Kowal
Adrian Mikołaj Głębocki (ur. 8 września 1833 w Pankach, zm. 15 maja 1905 w Warszawie), polski malarz, rysownik, litograf i pedagog.Hufnal (niem. hufnagel) – duży gwóźdź wykonywany przez kowala metodą kucia rozżarzonego pręta na kowadle. Posiada przekrój zbliżony do kwadratowego na całej swojej długości (łącznie ze słabo wykształconym łbem). Przekrój hufnala największy przy łbie zmniejsza się stopniowo aż do utworzenia ostrza, potrzebnego do przebicia końskiego kopyta. Żelazo z którego są wykonywane hufnale jest poprzez proces wolnego chłodzenia zmiękczone, dzięki czemu część hufnala wychodząca z kopyta daje się zaginać, uniemożliwiając odpadnięcie podkowy. Stosowany do przybijania podków koniom oraz w ciesielstwie. Spotyka się też hufnale wykonane metodami przemysłowymi.
Łuczywo (inaczej żagiew, pochodnia) – narzędzie służące do oświetlania, składające się z niewielkiej długości kija, który na jednym końcu jest obwiązany włosami lnu, które nasączano substancją smolistą.

Kowal – rzemieślnik zajmujący się kowalstwem. Zawód polegający na tworzeniu (wykuwaniu) przedmiotów z metalu.
Historia[ | edytuj kod]
Kowale zajmowali się wyrobem przedmiotów użytkowych z metalu, głównie z żelaza. Z racji powszechnego stosowania w przeszłości koni do transportu i jazdy wierzchem podstawowym ich zajęciem było wykuwanie podków i gwoździ do ich przybijania (hufnali). Zajmowali się również podkuwaniem koni (podkuwacz) oraz pielęgnacją końskich kopyt. Zawód był bardzo rozpowszechniony w przeszłości: do lat międzywojennych w większości krajów Europy prawie w każdej wsi znajdowała się kuźnia i pracował kowal.
Poza tym kowale wykonywali wiele innych przedmiotów, jak kraty do okien, okucia drzwiowe, zawiasy, okucia skrzyń, okucia do wozów, ruszty, rożny, uchwyty do łuczyw, kute obręcze do beczek, gwoździe budowlane, narzędzia (w tym sierpy, kosy, lemiesze do pługów, zęby do bron).
Początkowo kowale zajmowali się też wykonywaniem elementów zbroi i broni białej, jednak już w średniowieczu wytworzył się produkujący te wyroby osobny cech płatnerzy. W tym samym czasie wytwarzanie garnków, kotłów, rondli itp. przejęli od kowali kotlarze. Z czasem z grupy kowali wydzielili się również nożownicy, iglarze czy ślusarze.
Wraz z postępującą industrializacją procesów wytwarzania przedmiotów kowale coraz bardziej tracili na znaczeniu i z czasem zawód prawie kompletnie przestał być praktykowany.
Jan Długosz w swojej kronice jako zamiłowanego kowala opisał Kazimierza II, księcia mazowieckiego, który „do rzemiosła kowalskiego taką miał z przyrodzenia chęć i skłonność, iż często niem się zabawiając, strzały, siekiery, miecze i inne narzędzia ręką własną wyrabiał.“
Kowalstwo artystyczne[ | edytuj kod]
Obecnie obserwuje się odrodzenie tego zawodu w wyniku mody na ręcznie kute elementy dekoracyjne stosowane w budownictwie. Ręczna metoda pracy kowala umożliwia wytwarzanie na zamówienie zindywidualizowanych form i przedmiotów z metalu o oryginalnej i niepowtarzalnej formie. Najczęściej spotykane wyroby kowala artystycznego to:
Warsztat[ | edytuj kod]
Kowal pracuje w warsztacie zwanym kuźnią.
„Kucie kos”, grafika Artura Grottgera z cyklu „Polonia.
Podkuwanie konia
Stare zamki i okucia drzwi wykonane przez kowali, il. Adriana Głębockiego z Encyklopedii staropolskiej.
Kowal przy pracy z kowadłem
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska ilustrowana (Tom II, hasła: „Kowalstwo”), Wiedza Powszechna, Warszawa, 1978.
- Bogusław Kopydłowski „Polskie kowalstwo architektoniczne”, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1958.