Kryptodepresja
Loch Ness (wym. [ˌlɒx ˈnɛs]; gael. Loch Nis, wym. [l̪ˠɔxˈniʃ], dosłownie jezioro Nis) – słodkowodne jezioro (loch) położone w Szkocji, o długości około 37 kilometrów. Położone jest na wysokości 16 metrów n.p.m., na południowy zachód od Inverness. Jest to największy zbiornik wodny na linii tektonicznej znanej jako Great Glen, która biegnie z północy od Inverness do Fort William na południu. Kanał Kaledoński łączący wybrzeża po obu stronach Great Glen biegnie poprzez Loch Ness. Bajkał (ros. Озеро Байкал) – jezioro tektoniczne w Azji, zwane „Syberyjskim morzem” i "Błękitnym okiem Syberii", położone na terytorium Rosji (Syberia) w Republice Buriacji i obwodzie irkuckim. Jest ono najstarszym i najgłębszym jeziorem na świecie, a ponadto – pod względem powierzchni – drugim jeziorem w Azji i siódmym na świecie.
Morze Kaspijskie (per. دریای خزر, Darja-je Chazar; ros. Каспийское море, Kaspijskoje morie; azer. Xəzər dənizi; kaz. Каспий теңізі, Kaspij tengyzy; turkm. Hazar deňzi) – bezodpływowe słone jezioro reliktowe w Azji i w niewielkiej części w Europie. Jest największym jeziorem świata z powierzchnią wynoszącą ok. 370 tys. km² (zmieniającą się wskutek wahań poziomu wody, w 1930 roku wynosiła ona aż 442 tys. km²). Dla porównania powierzchnia całkowita Polski to ok. 313 tys. km². Maksymalna głębokość to 1025 m. Zasolenie od słodkowodnej części północnej do 10-12‰ w części środkowej i południowej i do bardzo dużego, sięgającego nawet 300‰ w zamkniętej zatoce Kara-Bogaz-Goł. Czas wymiany wód wynosi 250 lat. W starożytności nosiło różne nazwy: Ocean Hyrkański, Morze Azarskie i Morze Kwalijskie. W epoce antycznej i przez znaczną część średniowiecza powszechnie uważano, że Morze Kaspijskie stanowi zatokę wielkiego oceanu północnego (pogląd taki głosili m.in. Eratostenes, Strabon, Pomponiusz Mela, Izydor z Sewilli).
Kryptodepresja – zagłębienie terenu wypełnione przez wodę lub lód, przez co tworzy się jezioro lub lodowiec, którego dno jest poniżej średniego poziomu morza (p.p.m.), natomiast powierzchnia może znajdować się nad poziomem morza (n.p.m.).
Do takich kryptodepresji należą Bajkał w Azji (kryptodepresja 1164 m), Morze Kaspijskie (1053 m), Morze Martwe w Azji (735 m), Tanganika w Afryce (698 m) oraz m.in. jezioro Como, Loch Ness i Ładoga w Europie czy Athabaska i Ontario w Ameryce Północnej. Największą kryptodepresję w Polsce (prawie 30 m) tworzy jezioro Miedwie znajdujące się między Stargardem a Szczecinem oraz Jezioro Turkusowe w Wapnicy w powiecie kamieńskim.
Mniej rozpoznane są kryptodepresje podlodowcowe, które nie są przykryte wodą, tylko lodem (lądolodem). Najgłębsze leżą na Antarktydzie, należą do nich: rów Bentleya (2496 m p.p.m.) i kryptodepresja pod Lodowcem Byrda (2870 m p.p.m.).
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- P. Fretwell, H.D. Pritchard i in.. Bedmap2: improved ice bed, surface and thickness datasets for Antarctica. „The Cryosphere”. 7, s. 375-393, 2013. DOI: 10.5194/tc-7-375-2013 (ang.).