Karol XIV Jan

Karol XIV Jan, urodzony jako Jan Baptysta Juliusz Bernadotte, fr. Jean Baptiste Jules Bernadotte (ur. 26 stycznia 1763 w Pau, zm. 8 marca 1844 w Sztokholmie) – marszałek Francji w latach 1804–1811, książę (franc.duc) Pontecorvo, od 1818 do śmierci król Szwecji i Norwegii (jako Karol III). Należał do masonerii. Jego żona, Dezyderia, była szwagierką Józefa Bonapartego, a także, przez pewien czas, narzeczoną Napoleona Bonapartego.

Najjaśniejszy Order Świętego Patryka (ang. The Most Illustrious Order of Saint Patrick) – najwyższe brytyjskie odznaczenie związane z Irlandią, jako częścią Zjednoczonego Królestwa.Bitwa pod Fleurus – starcie zbrojne, które miało miejsce 26 czerwca 1794 roku podczas wojny Francji z pierwszą koalicją.

Życiorys[ | edytuj kod]

Bernadotte jako francuski wojskowy[ | edytuj kod]

Jean Baptiste Jules Bernadotte wywodził się z drobnej burżuazji. Był synem prawnika z Pau. Swą karierę wojskową rozpoczął już w armii królewskiej, w której dosłużył się stopnia sierżanta i adiutanta pułku. Po wybuchu rewolucji francuskiej pozostał w armii, która przekształciła się w armię rewolucyjną. W służbie szybko awansował, 18 lipca 1793 roku został kapitanem – co byłoby nie do osiągnięcia dla mieszczanina przed rewolucją. Stopień podpułkownika otrzymał 8 lutego 1794 roku drogą demokratycznego głosowania. Rewolucyjnym zwyczajem wybrali go żołnierze. Następnie został pułkownikiem i w tym stopniu służył pod rozkazami generała Jeana-Baptiste Klébera. 26 czerwca 1794 przyczynił się do zwycięstwa w bitwie pod Fleurus, w następstwie czego awansował na stopień generała brygady.

Order Korony Rucianej (niem. Orden der Rautenkrone) – do 1918 najwyższe odznaczenie państwowe Królestwa Saksonii i jest dziś orderem domowym byłej panującej w Polsce i Saksonii albertyńskiej linii rodu Wettynów.Konstytucja Norwegii, konstytucja eidsvollska – ustawa zasadnicza Królestwa Norwegii, uchwalona przez Zgromadzenie Konstytucyjne krótkotrwałego, niezależnego Królestwa Norwegii w dniu 16 maja 1814 w miejscowości Eidsvoll, a podpisana 17 maja 1814. Po zawarciu unii personalnej ze Szwecją (1814-1905), została uznana przez króla Karola XIII. Obowiązuje do dziś, jednakże była wielokrotnie zmieniana (ostatnia zmiana z 19 czerwca 1992).

Jean Baptiste Jules Bernadotte był jednym z generałów, którzy nie poparli zamachu stanu 18 brumaire’a i przez pewien czas usiłował nawet zawiązać spisek wojskowy w celu obalenia władzy Napoleona Bonapartego jako Pierwszego Konsula. Mimo tego 19 maja 1804 został nominowany do stopnia marszałka. W 1805 objął komendę nad I Korpusem Wielkiej Armii, a 1806 Napoleon nadał mu tytuł diuka utworzonego księstwa Pontecorvo.

Biblioteka Narodowa (BN) – polska biblioteka narodowa w Warszawie, na Ochocie, na Polu Mokotowskim, narodowa instytucja kultury założona w 1928.Order Orła Czarnego (niem. Schwarzer Adlerorden) – do 1918 najwyższe odznaczenie Królestwa Prus, obecnie – order domowy b. panującej pruskiej i cesarsko-niemieckiej dynastii Hohenzollernów.

Bernadotte jako szwedzki władca[ | edytuj kod]

W 1810 roku do Paryża przybyło szwedzkie poselstwo, by uzyskać akceptację cesarza Napoleona na to, by następcą króla szwedzkiego Karola XIII, został, zgodnie z wolą Riksdagu Fryderyk Krystian, szwagier króla duńskiego Fryderyka VI. Konieczność wyłonienia następcy za życia króla wynikała z jego choroby, uniemożliwiającej mu sprawowanie władzy.

Holsztyn (niem. Holstein) – historyczna kraina niemiecka położona na południe od dzielącej go od Szlezwiku rzeki Eider, zamieszkana w średniowieczu od zachodu przez plemiona północnych Sasów (Nordalbingów), a od wschodu przez słowiańskich Wagrów ze związku Obodrytów.Królewski Order Wazów (szw. Kungliga Vasaorden) – odznaczenie państwowe Królestwa Szwecji nadawane do 31 grudnia 1974 przede wszystkim za zasługi w prywatnym sektorze handlu, przemysłu i rolnictwa, oraz dla sztuki i nauki.

Wtedy jeden ze szwedzkich oficerów – pułkownik Carl Otto Mörner na własną rękę zasugerował, by następcą szwedzkiego tronu został napoleoński marszałek Jean Baptiste Jules Bernadotte. Pomysł ten spodobał się cesarzowi. 21 sierpnia 1810 roku zebrany w mieście Örebro Riksdag jednogłośnie zatwierdził ten projekt, gdyż posłowie szwedzcy liczyli na pomoc Francji w odzyskaniu zajętej przez Rosjan Finlandii.

Krzyż Żelazny (niem. Eisernes Kreuz, EK) – pruskie, potem niemieckie odznaczenie wojskowe nadawane za męstwo na polu walki, a także za sukcesy dowódcze.Order Słonia (duń. Elefantordenen) – najznamienitsze i najstarsze jednoklasowe odznaczenie Królestwa Danii. W sumie odznaczono nim około 890 osób.

Okres regencji[ | edytuj kod]

W 1810 Bernadotte został adoptowany przez króla Szwecji Karola XIII i został ogłoszony następcą tronu Szwecji, przybrał wówczas imiona Karol Jan. W marcu 1811 roku przyjął oficjalnie tytuł regenta. Wobec choroby Karola XIII praktycznie od tego roku rządził niepodzielnie krajem, z oficjalnym tytułem następcy tronu.

Unia szwedzko-norweska – istniejąca formalnie od 14 stycznia 1814 do 7 czerwca 1905 unia personalna pomiędzy Królestwem Szwecji i Królestwem Norwegii. Kraje te były połączone osobą monarchy. Pierwszym wspólnym królem Szwecji i Norwegii był Karol XIII.Bitwa pod Lipskiem (niem. Völkerschlacht bei Leipzig), znana też jako „bitwa narodów” – bitwa stoczona pod Lipskiem w dniach 16-19 października 1813 roku między wojskami francuskimi pod przywództwem Napoleona Bonaparte, a wojskami koalicji antyfrancuskiej (złożonej z Austrii, Prus, Rosji i Szwecji). Była to największa bitwa w kampaniach Napoleona i jego najcięższa porażka, aczkolwiek bardziej symboliczną stała się bitwa pod Waterloo.

Nowy władca szybko przystosował się do obyczajów swojej nowej ojczyzny. Zapomniał też o ideałach młodości (rewolucja) i stał się rzecznikiem tendencji konserwatywnych. Okazało się też, że interesy Szwecji przedkłada nad interesy swojej starej ojczyzny – Francji. Dążył do odzyskania okupowanej przez Rosję Finlandii, albo zajęcia należącej do Danii Norwegii.

Order Świętego Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania (Ordien swiatogo apostoła Andrieja Pierwozwannogo, (ros.) Орден Святого апостола Андрея Первозванного) – do roku 1917 najwyższe odznaczenie Rosji, obecnie Order Domowy byłej dynastii panującej Romanowów. 27 grudnia 1988 roku Święty Synod Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej ustanowił ponownie order św. Andrzeja na pamiątkę tysiąclecia chrztu Rusi, z tym samym mianem, lecz innymi insygniami. Order tegoż imienia (nie posiadający jednak sukcesji od historycznego orderu) jest od roku 1998 także najwyższym odznaczeniem Federacji Rosyjskiej.Order Świętego Aleksandra Newskiego (ros. Орден Святого Александра Невского) – do 1917 wysokie odznaczenie Imperium Rosyjskiego. W hierarchii carskich orderów znajdował się wraz z Orderem Świętej Katarzyny Męczennicy na drugim miejscu po Orderze Świętego Andrzeja Powołańca. Obecnie jest jednym z orderów domowych b. panującej dynastii Romanow.

Karol XIV Jan Bernadotte na obrazie Fredrica Westina

W chwili przejęcia rządów nowy władca chciał zacieśnić przymierze z Francją. Ponieważ nie dawało ono oczekiwanych rezultatów, jesienią 1810 roku usiłował podjąć negocjacje z Wielką Brytanią i Rosją. Wywołało to oburzenie Napoleona. W 1812 roku armia francuska zajęła Pomorze Szwedzkie, co spowodowało, że Bernadotte zawarł antyfrancuskie traktaty z Wielką Brytanią i Rosją. Równocześnie podjął wysiłki, których celem było zwiększenie potencjału militarnego Szwecji poprzez pobór i podniesienie podatków na wojsko. W 1812 roku nastąpił atak Napoleona na Rosję. Po klęsce Napoleona Karol Jan Bernadotte zdecydował, że wojska szwedzkie wezmą udział w walkach po stronie VI koalicji antynapoleońskiej. Decyzją sojuszników Karol Jan został dowódcą połączonych armii antynapoleońskiej koalicji, a konkretnie Armii Północnej. Starał się jednak oszczędzać szwedzkich żołnierzy. W bitwie pod Lipskiem, w której ogólne straty sojuszników wynosiły 56 tysięcy poległych, Szwedów zginęło tylko 180. Spowodowało to jednak oburzenie Austrii, Rosji i Prus, które odmówiły Szwecji prawa zasiadania przy stole konferencji pokojowej. Wkrótce potem Karol Jan ze swoją armią pomaszerował nie za Ren, jak chcieli sojusznicy, ale na duński Holsztyn. W tej sytuacji Duńczycy po dwutygodniowych walkach zgodzili się podpisać pokój w Kilonii (1814 rok), oddający Szwecji Norwegię, oraz zapłacić milion talarów. W zamian mieli otrzymać Pomorze Szwedzkie. Po zawarciu pokoju kilońskiego wojska szwedzkie ruszyły za Ren.

Wolnomularstwo, inaczej masoneria lub sztuka królewska – międzynarodowy ruch, mający na celu duchowe doskonalenie jednostki i braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. Ruch ten charakteryzuje się istnieniem trójkątów masońskich, lóż wolnomularskich, obediencji oraz rozbudowanej symboliki i rytuałów. Masoneria to także zespół bractw o charakterze elitarnym i dyskretnym. Inną cechą wolnomularstwa są legendy i teorie spiskowe na jej temat. Nauka badająca historię wolnomularską i idee wolnomularskie nazywa się masonologią.Order Królewski Serafinów (szw. Kungliga Serafimerorden) – najwyższe odznaczenie Królestwa Szwecji oraz order domowy szwedzkiego domu panującego.

Po pokoju kilońskim grupa norweskich patriotów, korzystając z osłabienia Danii, ogłosiła niepodległość Norwegii. Zgromadzenie narodowe 17 maja 1814 roku uchwaliło konstytucję i ogłosiło królem Chrystiana Fryderyka, dotychczasowego namiestnika z ramienia króla duńskiego. Nowe państwo nie uzyskało jednak poparcia żadnego z liczących się mocarstw. W tym samym roku kres jego istnieniu położyła interwencja wojsk szwedzkich. Karol Jan zgodził się jednak zatwierdzić konstytucję norweską. Oznaczało to, że Norwegia nie została potraktowana jako prowincja podbita i przyłączona, lecz doszło do unii personalnej – król szwedzki Karol XIII miał zostać królem Norwegii. Karol Jan nie zgadzał się na oddanie Danii Pomorza Szwedzkiego zgodnie z traktatem kilońskim, gdyż w jego interpretacji opór Norwegów był złamaniem traktatu. Ostatecznie decyzją sojuszników Pomorze zostało zajęte przez Prusy, a w ramach rekompensaty Szwecja otrzymała od Prus 4,8 mln talarów, a Dania 0,6 mln.

International Standard Name Identifier (ISNI) – unikalny identyfikator służący wystandaryzowanej identyfikacji obiektów, podmiotów, autorów dzieł, utworów i publikacji. Pomorze Szwedzkie (szw. Svenska Pommern) – posiadłość Korony Szwedzkiej od XVII do XIX w., położona na południowo-zachodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego.

Okres sprawowania władzy królewskiej[ | edytuj kod]

5 lutego 1818 roku zmarł Karol XIII i Karol Jan Bernadotte zasiadł na tronie jako król. Władzę sprawował w sposób konserwatywny aż do swojej śmierci w 1844 roku. Okres jego rządów to okres rozkwitu romantyzmu szwedzkiego, w którym w odróżnieniu od polskiego dominowały akcenty konserwatywne. Sam król, mimo że był kiedyś rewolucjonistą i marszałkiem napoleońskim, zajmował postawę obrońcy decyzji kongresu wiedeńskiego. Za jego rządów wolności obywatelskie zostały mocno ograniczone. Głównym problemem wewnętrznym była inflacja okresu powojennego, która została przezwyciężona po reformie walutowej w 1834 roku. Dużo uwagi przywiązywano rozwojowi szkolnictwa. W 1838 roku doszło do antyrządowych manifestacji opozycji w Sztokholmie.

Traktat kiloński – układ pokojowy zawarty pomiędzy Szwecją a Królestwem Danii-Norwegii 14 stycznia 1814 w Kilonii. Traktat ten kończył wojny napoleońskie w Skandynawii.Order Świętego Huberta, właśc. Rycerski Order Domowy Św. Huberta (niem. Der Orden des Heiligen Hubertus) – bawarskie odznaczenie ustanowione w 1444 przez Albrechta III, księcia Jülich.

Podstrony: 1 [2] [3]

w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

Warto wiedzieć że... beta

Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.

VI koalicja antyfrancuska – koalicja austriacko-prusko-rosyjsko-szwedzko-brytyjsko-hiszpańska (wraz z licznymi państewkami niemieckimi), która w schyłkowym okresie wojen napoleońskich w latach 1812–1814 ostatecznie pokonała Cesarstwo Francuskie i zmusiła do abdykacji Napoleona. Zdetronizowany Napoleon został zesłany na Elbę.

WorldCat – katalog rozproszony łączący zbiory 71 000 bibliotek ze 112 krajów, które są uczestnikami serwisu Online Computer Library Center. Katalog jest tworzony i prowadzony przez biblioteki, których zbiory są w nim ujęte.

Pau – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Akwitania-Limousin-Poitou-Charentes, w departamencie Pyrénées-Atlantiques.

Józef Bonaparte, fr. Joseph Bonaparte, wł. Giuseppe Napoleone Buonaparte, hiszp. José I de España (ur. 7 stycznia 1768 w Corte, zm. 28 lipca 1844 we Florencji) – król Neapolu w latach 1806–1808 i Hiszpanii w latach 1808-1813. Najstarszy syn Carla Marii Buonaparte i Marii Letycji Ramolino. Starszy brat cesarza Francuzów Napoleona I, króla Holandii Ludwika i króla Westfalii Hieronima.

Virtual International Authority File (VIAF) – międzynarodowa kartoteka haseł wzorcowych. Jej celem jest ujednolicenie zapisu nazw osobowych (haseł), dlatego zbiera z bibliotek z całego świata – ich różne wersje i prezentuje je razem, pod jednym, unikatowym identyfikatorem numerycznym. Pozwala to obniżyć koszty i zwiększyć użyteczność danych gromadzonych przez biblioteki. Informacje po dopasowaniu i połączaniu są udostępniane online bibliotekom na całym świecie.

Dezyderia Clary, właśc. Eugénie Bernardine Désirée Clary (ur. 8 listopada 1777 w Marsylii, zm. 17 grudnia 1860 w Sztokholmie) – królowa-małżonka Szwecji i Norwegii w latach 1818–1844, oficjalnie w Szwecji zwana Desideria (czego nienawidziła), od 1844 królowa-wdowa (szw. änkedrottning), żona monarchy tych państw Karola XIV Jana z dynastii Bernadotte.