Konstantyn Ipsilanti
Petersburg (forma zalecana), Sankt Petersburg (egzonim wariantowy) (ros. Санкт-Петербург, Sankt-Pietierburg, potocznie Петербург, Pietierburg; dawniej Piotrogród, ros. Петроград, Leningrad, ros. Ленинград) – miasto w Rosji, położone w delcie Newy nad Zatoką Fińską na terytorium zawierającym m.in. ponad 40 wysp. W latach 1712–1918 stolica Imperium Rosyjskiego. Powierzchnia 1439 km², liczba ludności 4 600 276.Biblioteka Narodowa (BN) – polska biblioteka narodowa w Warszawie, na Ochocie, na Polu Mokotowskim, narodowa instytucja kultury założona w 1928.
Mołdawia, niewielkie państwo położone między Rumunią i Ukrainą, uzyskało niepodległość w 1991 r. Stało się tak dzięki rozpadowi Związku Radzieckiego, w skład którego wchodziła istniejąca od 1944 r. Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka, powstała wówczas wskutek aneksji terenów historycznej Besarabii przez Związek Radziecki i połączenia z istniejącą od 1924 r. Mołdawską Autonomiczną Socjalistyczną Republiką Radziecką. Tereny Besarabii w przeszłości stanowiły jednak dużą część hospodarstwa mołdawskiego, do którego tradycji historycznych nawiązuje obecna Republika Mołdawii. Miało to miejsce od końca XIV do początku XIX w. W 1812 r. wschodnia część pozostającego pod zwierzchnictwem osmańską hospodarstwa została włączona w granice Rosji i odtąd jej losy toczyły się odrębnie od losów pozostałej części księstwa, które w XIX w. po zjednoczeniu z hospodarstwem Wołoszczyzny dało początek Rumunii. Jedynie w okresie międzywojennym oraz w latach 1940-1944 tereny Besarabii były przejściowo przyłączone do Rumunii.
Konstantyn Ipsilanti (rum. Constantin Ipsilanti; gr. Κωνσταντίνος Υψηλάντης / Konstantinos Ipsilantis; zm. 1816) – hospodar Wołoszczyzny, w latach 1802–1806 i 1806–1807, jako Konstantyn VI, oraz hospodar Mołdawii, w latach 1799–1801, jako Konstantyn VII, z rodu Ipsilantisów.
Życiorys[ | edytuj kod]
Był synem hospodara wołoskiego i mołdawskiego Aleksandra Ipsilantisa, pochodził z arystokratycznej rodziny Greków fanariockich. W 1799 został na krótko osadzony na tronie mołdawskim. Gdy w 1802 został zawarty układ turecko-rosyjski, na mocy którego hospodarowie mołdawscy i wołoscy mieli być wspólnie zatwierdzani przez oba mocarstwa na siedmioletnie okresy, właśnie Konstantyn został hospodarem Wołoszczyzny. Ufając w potęgę Rosji, zmierzał do uniezależnienia Wołoszczyzny od Turcji, wskutek czego, w 1806, po interwencji ambasadora Francji, Ipsilantis został odwołany przed upływem kadencji. Stało się to jedną z przyczyn wybuchu wojny rosyjsko-tureckiej. Konstantyn schronił się w imperium rosyjskim, po czym wrócił z Petersburga do Bukaresztu z wojskiem rosyjskim. Wojnę wykorzystać chciał do utworzenia niezależnego państwa rumuńskiego pod swą władzą absolutną. W efekcie sporu z bojarami i rosyjskim dowództwem wycofał się do Kijowa, gdzie od 1807 zamieszkał w pałacu, nabytym od wojskowego komendanta Św. Ławry, odtąd nowym rodzinnym domu Ipsilantich. Jego starszy syn Aleksander(Aleksandros) Ipsilantis, generał rosyjski, zarazem czołowa postać stowarzyszenia Filiki Eteria, stanął na czele antytureckiego, grecko-rumuńskiego powstania 1821. Młodszy z synów, Dimitrios Ipsilantis absolwent rosyjskich i francuskich uczelni wojskowych i także wysoki oficer rosyjski, wziął udział w wojnie o niepodległość Grecji (od roku 1821), gdzie dwukrotnie powierzano mu naczelne dowództwo.
Konstaninos zmarł 27 czerwca 1816 r., pochowano go w Kijowie, w cerkwi św. Jerzego. Po zniszczeniu tej cerkwi jego pomnik nagrobny, uznawany za dzieło o szczególnej wartości artystycznej, przeniesiono do soboru Mądrości Bożej, a następnie do soboru Zaśnięcia Matki Boskiej. W roku 1941 pomnik uległ zniszczeniu w wyniku eksplozji. W latach 1952–1954 zebrano fragmenty szczątków zmarłego. W 1995, z inicjatywy Swetłany Mazarati, ukraińskiego naukowca pochodzenia greckiego rozpoczęto prace nad rekonstrukcją pomnika nagrobnego. W czerwcu 1997 roku w Kijowie odsłonięto cenotaf Konstantinosa Ipsilantisa.
Uwagi[ | edytuj kod]
- Prawidłowa gramatycznie i transkrypcyjnie pisownia nazwiska to Ipsilantis, jednak w polskiej literaturze historycznej występuje też wersja Ipsilanti (Ypsylanti), por. np. J. Demel, Historia Rumunii, M. Żywczyński, Historia powszechna 1789-1870.
Przypisy[ | edytuj kod]
- J. Demel, Historia Rumunii, 1986, wyd. II, s. 242-243.
- ↑ Υψηλάντης Δημήτριος (1793-1832), w: Argolikos Archival Library History and Culture