Leliwa (herb szlachecki)

Leliwa (Leliwczyk, Leliwita) – polski herb szlachecki, noszący zawołania Leliwczyk i Leliwa!. Według najczęściej cytowanej w dawnych publikacjach opinii Jana Długosza herb ten wywodzi się z Niemiec. Opinia ta jest jednak wewnętrznie sprzeczna, gdyż jednocześnie Długosz twierdzi, że Spycimir z Melsztyna przybywszy do Polski przyjął herb już istniejący. Opinii tej nie podzielają także współcześni historycy Włodzimierz Dworzaczek i ks. Jan Popłatek. Ich zdaniem zarówno ród Leliwitów, jak i sam herb mają polską proweniencję. Herb Leliwa występował głównie w ziemi krakowskiej, sandomierskiej oraz na terenie województwa poznańskiego. Spośród ponad 800 rodów używających podstawowej wersji herbu Leliwa do największego znaczenia politycznego oraz statusu majątkowego doszli Tarnowscy, Sieniawscy, Morsztynowie, Hlebowiczowie i Czapscy. Wpływowymi Leliwitami byli też Tyszkiewiczowie, ale im przysługiwała odmiana, Leliwa II. Potwierdzeniem statusu większości tych rodów było otrzymanie tytułów hrabiowskich i stosownych odmian w herbie (patrz sekcja: Odmiany, wersje arystokratyczne oraz alternatywne przedstawienia herbu).

Heroldia – urząd, zwykle monarszy, czasem państwowy lub prywatny, zajmujący się administrowaniem tytułami szlacheckimi – gromadzący i sprawdzający informacje o nadaniach tytułów, nobilitacjach, indygenatach, gromadzący wizerunki herbów wraz nazwiskami rodów, którym herby te są przypisane, oraz dbający o poprawność tych herbów. W wielu krajach, zwłaszcza obecnie np. w Wielkiej Brytanii, heroldie zajmują się nie tylko herbami rodowymi, ale i herbami, godłami i flagami korporacji, firm, organizacji i innych osób prawnych.Opoczno – miasto w województwie łódzkim, w powiecie opoczyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Opoczno. Położone nad rzeką Wąglanką, na krańcu Wyżyny Przedborskiej, historycznie w Małopolsce. Stare Opoczno i Nowe Opoczno były miastami królewskimi Korony Królestwa Polskiego.

Leliwy używał też Juliusz Słowacki.

Spis treści

1 Opis herbu

1.1 Opisy historyczne

1.2 Opis współczesny

2 Geneza

2.1 Najwcześniejsze wzmianki pisane

2.2 Najwcześniejsze przedstawienia i ewolucja wizerunku

2.3 Pochodzenie herbu

2.3.1 Hipoteza „niemiecka” Jana Długosza

2.3.2 Hipoteza „biskupia” Andrzeja Kuropatnickiego

2.3.3 Hipoteza „rodzima” Księdza Jana Popłatka

2.3.4 Inne teorie

2.4 Etymologia

2.5 Legenda herbowa

3 Herbowni

3.1 Znaczący przedstawiciele i potomkowie rodów herbu Leliwa

3.2 Postacie fikcyjne

4 Występowanie w heraldyce terytorialnej

4.1 Herby będące powtórzeniem rysunku Leliwy

4.2 Herby terytorialne nawiązujące do Leliwy

4.3 Herby terytorialne o niepewnych związkach z Leliwą

5 Odmiany, wersje arystokratyczne oraz alternatywne przedstawienia herbu

5.1 Odmiany arystokratyczne

5.2 Kaszubskie herby szlacheckie

6 Uwagi

7 Przypisy

8 Bibliografia

9 Linki zewnętrzne

Opis herbu

Opisy historyczne

Jan Długosz blazonuje herb następująco:

Lanckorona – wieś w Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, siedziba gminy Lanckorona. Lanckorona w latach 1366-1934 posiadała prawa miejskie.Złotogłów, asfodel, złotowłos (Asphodelus L.) – rodzaj roślin z podrodziny lub rodziny (w zależności od ujęcia) złotogłowowych. Obejmuje ok. 17 gatunków.

.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #aaa;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f9f9f9}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}

Leliwa, que lunam defectuosam cum stella glauca im campo celestino defert.

Lelistryj — staropolskie imię męskie, złożone z członów Leli- — "kołysać się, być opieszałym"; też lele — "niewieściuch, słabeusz", ale w staroruskim "chwalić" oraz -stryj — "stryj").Znajdziesz tu listę herbów. Jeśli poszukujesz informacji ogólnych o herbie szlacheckim zobacz artykuł herb szlachecki.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Po przetłumaczeniu:

Leliwa, który łukowaty księżyc z gwiazdą żółtą pośrodku w polu błękitnym nosi.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Kasper Niesiecki wzmiankuje też wersję z czerwonym polem (odmianę Leliwa V):

Ma być księżyc jak na nowiu niepełnym, do góry rogami obrócony, we środku jego gwiazda o sześciu rogach w polu błękitnym, luboć niektórzy czerwonego używają; księżyc powinien być złoty. Na hełmie pawi ogon, na nim takiż księżyc (...)

Jan Amor Tarnowski herbu Leliwa, łacińska forma nazwiska Joannes Tarnovius, (ur. 1488 w Wiewiórce, zm. 16 maja 1561 tamże) – pamiętnikarz, teoretyk wojskowości, mówca, kasztelan krakowski od 1536, wojewoda krakowski od 1535, wojewoda ruski od 1527, kasztelan wojnicki od 1522, starosta sandomierski, lubaczowski, stryjski, chmielnicki, w latach 1527-1533, 1539-1546, 1547-1551, 1554-1555 i 1557-1559 dzierżył buławę hetmana wielkiego koronnego.Żabno – miasto w woj. małopolskim, w powiecie tarnowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żabno, nad rzeką Dunajec.

Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, T. VI

Symboliczny opis herbu zawiera łaciński wiersz z XV w. ku czci Melsztyńskich Spythko, tua virtus meritis coniuncta priori – gwiazda sławy rodu lśni na niebie między rogami księżyca.

Opis współczesny

Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco:

W polu błękitnym półksiężyc złoty, nad którym takaż gwiazda.

Tatarzy (nazwa własna: Tatarlar / Татарлар) – grupa ludów tureckich z Europy wschodniej oraz północnej Azji.Bitwa pod Grunwaldem (w literaturze niemieckiej pierwsza bitwa pod Tannenbergiem) – jedna z największych bitew w historii średniowiecznej Europy (pod względem liczby uczestników), stoczona na polach pod Grunwaldem 15 lipca 1410 w czasie trwania wielkiej wojny między siłami zakonu krzyżackiego wspomaganego przez rycerstwo zachodnioeuropejskie (głównie z Czech, z wielu państewek na Śląsku, z Pomorza Zachodniego i z pozostałych państewek Rzeszy), pod dowództwem wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena, a połączonymi siłami polskimi i litewskimi (złożonymi głównie z Polaków, Litwinów i Rusinów) wspieranymi lennikami obu tych krajów (Hospodarstwo Mołdawskie, Księstwo Mazowieckie, Księstwo Płockie, Księstwo Bełskie, Podole i litewskie lenna na Rusi) oraz najemnikami z Czech, Moraw i z państewek ze Śląska oraz uciekinierami ze Złotej Ordy i chorągwiami prywatnymi (między innymi chorągiew z Nowogrodu Wielkiego księcia Lingwena Semena), pod dowództwem króla Polski Władysława II Jagiełły.

W klejnocie na ogonie pawim – samo godło.

Labry herbowe błękitne, podbite złotem.

Podstawowa wersja herbu, powszechnie później używana, ukształtowała się w XVI wieku. Najwcześniejszy zachowany wizerunek klejnotu (1334) przedstawia klejnot tautologiczny. Etap pośredni ewolucji wizerunku nastąpił w XV wieku, kiedy to spotykało się wersję, w której klejnocie było godło z zatkniętymi trzema piórami pawimi. Więcej na ten temat w sekcji poniżej. Herb Leliwa występował w wielu odmianach, co jest znamienne dla polskiej heraldyki (zob. Odmiany, wersje arystokratyczne oraz alternatywne przedstawienia herbu).

Mińsk Mazowiecki – miasto i gmina we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, siedziba powiatu mińskiego i gminy wiejskiej Mińsk Mazowiecki. Według danych z 2011 Mińsk zamieszkiwało 39 499 mieszkańców. Zaliczane do aglomeracji warszawskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.Województwo sandomierskie – jednostka terytorialna Korony Królestwa Polskiego, później Rzeczypospolitej Obojga Narodów istniejąca od XIV wieku do 1795 r., część prowincji małopolskiej. Obejmowała powierzchnię 23 860 km² posiadając 7 powiatów. Siedzibą wojewody był Sandomierz, a sejmiki ziemskie odbywały się w Opatowie.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]