Lepidozauromorfy
Przeczytaj także...
Kuehneosauridae – rodzina diapsydowych szybujących gadów żyjących w triasie. Charakteryzowały się rozpiętymi na bok, długimi żebrami, które były dla nich główną powierzchnię nośną. Innymi wspólnymi cechami były połączone w jedno nozdrza i zredukowane kości łuskowe.Sfenodonty, gady ryjogłowe (Sphenodontia) – rząd gadów z nadrzędu lepidozaurów, o prymitywnej budowie, w większości wymarłych (rozkwit przeżyły w erze mezozoicznej). Są grupą siostrzaną łuskonośnych (jaszczurek, amfisben i węży).
Jacques A. Gauthier (ur. 1948) – paleontolog kręgowców, morfolog i systematyk. Jeden z założycieli kladystyki w biologii.
Kuehneosauridae – rodzina diapsydowych szybujących gadów żyjących w triasie. Charakteryzowały się rozpiętymi na bok, długimi żebrami, które były dla nich główną powierzchnię nośną. Innymi wspólnymi cechami były połączone w jedno nozdrza i zredukowane kości łuskowe.Sfenodonty, gady ryjogłowe (Sphenodontia) – rząd gadów z nadrzędu lepidozaurów, o prymitywnej budowie, w większości wymarłych (rozkwit przeżyły w erze mezozoicznej). Są grupą siostrzaną łuskonośnych (jaszczurek, amfisben i węży).
Jacques A. Gauthier (ur. 1948) – paleontolog kręgowców, morfolog i systematyk. Jeden z założycieli kladystyki w biologii.
Lepidozauromorfy (Lepidosauromorpha) – infragromada gadów z podgromady Diapsida. Według definicji przedstawionej przez Jacques'a Gauthiera i współpracowników (1988) obejmuje wszystkich przedstawicieli kladu Sauria bliżej spokrewnionych z hatterią i łuskonośnymi niż z archozaurami. Według autorów tak definiowane lepidozauromorfy obejmowałyby Younginiformes, Paliguana whitei, Palaeagama vielhaueri, Saurosternon bainii, Kuehneosauridae, sfenodonty oraz łuskonośne. Późniejsze analizy kladystyczne sugerują jednak, że Younginiformes były diapsydami nie należącymi do Sauria, a tym samym nie mogły być lepidozauromorfami. Kwestionowana bywa też przynależność rodzajów Palaeagama, Paliguana i Saurosternon oraz rodziny Kuehneosauridae do lepidozauromorfów – niektóre analizy kladystyczne sugerują, że i one mogły być diapsydami nienależącymi do Sauria. Część naukowców zalicza do lepidozauromorfów także zauropterygi, grupy Thalattosauria i Choristodera, rodzinę Drepanosauridae oraz żółwie. Lepidozauromorfy są znane w zapisie kopalnym od permu.
Gady (Reptilia, od łac. repto – czołgać się) – parafiletyczna grupa zmiennocieplnych owodniowców. Współczesne gady są pozostałością po znacznie większej grupie zwierząt, której największy rozkwit przypadł na erę mezozoiczną. Obecnie żyją tylko cztery rzędy gadów, ich pozostałe znane linie ewolucyjne wymarły. Niektóre kopalne gady naczelne, czyli archozaury (takie jak pterozaury i dinozaury), były prawdopodobnie zwierzętami stałocieplnymi.Choristodera – rząd wodnych gadów. Jego najstarsi znani przedstawiciele żyli w środkowej jurze (Cteniogenys), a być może nawet późnym triasie (kontrowersyjny Pachystropheus); grupa dotrwała przynajmniej do końca eocenu, a być może nawet do wczesnego miocenu (przy założeniu, że do Choristodera należał rodzaj Lazarussuchus; część autorów klasyfikuje go jednak jako takson siostrzany Choristodera). Choristodera należą więc do kilku (obok ptaków, krokodylomorfów, lepidozaurów i żółwi) grup zauropsydów, które przetrwały wymieranie kredowe.
Filogeneza[ | edytuj kod]
Kladogram lepidozauromorfów według Gauthiera i współpracowników (1988) Kladogram lepidozauromorfów według Bickelmann, Müllera i Reisza (2009)Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Jacques Gauthier, Richard Estes, Kevin de Queiroz: A phylogenetic analysis of Lepidosauromorpha. W: R. Estes, G. Pregill (red.): The Phylogenetic Relationships of the Lizard Families. Palo Alto: Stanford University Press, 1988, s. 15–98. (ang.)
- Michel Laurin. The osteology of a Lower Permian eosuchian from Texas and a review of diapsid phytogeny. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 101, s. 59–95, 1991. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1991.tb00886.x (ang.).
- ↑ Michael deBraga, Olivier Rieppel. Reptile phylogeny and the interrelationships of turtles. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 120, s. 281–354, 1997. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1997.tb01280.x (ang.).
- ↑ Olivier Rieppel, Robert R. Reisz. The Origin and Early Evolution of Turtles. „Annual Review of Ecology and Systematics”. 30, s. 1–22, 1999. DOI: 10.1146/annurev.ecolsys.30.1.1 (ang.).
- ↑ John Merck. An arboreal radiation of non-saurian diapsids. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 23 (Suppl.), s. 78A, 2003 (ang.).
- ↑ Johannes Müller: The relationships among diapsid reptiles and the influence of taxon selection. W: Gloria Arratia, Mark V. H. Wilson, Richard Cloutier (red.): Recent Advances in the Origin and Early Radiation of Vertebrates. München: Verlag Dr. Friedrich Pfeil, 2004, s. 379-408.
- Olivier Rieppel. The systematic status of Hanosaurus hupehensis (Reptilia, Sauropterygia) from the Triassic of China. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 18, s. 545–557, 1998 (ang.).
- Susan E. Evans. An early kuehneosaurid reptile (Reptilia: Diapsida) from the Early Triassic of Poland. „Palaeontologia Polonica”. 65, s. 145–178, 2009 (ang.).
- Susan E. Evans, Marc E.H. Jones: The Origin, Early History and Diversification of Lepidosauromorph Reptiles. W: Saswati Bandyopadhyay (red.): New Aspects of Mesozoic Biodiversity. Springer Berlin / Heidelberg, 2010, s. 27–44. DOI: 10.1007/978-3-642-10311-7. ISBN 978-3-642-10310-0. (ang.)
- Constanze Bickelmann, Johannes Müller, Robert R. Reisz. The enigmatic diapsid Acerosodontosaurus piveteaui (Reptilia: Neodiapsida) from the Upper Permian of Madagascar and the paraphyly of “younginiform” reptiles. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 46, s. 651–661, 2009. DOI: 10.1139/E09-038 (ang.).
Hatteria, tuatara, łupkoząb (Sphenodon) – rodzaj gada z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae) występującego endemicznie na Nowej Zelandii. Mimo iż wyglądem najbardziej przypomina jaszczurkę, w rzeczywistości reprezentuje odrębną linię ewolucyjną lepidozaurów – sfenodonty. Dwa gatunki hatterii są jedynymi współczesnymi przedstawicielami tej grupy. Ich najbliżsi krewni to łuskonośne (jaszczurki, amfisbeny i węże). Z tego powodu hatteria wzbudza zainteresowanie naukowców badających ewolucję jaszczurek i węży oraz rekonstruujących wygląd i zwyczaje najwcześniejszych diapsydów.Drepanosauridae – rodzina zauropsydów z grupy diapsydów; żyły w okresie późnego triasu na terenach dzisiejszej Europy, Ameryki Północnej i Azji (Kyrgyzsaurus). Zdaniem większości naukowców zwierzęta z tej rodziny prowadziły nadrzewny tryb życia, prawdopodobnie zajmując nisze ekologiczne dzisiejszych kameleonów; rodzaj Hypuronector, zdaniem autorów jego opisu, mógł jednak prowadzić ziemnowodny tryb życia. Posiadały przeciwstawne palce obydwu par kończyn (nie wszystkie rodzaje, nie miał ich np. Vallesaurus), a niektóre miały "pazur" na końcu ogona przydatny przy wspinaczce. Wymarły pod koniec triasu.
Warto wiedzieć że... beta
Diapsydy (Diapsida, z gr. di – dwa + apsis – łuk) – grupa owodniowców z gromady zauropsydów (Sauropsida), w których czaszce rozwinęły się dwie pary otworów skroniowych (po dwa – górny i dolny – za każdym okiem), przez które przewleczone są silne mięśnie szczęk. Dzięki temu czaszka stała się lżejsza a szczęki bardziej ruchliwe. Choć część diapsydów wtórnie straciła jedną lub obie pary otworów skroniowych (m.in. węże), są nadal zaliczane do tej grupy, gdyż ich przodkowie mieli diapsydalną budowę czaszki.
Younginiformes – grupa gadów z podrgromady diapsydów. Alfred Romer w 1947 roku zastąpił nazwę Eosuchia nazwą younginiformes.
Zauropterygi, płetwojaszczury (Sauropterygia) – nadrząd wymarłych gadów morskich, do których zaliczamy: plezjozaury, notozaury i być może plakodonty (klasyfikacja jest niepewna). Przedstawiciele grupy Sauropterygia miały opływowe ciała, cztery kończyny przekształcone w odnóża pływne. Były dobrze przystosowane do życia w wodzie. Żyły podczas ery mezozoicznej.
Archozaury, gady naczelne (Archosauria – z gr. archos – władca + sauros – jaszczur) – takson diapsydalnych gadów obejmujący zaawansowane ewolucyjnie rzędy gadów.
Łuskonośne, łuskoskóre (Squamata) – rząd w obrębie gromady gadów, obejmuje zwierzęta o ciele pokrytym łuskami: węże, amfisbeny i jaszczurki (około 7,5 tysiąca współcześnie żyjących gatunków).
DOI (ang. digital object identifier – cyfrowy identyfikator dokumentu elektronicznego) – identyfikator dokumentu elektronicznego, który w odróżnieniu od identyfikatorów URL nie zależy od fizycznej lokalizacji dokumentu, lecz jest do niego na stałe przypisany.
Żółwie (nazwa systematyczna nieustalona, zobacz niżej) – rząd owodniowców z gromady zauropsydów (Sauropsida) lub według linneuszowskiej klasyfikacji rząd z gromady gadów (Reptilia). Rząd żółwi dzieli się na 2 podrzędy, 14 rodzin i obejmuje 328 gatunków oraz 124 podgatunki żyjące w czasach nowożytnych, tj. od 1500 roku n.e. W tym czasie wyginęło 8 gatunków oraz 2 podgatunki.