Kolonia - biologia
Przeczytaj także...
Scenedesmus – rodzaj glonów z gromady zielenic. Wałeczkowate komórki tworzą najczęściej czterokomórkowe cenobia ustawiając się w rządku. Cenobia mogą być również dwukomórkowe lub ośmiokomórkowe, rzadziej o nieparzystej liczbie komórek. Komórki mogą występować także pojedynczo. Krańcowe komórki cenobiów często wytwarzają kolce. Postuluje się, że tworzenie cenobiów jest mechanizmem obronnym przed pochwyceniem przez zwierzęta, rodzajem cyklomorfozy, choć nie można wykluczyć hipotezy, że taki kształt jest próbą zapobieżenia opadaniu w toni wodnej. Za pierwszą hipotezą przemawiają obserwacje indukcji tworzenia cenobiów przez wydzielane przez zwierzęta planktonowe kairomony.Sinice, cyjanofity, cyjanobakterie, cyjanoprokariota (Cyanobacteria) – gromada organizmów samożywnych, dawniej uznawanych za rośliny, według nowszej taksonomii zaliczanych do Procaryota (prokarioty, królestwo bakterii).
Toczkowce (Volvocales) - rząd jedno- lub wielokomórkowych zielenic. Jako jedyne wśród zielenic mają komórki ruchome w stadium wegetatywnym, posiadające jedną lub kilka wici. Rozmnażają się bezpłciowo lub na drodze izogamii, rzadziej anizogamii i oogamii.
Scenedesmus – rodzaj glonów z gromady zielenic. Wałeczkowate komórki tworzą najczęściej czterokomórkowe cenobia ustawiając się w rządku. Cenobia mogą być również dwukomórkowe lub ośmiokomórkowe, rzadziej o nieparzystej liczbie komórek. Komórki mogą występować także pojedynczo. Krańcowe komórki cenobiów często wytwarzają kolce. Postuluje się, że tworzenie cenobiów jest mechanizmem obronnym przed pochwyceniem przez zwierzęta, rodzajem cyklomorfozy, choć nie można wykluczyć hipotezy, że taki kształt jest próbą zapobieżenia opadaniu w toni wodnej. Za pierwszą hipotezą przemawiają obserwacje indukcji tworzenia cenobiów przez wydzielane przez zwierzęta planktonowe kairomony.Sinice, cyjanofity, cyjanobakterie, cyjanoprokariota (Cyanobacteria) – gromada organizmów samożywnych, dawniej uznawanych za rośliny, według nowszej taksonomii zaliczanych do Procaryota (prokarioty, królestwo bakterii).
Toczkowce (Volvocales) - rząd jedno- lub wielokomórkowych zielenic. Jako jedyne wśród zielenic mają komórki ruchome w stadium wegetatywnym, posiadające jedną lub kilka wici. Rozmnażają się bezpłciowo lub na drodze izogamii, rzadziej anizogamii i oogamii.
Różne stopnie kolonijności u toczkowców
Kolonia – forma współżycia organizmów (ekologia), np. kolonia lęgowa lub forma życiowa organizmów (morfologia, fizjologia) polegająca na tworzeniu przez poszczególne osobniki związku funkcjonującego jak odrębny osobnik. W kolonii poszczególne osobniki (moduły), choć żyją w skupieniach, zachowują pewną autonomiczność i funkcjonują jako niezależne organizmy. Stopień odrębności osobników może być różny od bardzo luźnego, gdy poszczególne osobniki są identyczne i mogą oddzielać się od kolonii (np. u chrookowców), do tak ścisłego, że poszczególne osobniki pełnią funkcję narządów i trudno rozstrzygnąć, czy taki twór jest kolonią, czy pojedynczym organizmem (np. u żeglarza portugalskiego albo toczka). W przypadku glonów za moduły uznawane są poszczególne komórki. Kolonie glonów mogą mieć kształty prostych (drgalnica) bądź rozgałęzionych nici, kul (gromadnica), płaskich dywaników (Scenedesmus) itp. U zwierząt tworzących kolonie (gąbki, parzydełkowce, mszywioły, graptolity) poszczególne moduły, połączone wspólnym ciałem, czyli stolonem, bywają nazywane zooidami.
Parzydełkowce (Cnidaria, od gr. knide – pokrzywa) – typ dwuwarstwowych, wodnych, osiadłych lub pływających zwierząt tkankowych o promienistej symetrii ciała (Radiata), charakteryzujących się obecnością knidoblastów, z których powstają komórki parzydełkowe nazywane knidami, stąd naukowa nazwa typu Cnidaria. Tradycyjnie zaliczane były do jamochłonów, a wcześniej do roślin. Żyją samotnie lub tworzą kolonie. Osobniki dorosłe występują w postaci polipa lub meduzy. Osiągają rozmiary od kilku milimetrów do 2 m wysokości lub średnicy. Odżywiają się innymi zwierzętami. Grupa ta obejmuje około 9000 szeroko rozprzestrzenionych gatunków zamieszkujących wyłącznie środowiska wodne, przede wszystkim czyste i dobrze natlenione wody słone. Należą do nich silnie parzące kostkowce, kolonijne stułbiopławy, krążkopławy oraz koralowce, a wśród nich ukwiały i rafotwórcze korale madreporowe. Kilka gatunków jest pasożytami zwierząt wodnych. Zwierzęta te mają niewielkie znaczenie gospodarcze. W polskiej strefie Bałtyku odnotowano 25, a w wodach słodkich i słonawych – 7 gatunków. Te ostatnie zaliczono do fauny Polski.Zoologia (od gr. zoon = zwierzę, i logos = słowo, myśl, rozumowanie) – nauka o zwierzętach, czyli wszystkich żywych organizmach zdolnych do przemieszczania i odżywiania się (z wyjątkiem mikroorganizmów), a także ich zachowaniach i budowie.
Tworzenie skupień komórek może być rodzajem cyklomorfozy. Zapewne kolonie organizmów jednokomórkowych dały początek organizmom wielokomórkowym (takim jak gąbki lub wielokomórkowe glony).
Terminologia dotycząca kolonii jest nie do końca ustalona. Szczególnie nieprzystające są do siebie określenia stosowane w zoologii i botanice. Także nieścisłe są relacje i granice między ujęciem ekologicznym a fizjologicznym (pojęcie superorganizmu). Zdarza się, że pojęcia stosowane przez jednych naukowców są stosowane przez innych w innym znaczeniu (np. termin cenobium).
Zielenice (Chlorophyta) – parafiletyczna grupa jednokomórkowych (o strukturze wiciowcowej, kapsalnej i kokoidalnej) lub wielokomórkowych, samożywnych roślin występujących w wodach słodkich i słonych, rzadko w środowisku lądowym – wówczas są to higrofity lub symbionty. Należy tu ok. 9000 gatunków. Swą polską nazwę wzięły od dominującej barwy chlorofilu a i b, występują jednak w nich również karoteny (α-, β- i γ-) i ksantofile (luteina, zeaksantyna, wiolaksantyna, neoksantyna, astaksantyna). Jako substancja zapasowa wykorzystywana jest głównie skrobia, a u niektórych również inulina lub podobne do niej związki, sacharoza, maltoza lub erytrytol. W ścianie komórkowej znajduje się celuloza, a czasem również mannany i ksylany. Zielenice stanowią jedną z trzech linii rozwojowych roślin (obok glaukofitów i krasnorostów). Współcześnie dzielone są na dwie lub cztery równorzędne grupy (gromady). W rygorystycznych ujęciach taksonomicznych do zielenic zaliczane są także rośliny lądowe, przy czym dla takiego ujęcia stosuje się odrębną nazwę rośliny zielone. Termin zielenice oznacza w aktualnym ujęciu wszystkie linie rozwojowe roślin zielonych po wyłączeniu z nich roślin lądowych.Gąbki (Porifera) – typ prymitywnych, beztkankowych zwierząt wyłącznie wodnych (najczęściej morskich), osiadłych, zwykle kolonijnych, o nieregularnym i najczęściej zmiennym kształcie, charakteryzującym się brakiem symetrii. Gąbki należą do najstarszych organizmów wielokomórkowych – zbliżone do nich formy występowały już 1,8 mld lat temu. W zapisie kopalnym znane są ze skamieniałości prekambryjskich, datowanych na około 600 mln lat (gąbki krzemionkowe) oraz kambryjskich (gąbki pospolite i wapienne). Typ obejmuje około 8 tysięcy poznanych dotąd gatunków, z czego tylko 150 żyje w wodach słodkich. Są szeroko rozpowszechnione na kuli ziemskiej, głównie w strefie przybrzeżnej oraz na dnie płytkich mórz.
Jeden z systemów terminologicznych stosowanych w fykologii:
W tym systemie zbiór komórek nierównowartościowych, np. u toczka (Volvox) jest traktowany jako plecha wielokomórkowego osobnika.
Wić – (łac. flagellum, l.mn. flagella), organellum ruchu wyrastające z powierzchni komórki u niektórych mikroorganizmów, bakterii, pierwotniaków, niższych roślin i komórek zwierząt, np. u wiciowców, młodocianych korzenionóżek, promienionóżek, komórek kołnierzykowo-biczykowatych gąbek, plemników.Fykologia lub fikologia (gr.), zwana też algologią (łac.) – dział botaniki, nauka o glonach (Algae), zajmujący się opisywaniem gatunków, ich biologią, ekologią i znaczeniem gospodarczym.
Według innych kolonią są różne niecharakterystyczne ugrupowania komórek połączonych w rozmaity sposób (najczęściej przy pomocy galaretowaciejących błon komórkowych komórek macierzystych) i w nieustalonej sztywno liczbie (np. Chroococcales, okrzemki, niektóre Chlorellaceae), a cechą cenobium jest jego charakterystyczny układ i powstawanie jeszcze w obrębie komórki macierzystej (np. Scenedesmaceae, toczkowce), przy czym cenobia przy pomocy substancji galaretowatych (otoczki) lub sztywnych (styliki) nie mogą się łączyć w syncenobia.
Graptolity (†Graptolithina, z gr. graptos - pisany + lithos - kamień) – wymarła gromada zwierząt zaliczanych do półstrunowców. Żyły w okresie od kambru do wczesnego karbonu.Fizjologia (gr. φυσιολογία, od φύσις - natura + λόγος - nauka) – nauka o mechanizmach rządzących przebiegiem czynności życiowych organizmów.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- J. Z. Kadłubowska: Zarys algologii PWN Warszawa 1975
- K. Starmach: Plankton roślinny wód słodkich PWN Warszawa–Kraków 1989
Warto wiedzieć że... beta
Kolonia bakteryjna - widoczne gołym okiem skupisko wielu komórek powstałych (w wyniku podziałów amitotycznych) z jednej komórki bakteryjnej lub z jednej jednostki wzrostowej. W celu uzyskania odizolowanych kolonii stosuje się różne metody posiewów.
Superorganizm, nadorganizm – potoczna nazwa kolonii owadów społecznych. Ich kasty porównuje się do różnych narządów jednego osobnika.
Zooid – wieloznaczny termin stosowany w zoologii dla określenia pojedynczego osobnika wchodzącego w skład jakiejś struktury, np. kolonii mszywiołów lub łańcuszka wirków w procesie podziału.
Ściana komórkowa - martwy składnik komórki, otoczka komórki o funkcji ochronnej i szkieletowej. Ściana komórkowa występuje u roślin, grzybów, bakterii i niektórych protistów. U każdej z tych grup jest zbudowana z innych substancji, np. u grzybów jest to chityna, a u roślin celuloza i jej pochodne (hemiceluloza i pektyna) oraz lignina, natomiast u bakterii podstawowym składnikiem jest mureina. Ściana komórkowa leży na zewnątrz błony komórkowej. W tkankach ściany komórkowe sąsiadujących ze sobą komórek są zlepione pektynową substancją tworzącą blaszkę środkową. Między komórkami istnieją wąskie połączenia w postaci plasmodesm - wąskich pasm cytoplazmy przenikających ściany i zawierających fragmenty retikulum endoplazmatycznego. Młode komórki roślin otoczone są ścianą pierwotną, której strukturę wewnętrzną stanowią ułożone w sposób nieuporządkowany łańcuchy celulozowe wypełnione hemicelulozą i pektyną. W starszych komórkach obserwuje się również ścianę wtórną - powstającą po wewnętrznej stronie ściany pierwotnej, zwykle grubszą i bardziej wytrzymałą niż pierwotna, o uporządkowanej budowie szkieletu celulozowego, również wypełnionego hemicelulozą i pektyną. Ulega ona inkrustacji (węglan wapnia, krzemionka lub lignina) i adkrustacji (kutyna, suberyna, woski).
Rurkopławy, cewiopławy (Siphonophora) – rząd wyłącznie morskich, pelagicznych stułbiopławów (Hydrozoa) tworzących swobodnie pływające, wielopostaciowe kolonie (kormusy) złożone z osobników polipowatych i meduzowatych. Kolonie ich składają się z głównego pnia, na którym osadzone są osobniki o różnej budowie i mające różne znaczenie fizjologiczne. Osobniki meduzowate służą albo do lokomocji jako dzwony pływne i komory powietrzne (pneumatofory), albo wytwarzają komórki rozrodcze. U większości rurkopławów pień jest długi, a osobniki rozmieszczone są na całej jego długości. Wyróżnia się rurkopławy o wydłużonej łodydze i licznych trofozoidach, należące do podrzędu Siphonanthae oraz rurkopławy charakteryzujące się szerokim pniem w kształcie krążka i jednym tylko trofozoidem, należące do podrzędu Disconanthae. Jest to wynik dywergencji filogenetycznej. Rurkopławy występują w ciepłych, pełnosłonych morzach, głównie tropikalnych i subtropikalnych. Przykładowym przedstawicielem jest żeglarz portugalski (Physalia physalis).
Cenobium – skupienia komórek glonów powstające w wyniku wielokrotnych podziałów i przy zachowaniu łączności za sprawą wspólnej otoczki galaretowatej lub z powodu utrzymywania się komórek siostrzanych w obrębie ścian komórki macierzystej. Cenobia mają zwykle stały dla poszczególnych gatunków kształt i liczbę komórek. Mimo to, możliwe jest także funkcjonowanie cenobiów niepełnych. W niektórych przypadkach tworzenie cenobiów przez organizmy jednokomórkowe, fakultatywnie cenobialne (np. Scenedesmus sp.) ma charakter cyklomorfozy indukowanej obecnością kairomonów.
Sprzężnice (Zygnematophyceae, Zygnemophyceae, Zygnemaphyceae, a także Conjugatae, Conjugatophyceae, Gamophyta) – klasa glonów z gromady ramienic (Charophyta). Jej pozycja systematyczna przez różnych autorów bywa jednak ujmowana inaczej, w szczególności bywa włączana do zielenic. Spośród innych roślin wyróżniają się procesem płciowym – koniugacją.