Karl Raimund Popper (ur. 28 lipca 1902 w Wiedniu, zm. 17 września 1994 w Londynie) – austriacki filozof specjalizujący się w filozofii nauki i filozofii społeczno-politycznej. Jego system filozoficzny został przez niego samego nazwany racjonalizmem krytycznym, który on sam uważał za kontynuację filozofii Immanuela Kanta. Sformułował zasadę falsyfikowalności jako kryterium naukowości (popperyzm) oraz koncepcję społeczeństwa otwartego, będącego swoistym rozwinięciem koncepcji demokracji Johna Locke’a i Johna Stuarta Milla.

Życiorys[ | edytuj kod]

Dzieciństwo i wykształcenie[ | edytuj kod]

Karl Popper urodził się w Wiedniu, w rodzinie zamożnych prawników pochodzenia żydowskiego. Jego ojciec, znany wiedeński adwokat, był też filozofem-amatorem i od wczesnych lat dziecięcych zaczął edukować Karla w tym kierunku. Całe dzieciństwo młodzieńca przebiegało w dość pogodnej i szczęśliwej atmosferze. W wieku 13 lat został wysłany, tak jak większość dzieci w Wiedniu, do miejscowego gimnazjum państwowego, jednak bardzo szybko zniechęcił się do tej szkoły, a rodzice pogodzili się z jego decyzją opuszczenia jej i zorganizowali mu eksternistyczny tryb nauczania w oparciu o domowe wizyty wybranych nauczycieli.

W 1918 roku Karl zaczął studiować filozofię na Uniwersytecie Wiedeńskim, jako wolny słuchacz. Zaangażował się tam mocno w działalność w Socjalistycznym Stowarzyszeniu Studenckim, w którym miał okazję zapoznać się dobrze z marksizmem, który wykładano na specjalnych kursach dla działaczy tego stowarzyszenia. Dyskusje z wykładowcami szybko przekonały Karla, że marksizm jest skostniałą i w dużym stopniu błędną ideologią, co spowodowało zerwanie ze Stowarzyszeniem. W trakcie studiów Popper miał też okazję zapoznać się z poglądami Freuda poprzez wakacyjne praktyki prowadzone przez jednego z bezpośrednich uczniów Freuda. Podobnie, jak to było z marksizmem, Karl nabrał bardzo szybko krytycznego dystansu do bardzo popularnej wtedy w Wiedniu psychoanalizy. W trakcie studiów zaczął się też bardzo żywo interesować współczesną fizyką, często chodząc na wykłady przyjeżdżających do Wiednia naukowców z całego świata. Szczególnie silne wrażenie wywarł na nim wykład Alberta Einsteina, w którym Einstein określił dokładnie eksperyment, który dowiódłby niesłuszności jego teorii względności. W roku 1925 Karl Popper uzyskał dyplom magisterski, a w 1928 obronił doktorat z filozofii i zdał egzamin uprawniający go do nauczania fizyki w gimnazjum.

Początki kariery naukowej[ | edytuj kod]

Od 1929 do 1934 roku Popper pracował jako nauczyciel fizyki w gimnazjum. Równolegle nadal żywo interesował się współczesną filozofią i dał się poznać jako jeden z aktywniejszych uczestników paneli dyskusyjnych organizowanych przez filozofów z tzw. Koła Wiedeńskiego. Stał się na tych panelach nawet czymś w rodzaju człowieka-instytucji, gdyż zazwyczaj miał inne poglądy od większości dyskutantów i gdy na jakimś panelu zbyt długo milczał, zadawano mu na koniec spotkania sakramentalne pytanie „A co Pan o tym sądzi, Panie Popper?”, po czym Popper wstawał i wygłaszał dość długi monolog, którego tezy stały zazwyczaj w ostrej sprzeczności z właśnie uzgodnionym na sali poglądem. W końcu Herbert Feigl, jeden z filozofów z kręgu Koła, namówił Poppera na wydanie w formie książkowej jego poglądów głoszonych na spotkaniach Koła.

W ten sposób powstała jedna z najważniejszych prac Poppera – „Logika odkrycia naukowego” („Logik der Forschung”, 1934), która nieoczekiwanie dla samego autora stała się bardzo popularna w całej Europie. Dzięki temu sukcesowi Karl Popper stał się z dnia na dzień sławny. Zapraszano go na wykłady w prestiżowych uniwersytetach w całej Europie, otrzymał stanowisko „privat-docenta” na Uniwersytecie Wiedeńskim i stał się samodzielny finansowo.

Emigracja[ | edytuj kod]

W 1937 roku, na kilka miesięcy przed zajęciem Austrii przez Niemcy, wyemigrował do Nowej Zelandii, gdzie uzyskał stanowisko wykładowcy filozofii na Uniwersytecie w Canterbury. Dominującym kierunkiem filozoficznym na tym uniwersytecie był wtedy wciąż heglizm, stąd poglądy wygłaszane przez Poppera były zupełnie nie rozumiane, a sam Popper był praktycznie odizolowany od życia akademickiego swojego wydziału. W trakcie swojego pobytu w Nowej Zelandii Popper napisał swoje dwa kluczowe dzieła z dziedziny filozofii politycznej – „Nędza historycyzmu” (1945), oraz „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie” (1945). W Nowej Zelandii zapoznał się też dobrze z anglosaskim stylem pisania, dzięki czemu zerwał całkowicie ze zbyt „mętnym” i niejasnym stylem pisania popularnym wśród niemieckojęzycznych filozofów.

W 1947 roku jego książka „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie” zwróciła uwagę Hayeka, dziekana wydziału filozofii politycznej słynnej London School of Economics, który ściągnął Poppera do Anglii i powierzył mu na swoim wydziale specjalnie stworzoną dla niego katedrę racjonalizmu krytycznego. Popper prowadził nauczanie na tej katedrze głównie poprzez prowadzenie paneli dyskusyjnych podobnych nieco do paneli Koła Wiedeńskiego, które stały się bardzo szybko sławne i zaczęli na nie uczęszczać oprócz studentów także znani brytyjscy naukowcy i politycy. W 1959 roku wydał swoje najważniejsze dzieło: „The Logic of Scientific Discovery”, które było „wyklarowaną”, rozszerzoną i pogłębioną wersją jego pierwszej książki. Po wydaniu tej książki zaproponowano mu funkcję profesora logiki na Uniwersytecie Cambridge. Funkcji tej jednak nie objął, podobno na skutek sporu z rektorem Cambridge. Anegdota na ten temat głosi, że w dniu, w którym Popper miał podpisać umowę o pracę na Uniwersytecie w Cambridge, odbył się wcześniej wykład rektora, który był zafascynowany astrologią. Rektor zakończył swój wykład stwierdzeniem, że wobec przedstawionych przez niego „faktów”, tylko ktoś o strusiej mentalności będzie mógł dalej negować wartość astrologii jako nauki. Na to Popper wstał i wygłosił swoim zwyczajem długi monolog „w obronie strusia”, czym zamknął sobie drogę do kariery w Cambridge.

Funkcję profesora swojej katedry w London School of Economics Popper pełnił do roku 1969, kiedy to przeszedł na emeryturę. Na emeryturze był jednak wciąż aktywny, wygłaszając wykłady na całym świecie i pisząc cotygodniowe felietony w The Observer oraz w The Economist. W 1992 otrzymał Nagrodę Kioto w dziedzinie sztuki i filozofii, a w 1994 został odznaczony tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Karola w Pradze. Zmarł 17 września 1994 roku, w Londynie.