Laponia
Przeczytaj także...
Język rosyjski (ros. русский язык, russkij jazyk; dawniej też: język wielkoruski) – język należący do grupy języków wschodniosłowiańskich, posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250-300 mln. Jest językiem urzędowym w Rosji, Kirgistanie i na Białorusi, natomiast w Kazachstanie jest językiem oficjalnym oraz jest jednym z pięciu języków oficjalnych a jednocześnie jednym z sześciu języków konferencyjnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Posługuje się pismem zwanym grażdanką, graficzną odmianą cyrylicy powstałą na skutek jej upraszczania.Inari (skolt Aanar, północnolapoński Anár, szw. Enare) jest największą miejscowością w gminie o tej samej nazwie położonej w Laponii na północy Finlandii, około 320 km na północ od koła podbiegunowego.
Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List; fr. Liste du patrimoine mondial) – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Lista obejmuje (w czerwcu 2013) 981 obiektów w 160 krajach, w tym 759 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 193 przyrodniczego (P) i 29 mieszanych (K, P). O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 r. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. Jeżeli wniosek o wpisanie danego miejsca na listę nie zostanie uwzględniony, może być złożony ponownie.
Język rosyjski (ros. русский язык, russkij jazyk; dawniej też: język wielkoruski) – język należący do grupy języków wschodniosłowiańskich, posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250-300 mln. Jest językiem urzędowym w Rosji, Kirgistanie i na Białorusi, natomiast w Kazachstanie jest językiem oficjalnym oraz jest jednym z pięciu języków oficjalnych a jednocześnie jednym z sześciu języków konferencyjnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Posługuje się pismem zwanym grażdanką, graficzną odmianą cyrylicy powstałą na skutek jej upraszczania.Inari (skolt Aanar, północnolapoński Anár, szw. Enare) jest największą miejscowością w gminie o tej samej nazwie położonej w Laponii na północy Finlandii, około 320 km na północ od koła podbiegunowego.
Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List; fr. Liste du patrimoine mondial) – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Lista obejmuje (w czerwcu 2013) 981 obiektów w 160 krajach, w tym 759 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 193 przyrodniczego (P) i 29 mieszanych (K, P). O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 r. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. Jeżeli wniosek o wpisanie danego miejsca na listę nie zostanie uwzględniony, może być złożony ponownie.
Laponia (fiń. Lappi, szw. i norw. Lappland, ros. Лапландия, lapońskie Sápmi) – region kulturowy i geograficzny w północnej Europie, obejmujący swoim zasięgiem północne części Półwyspu Kolskiego i Półwyspu Skandynawskiego. Leży na terenie 4 państw: Rosji oraz trzech państw nordyckich: Finlandii, Szwecji i Norwegii. Zajmuje obszar ok. 380 tys. km². Rdzenną ludnością całego regionu są Lapończycy, których populację szacuje się na około 60-90 tys. osób. Obecnie stanowią oni mniejszość wśród mieszkańców Laponii.
Lapończycy (czasami też Saamowie, Łoparowie, Loparowie; lap. Saami, Sámi) – lud zamieszkujący głównie Laponię – krainę historyczno-geograficzną w Europie Północnej obejmującą północne krańce Norwegii, Finlandii, Rosji (Płw. Kolski) oraz Szwecji. Lapończycy są potomkami pierwotnych mieszkańców Skandynawii.Finlandia, Republika Finlandii (fiń. Suomi, Suomen Tasavalta; szw. Finland, Republiken Finland) – państwo w Europie Północnej, powstałe po odłączeniu od Rosji w 1917. Członek Unii Europejskiej. Graniczy od zachodu ze Szwecją, od północy z Norwegią i od wschodu z Rosją. Od zachodu ma ponadto dostęp do Morza Bałtyckiego.
Laponia jest największą i jedną z ostatnich krain, gdzie jeszcze praktykowany jest spęd wielkich stad zwierząt.
Głównymi ośrodkami miejskimi Laponii są Murmańsk w Rosji, Kiruna w Szwecji, Kautokeino w Norwegii oraz Inari i Rovaniemi w Finlandii.
W 1986 roku przyjęty został projekt lapońskiej flagi i hymnu; w praktyce symbole te nie odnoszą się do całej krainy, ale do jej rdzennych mieszkańców – Lapończyków.
Od 1996 roku kraina Laponii znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
UNESCO (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization;pol. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury; łac. unesco – łączę się w jedno) – organizacja wyspecjalizowana ONZ, której podstawowym celem jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.Szwecja, Królestwo Szwecji (Sverige, Konungariket Sverige) – państwo w Europie Północnej, zaliczane do państw skandynawskich. Szwecja jest członkiem Unii Europejskiej od 1995 roku. Graniczy z Norwegią, Finlandią i Danią.
Laponia jest uważana za siedzibę św. Mikołaja.
Przypisy
- Lapland. W: Encyclopædia Britannica [on-line]. [dostęp 2016-02-14].
- Valeria Camaschella, Davide Bernardini, Sandra Luzzani: 70 cudów natury. Olesiejuk, 2009, s. 12. ISBN 978-7512-762-1.
- Polski Komitet ds. UNESCO: Szwecja.
- The Sophie Butler report: Father Christmas in Lapland (ang.). Telegraph.co.uk, 2000-10-30.
- Tim Clarke: Crowds line streets to welcome Father Christmas (ang.). Worcester Standard. [dostęp 2016-02-14].
Murmańsk (ros. Мурманск) – miasto w Rosji, założone 4 października 1916 roku. Niezamarzający port nad Zatoką Kolską (Morze Barentsa), w pobliżu granicy z Norwegią i Finlandią. Centrum administracyjne obwodu murmańskiego. Położony 1967 km od Moskwy. 6 maja 1985 otrzymało tytuł Miasto Bohater (Город-герой).Język szwedzki (szw. svenska språket, svenska) – język północnogermański wschodni (wschodnioskandynawski), używany głównie w Szwecji i częściach Finlandii, przez ok. 9 mln ludzi. W Finlandii język szwedzki jest, obok fińskiego, językiem urzędowym, z uwagi na 5% szwedzkojęzycznych obywateli Finlandii zamieszkałych głównie na wybrzeżach tego kraju. Szwedzki jest dość dobrze zrozumiały dla Norwegów i w mniejszym stopniu także dla Duńczyków. Język standardowy w Szwecji, tzw. rikssvenska (szwedzki państwowy) oparty jest na dialektach regionu sztokholmskiego.
Warto wiedzieć że... beta
Gmina Guovdageaidnu / Kautokeino (norw. Kautokeino kommune, pnlap. Guovdageainnu suohkan, fin. Koutokeinon kunta) jest jedną z norweskich gmin leżących w regionie Finnmark. Siedzibą gminy jest miasto Kautokeino.
Europa – część świata (określana zwykle tradycyjnym, acz nieścisłym mianem kontynentu), leżąca na półkuli północnej, na pograniczu półkuli wschodniej i zachodniej, stanowiąca wraz z Azją kontynent Eurazję.
Język norweski (norw. norsk språk, norsk) – język z grupy skandynawskiej języków germańskich. Jako że do tej pory nie wyodrębnił się jeden standard wymowy, każdy dialekt ma status oficjalny. Językiem norweskim posługuje się około 4,2 mln mówiących, z tego 3,5 mln do zapisu używa odmiany bokmål, a 700 tys. odmiany nynorsk. Norweski jest językiem urzędowym Norwegii.
Flaga Laponii zawiera barwy Finlandii, Norwegii, Rosji i Szwecji. Symbolizuje kraje, które zamieszkują Lapończycy i brak starań o własne państwo. Koło odzwierciedla starania o zachowanie własnej kultury, języka, tradycji etc.
Półwysep Kolski (ros. Кольский полуостров) – europejski półwysep w północno-zachodniej części Rosji, oblany wodami Morza Białego i Morza Barentsa, o powierzchni 100 tys. km². Jego południowa część przecina koło podbiegunowe północne.
Kraje nordyckie - dosłownie Kraje północne, od słów nord i nordisk oznaczających w językach skandynawskich odpowiednio północ i północny. Termin wiążący się z określeniem kraje skandynawskie, ale o szerszym znaczeniu. Obejmuje on kraje członkowskie Rady Nordyckiej, tj. trzy kraje skandynawskie (Danię, Norwegię i Szwecję) oraz Islandię i Finlandię. Estonia również ostatnio zaczęła wyraźnie przedstawiać się jako kraj nordycki, mając bardzo silne kulturowe, językowe i etniczne związki z Finlandią oraz związki kulturowe ze Szwecją, jednakże nie należy ona jeszcze do Rady Nordyckiej. Z Radą związane są też trzy terytoria autonomiczne: Grenlandia, Wyspy Owcze i Wyspy Alandzkie.
Języki lapońskie (jęz. saamskie, saami) – grupa języków ugrofińskich (rodzina uralska), różniących się jednak dość znacznie od pozostałych języków ugrofińskich i nie zaliczanych do żadnego z trzech głównych zespołów językowych tj. bałtyckofińskiego, permskiego ani wołżańskiego. Posługuje się nimi ok. 35 tys. Lapończyków, zamieszkujących Laponię na dalekiej północy Skandynawii. Pozostałe około 100 tys. Lapończyków mówi językami urzędowymi krajów, w których mieszkają. Wszystkie języki lapońskie (oprócz języka północnolapońskiego) są zagrożone wymarciem.