Laponia
Przeczytaj także...
Język rosyjski (ros. русский язык, russkij jazyk; dawniej też: język wielkoruski) – język należący do grupy języków wschodniosłowiańskich, posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250-300 mln. Jest językiem urzędowym w Rosji, Kirgistanie i na Białorusi, natomiast w Kazachstanie jest językiem oficjalnym oraz jest jednym z pięciu języków oficjalnych a jednocześnie jednym z sześciu języków konferencyjnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Posługuje się pismem zwanym grażdanką, graficzną odmianą cyrylicy powstałą na skutek jej upraszczania.Inari (skolt Aanar, północnolapoński Anár, szw. Enare) jest największą miejscowością w gminie o tej samej nazwie położonej w Laponii na północy Finlandii, około 320 km na północ od koła podbiegunowego.
Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List; fr. Liste du patrimoine mondial) – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Lista obejmuje (w czerwcu 2013) 981 obiektów w 160 krajach, w tym 759 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 193 przyrodniczego (P) i 29 mieszanych (K, P). O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 r. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. Jeżeli wniosek o wpisanie danego miejsca na listę nie zostanie uwzględniony, może być złożony ponownie.
Język rosyjski (ros. русский язык, russkij jazyk; dawniej też: język wielkoruski) – język należący do grupy języków wschodniosłowiańskich, posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250-300 mln. Jest językiem urzędowym w Rosji, Kirgistanie i na Białorusi, natomiast w Kazachstanie jest językiem oficjalnym oraz jest jednym z pięciu języków oficjalnych a jednocześnie jednym z sześciu języków konferencyjnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Posługuje się pismem zwanym grażdanką, graficzną odmianą cyrylicy powstałą na skutek jej upraszczania.Inari (skolt Aanar, północnolapoński Anár, szw. Enare) jest największą miejscowością w gminie o tej samej nazwie położonej w Laponii na północy Finlandii, około 320 km na północ od koła podbiegunowego.
Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List; fr. Liste du patrimoine mondial) – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Lista obejmuje (w czerwcu 2013) 981 obiektów w 160 krajach, w tym 759 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 193 przyrodniczego (P) i 29 mieszanych (K, P). O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 r. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. Jeżeli wniosek o wpisanie danego miejsca na listę nie zostanie uwzględniony, może być złożony ponownie.
Laponia – Wikipedia, wolna encyklopedia
document.documentElement.className="client-js";RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"fa75a4f6-d7aa-4e9b-9460-385acce2b4b9","wgCSPNonce":false,"wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Laponia","wgTitle":"Laponia","wgCurRevisionId":64675122,"wgRevisionId":64675122,"wgArticleId":221496,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Artykuły z nieprawidłowymi numerami ISBN","Laponia","Regiony Europy","Geografia Finlandii","Geografia Norwegii","Geografia Szwecji","Geografia Rosji"],"wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Laponia","wgRelevantArticleId":221496,
"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":,"wgRestrictionMove":,"skin":"vector","wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":64675122,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"nearby":true,"watchlist":true,"tagline":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":3000,"wgNoticeProject":"wikipedia","wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":10,"wgULSCurrentAutonym":"polski","wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgWikibaseItemId":"Q62132","wgGENewcomerTasksGuidanceEnabled":true,"wgGEAskQuestionEnabled":true,"wgGELinkRecommendationsFrontendEnabled":true};RLSTATE={"ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready",
"ext.gadget.main-page-css":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.flaggedRevs.icons":"ready","oojs-ui-core.styles":"ready","oojs-ui.styles.indicators":"ready","mediawiki.widgets.styles":"ready","oojs-ui-core.icons":"ready","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.styles.legacy":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.legacy.js","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.edit-buttons","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.edit-summary-warning","ext.gadget.wikibugs",
"ext.gadget.nuxTBKeys","ext.gadget.enhanced-upload","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.gadget.WMPL-share","ext.gadget.main-page-js","mmv.head","mmv.bootstrap.autostart","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];
(RLQ=window.RLQ||).push(function(){mw.loader.implement("[email protected]",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"});});});
Laponia
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Laponia (fiń. Lappi; szw. i norw. Sameland; Lappland; ros. Лапландия, Łapłandija; północnolapoński Sápmi) – region kulturowy i geograficzny w północnej Europie, obejmujący swoim zasięgiem północne części Półwyspu Kolskiego i Półwyspu Skandynawskiego. Leży na terenie czterech państw: Rosji oraz Finlandii, Szwecji i Norwegii. Zajmuje obszar ok. 380 tys. km². Głównymi ośrodkami miejskimi Laponii są Murmańsk w Rosji, Kiruna w Szwecji, Kautokeino w Norwegii oraz Inari i Rovaniemi w Finlandii.
Lapończycy (czasami też Saamowie, Łoparowie, Loparowie; lap. Saami, Sámi) – lud zamieszkujący głównie Laponię – krainę historyczno-geograficzną w Europie Północnej obejmującą północne krańce Norwegii, Finlandii, Rosji (Płw. Kolski) oraz Szwecji. Lapończycy są potomkami pierwotnych mieszkańców Skandynawii.{{Hymn infobox}} Nieznane pola: "rozmiar grafiki".
Sámi soga lávlla (Pieśń Saamów) – oficjalny hymn Sápmi.
Rdzenną ludnością całego regionu są Lapończycy (Saamowie), których populację szacuje się na od 60 do 90 tysięcy osób. Obecnie stanowią oni mniejszość wśród mieszkańców Laponii.
Ciekawostki[ | edytuj kod]
W 1986 roku przyjęty został projekt lapońskiej flagi i hymnu; w praktyce symbole te nie odnoszą się do całej krainy, ale do jej rdzennych mieszkańców.
Od 1996 roku kraina Laponii znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Murmańsk (ros. Мурманск) – miasto w Rosji, założone 4 października 1916 roku. Niezamarzający port nad Zatoką Kolską (Morze Barentsa), w pobliżu granicy z Norwegią i Finlandią. Centrum administracyjne obwodu murmańskiego. Położony 1967 km od Moskwy. 6 maja 1985 otrzymało tytuł Miasto Bohater (Город-герой).Język szwedzki (szw. svenska språket, svenska) – język północnogermański wschodni (wschodnioskandynawski), używany głównie w Szwecji i częściach Finlandii, przez ok. 9 mln ludzi. W Finlandii język szwedzki jest, obok fińskiego, językiem urzędowym, z uwagi na 5% szwedzkojęzycznych obywateli Finlandii zamieszkałych głównie na wybrzeżach tego kraju. Szwedzki jest dość dobrze zrozumiały dla Norwegów i w mniejszym stopniu także dla Duńczyków. Język standardowy w Szwecji, tzw. rikssvenska (szwedzki państwowy) oparty jest na dialektach regionu sztokholmskiego.
Laponia jest największą i jedną z ostatnich krain, gdzie jeszcze jest praktykowany spęd wielkich stad zwierząt.
Laponia jest uważana za siedzibę św. Mikołaja.
Przypisy[ | edytuj kod]
- Lapland. W: Encyclopædia Britannica [on-line]. [dostęp 2016-02-14].
- Polski Komitet ds. UNESCO: Szwecja. [dostęp 2012-06-13].
- Valeria Camaschella, Davide Bernardini, Sandra Luzzani: 70 cudów natury. Olesiejuk, 2009, s. 12. ISBN 978-7512-762-1.
- The Sophie Butler report: Father Christmas in Lapland (ang.). Telegraph.co.uk, 2000-10-30. [dostęp 2012-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)].
- Tim Clarke: Crowds line streets to welcome Father Christmas (ang.). Worcester Standard. [dostęp 2016-02-14].
Gmina Guovdageaidnu / Kautokeino (norw. Kautokeino kommune, pnlap. Guovdageainnu suohkan, fin. Koutokeinon kunta) jest jedną z norweskich gmin leżących w regionie Finnmark. Siedzibą gminy jest miasto Kautokeino.Język norweski (norw. norsk språk, norsk) – język z grupy skandynawskiej języków germańskich. Jako że do tej pory nie wyodrębnił się jeden standard wymowy, każdy dialekt ma status oficjalny. Językiem norweskim posługuje się około 4,2 mln mówiących, z tego 3,5 mln do zapisu używa odmiany bokmål, a 700 tys. odmiany nynorsk. Norweski jest językiem urzędowym Norwegii.
Warto wiedzieć że... beta
Flaga Laponii zawiera barwy Finlandii, Norwegii, Rosji i Szwecji. Symbolizuje kraje, które zamieszkują Lapończycy i brak starań o własne państwo. Koło odzwierciedla starania o zachowanie własnej kultury, języka, tradycji etc.
Półwysep Kolski (ros. Кольский полуостров) – europejski półwysep w północno-zachodniej części Rosji, oblany wodami Morza Białego i Morza Barentsa, o powierzchni 100 tys. km². Jego południowa część przecina koło podbiegunowe północne.
Języki lapońskie (jęz. saamskie, saami) – grupa języków ugrofińskich (rodzina uralska), różniących się jednak dość znacznie od pozostałych języków ugrofińskich i nie zaliczanych do żadnego z trzech głównych zespołów językowych tj. bałtyckofińskiego, permskiego ani wołżańskiego. Posługuje się nimi ok. 35 tys. Lapończyków, zamieszkujących Laponię na dalekiej północy Skandynawii. Pozostałe około 100 tys. Lapończyków mówi językami urzędowymi krajów, w których mieszkają. Wszystkie języki lapońskie (oprócz języka północnolapońskiego) są zagrożone wymarciem.
Rovaniemi (lap. Roavenjarga) – miasto w północnej Finlandii, u ujścia rzeki Ounasjoki do Kemi, kilka kilometrów na południe od północnego koła podbiegunowego (współrzędne geograficzne 66°30′N – 25°42′E).
Kiruna (lap. Giron, fin. Kiiruna) - miasto w północnej Szwecji w regionie Norrbotten, w gminie Kiruna (największe w krainie Laponii i najbardziej wysunięte na północ w kraju). Zamieszkane przez 18 148 mieszkańców (2010). Znane jest z bogatych złóż rudy żelaza, powodujących lokalną anomalię magnetyczną. Nazwa miasta pochodzi od białej pardwy, nazywanej przez Lapończyków giron.
Region kulturowy – terytorium określone poprzez odrębność lub ustrukturyzowanie cech kultury ludności stale je zamieszkującej. Terminu tego używa się przy podziale danego terytorium narodowego na obszary grup etnograficznych lub regionalnych, a także przy określeniu łącznie terytoriów narodowych kilku narodów, których kultury mają cechy wspólne. Terminu tego nie używa się przy określaniu terytorium narodowego czy też przy opisywaniu odrębności kultury danego narodu.
Święty Mikołaj – postać starszego mężczyzny z brodą ubranego w czerwony strój, który wedle różnych legend i bajek w okresie świąt Bożego Narodzenia rozwozi dzieciom prezenty saniami ciągniętymi przez zaprzęg reniferów. Według różnych wersji zamieszkuje wraz z grupą elfów Laponię lub biegun północny.