Kość ciemieniowa (os parietale) – kość mózgoczaszki.
Kość ciemieniowa to parzysta kość budująca sklepienie czaszki. Zazwyczaj tworzy ona większą jego część. Inaczej jest u bydła, w przypadku którego została one zepchnięta bocznie i ogonowo, na płaszczyznę karkową, przez rozrośniętą kość czołową. U człowieka tworzy też częściowo boczne ściany czaszki.
Kość skroniowa (łac. os temporale) – parzysta, silnie spneumatyzowana kość wchodząca w skład mózgoczaszki. Jest położona pomiędzy kością potyliczną a kością klinową i poza funkcją strukturalną pełni dodatkowe role. W jej wnętrzu zawarty jest błędnik kostny, który stanowi jamę złożoną z kanalików i komórek, w których mieści się błędnik błoniasty, stanowiący narząd słuchu i równowagi za sprawą zawartych w nim receptorów słuchu i nacisku. Ponadto współtworzy staw skroniowo-żuchwowy stanowiąc panewkę dla stawu. Podczas żucia amortyzuje ruchy żuchwy i przenosi ciśnienie na sąsiednie kości czaszki. W dolnej powierzchni kości, która stanowi część podstawy zewnętrznej czaszki (łac. basis cranii externa) znajdują się miejsca przyczepów więzadeł i ścięgien mięśni szyi oraz powięzi gardłowo-podstawnej (łac. fascia pharyngobasalis). Za pomocą tych struktur, a także za pośrednictwem żuchwy kość skroniowa dźwiga trzewia szyi (gardło, przełyk, tchawicę i krtań).Owca domowa (Ovis aries) – gatunek hodowlanego zwierzęcia domowego z rodziny krętorogich. Przodkiem były najprawdopodobniej różne podgatunki owcy dzikiej (Ovis ammon). Jak pokazują najnowsze badania przeprowadzone przez genetyków, owce były pierwszymi zwierzętami udomowionymi przez człowieka. Ich domestykacja nastąpiła dwuetapowo. Najpierw udało się to osiągnąć człowiekowi około 11 tys. lat temu - potomkami tych zwierząt są dzisiejsze półdzikie, mocno włochate rasy wciąż hodowane na szkockich wyspach. Drugi raz dokonano tego między VIII a VI tysiącleciem p.n.e. w południowo-zachodniej Azji, na terenie dzisiejszego Iraku i Iranu, prawdopodobnie jeszcze przed rozpoczęciem osiadłego życia w epoce brązu.
Wyróżnia się następujące brzegi kości ciemieniowej:
brzeg strzałkowy (margo sagittalis) – po stronie przyśrodkowej, leży pośrodkowo, łącząc się z jednoimienną kością kontralateralną, tworząc u człowieka szew strzałkowy
brzeg potyliczny (margo occipitalis) – po stronie tylnej, nazwany od kości potylicznej, tworząc szew węgłowy
brzeg łuskowy (margo squamosus) – po boku, łączący się z łuską kości skroniowej
brzeg czołowy (margo frontalis) – od kości czołowej, tworzy szew wieńcowy
brzeg międzyciemieniowy (margo interparietlis) – od kości międzyciemieniowej
U człowieka mówi się natomiast o brzegu dolnym, tworzącym szew klinowo-ciemieniowy i szew ciemieniowo-sutkowy.
Kość (łac. os, lm ossa; gr ostéon) – narząd, budujący układ kostny. Nauką zajmującą się kośćmi jest osteologia.Pies domowy – udomowiona forma wilka szarego, ssaka drapieżnego z rodziny psowatych (Canidae), uznawana przez niektórych za podgatunek wilka, a przez innych za odrębny gatunek, opisywany pod synonimicznymi nazwami Canis lupus familiaris albo Canis familiaris. Od czasu jego udomowienia powstało wiele ras, znacznie różniących się morfologią i cechami użytkowymi. Rasy pierwotne powstawały głównie w wyniku presji środowiskowej. Rasy współczesne uzyskano w wyniku doboru sztucznego.
Powierzchnie wyróżnia się natomiast dwie: zewnętrzną i wewnętrzną.
Powierzchnia zewnętrzna (facies externa) rzeczonej kości jest wypukła u psa bądź u konia, w jej środku znajduje się wyniosłość nazywana guzem ciemieniowym (tuber parietale). Z kolei kresa skroniowa (linea parietalis) u owcy, kozy, świni ogranicza zachodzący na kość ciemieniową dół skroniowy, rozdzielając płaszczyzny ciemieniową (planum parietale) i karkową (planum nuchale) od skroniowej (planum temporale). U konia czy dużego psa pojawia się grzebień strzałkowy zewnętrzny (crista sagittlis externa), sięgający kości międzyciemieniowej i powiększający przyczep dla dobrze rozwiniętego u tych zwierząt mięśnia skroniowego. Ku przodowi rozchodzi się on na grzebienie czołowe (cristae frontales).
Koza domowa (Capra hircus) – ssak z rodziny krętorogich (Bovidae), udomowiona forma dzikich kóz żyjących w Azji około 10–8 tys. lat temu. Za protoplastów większości ras kóz domowych uważa się kozę bezoarową, śruborogą i koziorożca alpejskiego.Kość międzyciemieniowa (kość Inków, łac. os incae tripartitium, os interparietale) – rzadki wariant budowy anatomicznej kości czaszki, polegający na obecności dodatkowej kości okolicy potylicznej, odpowiadającej górnej części łuski kości potylicznej. Kość ta połączona jest z kością potyliczną szwem potylicznym poprzecznym (sutura occipitalis transversa). Nazwa kości Inków wzięła się stąd, że na czaszkach znajdywanych w Peru ten wariant stwierdzano szczególnie często.
Powierzchnia wewnętrzna (facies interna) zwana także mózgową jest z kolei wklęsła. Rzeźbi ją kora mózgu. Koń czy świnia ma na niej położony pośrodkowo grzebień strzałkowy wewnętrzny (crista sagittalis interna), jak też bruzdę zatoki strzałkowej dogrzbietowej (sulcus sinus sagittalis dorsalis).
Dół skroniowy (łac. fossa temporalis) – płytki dół na bocznej powierzchni czaszki ograniczony kresami skroniowymi i grzebieniem podskroniowym. Jest całkowicie wypełniony przez mięsień skroniowy, od którego też wzięła się jego nazwa.Świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) – zwierzę hodowlane udomowione między VII a VI tys. lat p.n.e. Dostarcza hodowcom mięsa, tłuszczu, skóry, podrobów, szczeciny.
Przypisy
Bibliografia[]
Kazimierz Krysiak, Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk: Anatomia zwierząt. T. 1: Aparat ruchowy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-16755-4.
Michał Reicher, Wiesław Łasiński: Adam Bochenek, Michał Reicher, Tadeusz Bilikiewicz, Stanisław Hiller, Eugenia Stołyhwo: Anatomia człowieka. T. I: Anatomia ogólna. Kości. Stawy i więzadła. Mięśnie. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. ISBN 978-83-200-3682-4.
