kolejność. Niektóre liczebniki (np. główne, porządkowe) odmieniają się przez przypadki i rodzaje.
Łączy się z rzeczownikiem, określając go. Podlega deklinacji. Wyjątek stanowi liczebnik pół, natomiast liczebnik półtora nie podlega deklinacji, ale odmienia się przez rodzaj gramatyczny.
W języku polskim istnieją następujące rodzaje liczebników:
Deklinacja (od łac. declinare – odmieniać) – odmiana wyrazu (imienia) przez przypadki i liczby. Deklinacji podlegają rzeczowniki, przymiotniki, imiesłowy przymiotnikowe, zaimki rzeczowne, przymiotne i liczebne oraz liczebniki. Pojęciem deklinacji określa się także zespół form fleksyjnych, występujący w odmienianych w ten sposób wyrazach.Oceania − nazwa zbiorowa wysp Oceanu Spokojnego, które wraz z Australią tworzą odrębną część świata nazywaną Australią i Oceanią.
Liczebniki zbiorowe łączą się z rzeczownikami:
Języki ałtajskie – grupa języków, tradycyjnie uznawanych za rodzinę językową, pochodząca od wspólnego prajęzyka. Obecnie często uważa się języki ałtajskie raczej za ligę językową – zespół języków, których podobieństwa wynikają ze wzajemnych interakcji. Grupa języków ałtajskich dzieli się trzy rodziny:Majowie – grupa ludów indiańskich mówiących językami z rodziny maja, zamieszkujących południowo-wschodni Meksyk (półwysep Jukatan i stan Chiapas), Gwatemalę, Belize i zach. Honduras; w węższym znaczeniu nazwa „Majowie” odnosi się wyłącznie do grupy zamieszkującej półwysep Jukatan (tzw. Majowie jukatańscy).
Liczebniki – jedni, dwaj, dwóch, obaj, obydwaj, obydwóch (obydwu), trzej, trzech, czterej, czterech – łączą się z rzeczownikami męskoosobowymi: dwaj panowie poszli, dwóch panów poszło; pozostałe liczebniki łączą się z rzeczownikami niemęskoosobowymi: dwa konie, dwie linie itp.
Część mowy – specyficzna dla danego języka, wyróżniona głównie na podstawie kryteriów składniowych i fleksyjnych klasa wyrazów (zobacz też klasyfikacja części mowy).Języki indoeuropejskie – jedna z największych i najwcześniej odkrytych rodzin języków. Zalicza się do niej kilkaset spokrewnionych ze sobą języków współczesnych, używanych od kilku tysięcy lat w Europie, Indiach (stąd przymiotnik indoeuropejski) i południowo-zachodniej Azji. W czasach nowożytnych języki indoeuropejskie rozprzestrzeniły się na wszystkie kontynenty, głównie za sprawą angielskiego, hiszpańskiego i portugalskiego. Obecnie jako językami ojczystymi posługuje się nimi ok. 3 miliardy osób na całym świecie (co stanowi ok. 45% ziemskiej populacji).
W językach świata[]
Liczebniki występują w większości języków świata. Za wyjątek uchodzi język pirahã z dżungli amazońskiej. W języku tym występują tylko wyrazy hoi – mało i baagiso – dużo. Nie występuje też liczba mnoga rzeczowników i zaimków.
W językach indoeuropejskich, semickich, ałtajskich i chińsko-tybetańskich system liczebnika jest oparty na układzie dziesiętnym. Rozpowszechnienie tej bazy wynika z faktu, że ludzie mają dziesięć palców u rąk.
Sumerowie (sum. saĝ-ĝi6-ga, tłum. "czarnogłowi") – starożytny lud nieznanego pochodzenia, który pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. stworzył wysoko rozwiniętą cywilizację w południowej Mezopotamii – Sumer. Posługiwali się językiem sumeryjskim i pismem klinowym. Na początku II tysiąclecia p.n.e. Sumerowie zostali podbici przez napływających Amorytów i wchłonięci przez nowo powstałe państwo – Babilonię. Z czasem ulegli semityzacji.Plurale tantum (l.mn. pluralia tantum) – rzeczownik występujący pod względem formalnym jedynie w liczbie mnogiej, mimo znaczenia liczby pojedynczej. W języku polskim pluralia tantum zwykle mają rodzaj niemęskoosobowy.
Wiele plemion w Afryce i Oceanii używa systemu opartego na liczebnikach o bazie 5. W niektórych językach Nowej Gwinei system jest oparty na bazie 4 lub 8. Prekolumbijska cywilizacja Majów używała systemu dwudziestkowego, a Sumerowie – sześćdziesiątkowego.
Zobacz też[]
Przypisy
Linki zewnętrzne[]
Rzeczownik – samodzielna składniowo i semantycznie odmienna część mowy nazywająca rzeczy, obiekty, miejsca, osoby, organizmy, zjawiska, pojęcia abstrakcyjne. Rzeczownik w języku polskim pełni funkcję głownie podmiotu w zdaniu, może też pełnić funkcję dopełnienia, okolicznika, przydawki lub orzecznika. Może odmieniać się przez liczby i przypadki, występuje w rodzajach. Odmianę rzeczowników przez przypadki określa się mianem deklinacji. Istnieje także grupa rzeczownikow całkowicie nieodmiennych (np. atelier, kiwi, bikini, taxi, kakadu, kamikaze itp.). Rzeczownik tworzy związki składniowe i semantyczne z rzeczownikami (zaimkami rzeczownymi), przymiotnikami (zaimkami przymiotnymi), liczebnikami (zaimkami liczebnymi) i czasownikami lub (rzadko) przysłówkami (zaimkami przysłówkowymi).Języki chińsko-tybetańskie (sino-tybetańskie) to jedna z hipotetycznych rodzin językowych, do której należą języki używane na terenie Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Językami tymi posługuje się ponad miliard ludzi.
Warto wiedzieć że... beta
Afryka – drugi pod względem wielkości kontynent na Ziemi. Ma 30,37 mln km² powierzchni, czyli ponad 20,3% ogólnej powierzchni lądowej naszego globu. Przechodzi przez niego południk 0°, obydwa zwrotniki i równik.
Zaimek – część mowy zastępująca rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np. mój), przysłówek (np. tam) lub liczebnik (np. tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu.
Dziesiętny system liczbowy (system dziesiątkowy, system decymalny (skrót dec), system arabski) – pozycyjny system liczbowy, w którym podstawą pozycji są kolejne wielokrotności liczby 10; do zapisu liczb potrzebne jest w nim 10 cyfr, którymi są 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. Liczby zapisuje się jako ciąg cyfr, z których każda jest mnożnikiem kolejnej potęgi liczby stanowiącej podstawę systemu, niekiedy grupowanych po trzy (Okcydent) lub cztery (część Orientu). Część całkowitą i ułamkową oddziela separator dziesiętny.
Nowa Gwinea (ang. New Guinea, indonez. Irian) – wyspa w zachodniej części Oceanu Spokojnego, w Melanezji. Druga, po Grenlandii, pod względem wielkości wyspa świata. Od zachodu przylega do niej Archipelag Malajski, od wschodu – Archipelag Bismarcka i Wyspy Salomona, a od południa – Australia oddzielona od niej Cieśniną Torresa. Wnętrze wyspy zajmują potężne, pokryte lodowcami, wznoszące się na blisko 5000 m n.p.m. Góry Śnieżne.
Przypadek – kategoria gramatyczna, przez którą odmieniają się rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, imiesłowy (określane przez to zbiorczym mianem imion), a niekiedy też czasowniki (co w języku polskim nie występuje), będąca odzwierciedleniem ich różnorodnych funkcji.
Języki semickie – rodzina języków, należąca do języków afroazjatyckich, wywodząca się z języka prasemickiego. Językami semickimi posługuje się obecnie ok. 280 mln mówiących, zamieszkujących głównie na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej i Etiopii.