• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Karacena

    Przeczytaj także...
    Legion albo legia (łac. legio) – podstawowa i największa jednostka taktyczna armii rzymskiej złożona przede wszystkim z ciężkozbrojnej piechoty. Odpowiednik współczesnej dywizji. W pierwszych trzech wiekach imperium armia rzymska liczyła od 25 do 34 legionów. W wyprawach legionów uczestniczyli również kamieniarze, cieśle, inżynierowie i inni rzemieślnicy.Turban (z języka perskiego: دلبنت dulband) - męskie nakrycie głowy używane często w Indiach, krajach Półwyspu Arabskiego, w Iranie i Afganistanie, oraz w muzułmańskich krajach Afryki m.in. w Sudanie. W poszczególnych krajach nazywany jest lokalnymi nazwami: po arabsku عمامة; ‘imamah, turecku tülbent, w hindi pagri. Turbany nosili również m.in. przedkolumbijscy Majowie. Turban jest zwijany ręcznie z długiej tkaniny bawełnianej o długości do 4 m. Sposób wiązania turbanu muzułmanie uczą się przede wszystkim od starszych (np. ojców). Nie ma jednej metody. Stąd różny ich wygląd w poszczególnych krajach.
    Jeleń – zwyczajowa nazwa kilku rodzajów zwierząt z rodziny jeleniowatych. Mianem tym określa się gatunki należące do rodzajów: Cervus, Blastocerus, Ozotoceros, Odocoileus i inne. W Polsce mianem tym określa się jelenia szlachetnego.
    Karacena w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

    Karacena (wł. corazzina – lekka zbroja) – oryginalna polska zbroja łuskowa produkowana od XVI do XVIII wieku. Popularna w sarmackim okresie kultury staropolskiej, gdy motywy wschodnie oraz klasycznie rzymskie były naśladowane i przetwarzane, szczególnie w okresie panowania króla Jana III Sobieskiego, którego portrety w tego typu uzbrojeniu zachowały się do dziś. Zbroja składała się ze skórzanego kaftana pokrytego metalowymi płytkami w kształcie łusek nachodzących na siebie.

    Łoś (Alces alces) – największy współcześnie żyjący gatunek ssaka kopytnego z rodziny jeleniowatych, wyróżniający się charakterystycznym porożem i wyjątkowo długimi kończynami. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Alces. Żyje w podmokłych lasach północnej Eurazji i Ameryki Północnej. Występujący w Polsce podgatunek A. a. alces – łoś europejski jest największą żyjącą w Polsce zwierzyną łowną. Rzadki i objęty całorocznym okresem ochronnym.Kolczuga, pancerz kolczy, zbroja kolcza – rodzaj zbroi wykonanej z gęstej plecionki z drobnych kółek (najczęściej stalowych).

    Pochodzenie[ | edytuj kod]

    Polska szlachta, szukająca swojego pochodzenia u legendarnych Sarmatów, odtwarzała zbroje znane ze starożytności z rzymskich łuków tryumfalnych i kolumn jak np. Kolumna Trajana w Rzymie czy Łuk Galeriusa w Salonikach. Innym źródłem inspiracji były przedstawienia rzymskich wodzów i cesarzy, często przedstawianych w zbrojach łuskowych tzw. lorica squamata. Zbroje te zaadaptowane przez Rzymian były bardzo popularne w rzymskich legionach – łatwe do wykonania, naprawienia, odporne, choć ciężkie. Zbroje takie były zdobione głową gorgony lub główkami lwów. W oryginalnych zbrojach łuski wykonane z brązu lub żelaza łączone były za pomocą rzemyków lub sznurków do skóry lub tkaniny, naśladując układ rybiej łuski lub dachówek. Pierwsze wzmianki o polskich karacenach pochodzą z 1571 roku. Wśród zachowanych do dziś egzemplarzy zbroi, niektóre wyprodukowano w pierwszej połowie XVIII wieku.

    Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – muzeum w Warszawie, prezentujące zbiory poświęcone historii wojskowości oraz historii Polski, zlokalizowane przy Al. Jerozolimskich 3.Rzemień - odpowiednio wyprawiona i wysuszona skóra zwięrzęca cięta w postaci pasów lub pasków o różnej szerokości.

    Budowa[ | edytuj kod]

    "Polski rycerz" w karacenie z niemieckiego leksykonu Meyera.
    Jan III Sobieski w karacenie

    Wykonana była z różnej wielkości żelaznych łusek, płaskich lub wypukłych, rzadziej w formie kryształu, przymocowanych do podkładu wykonanego z zamszowej skóry jeleniej lub łosiowej przy pomocy dwóch nitów o ozdobnych, mosiężnych główkach.

    Łuski – cienkie płytki kostne pokryte szkliwem osadzone w kieszonkach, stanowiące osłonę ciała, przeważnie ułożone w podłużne i poprzeczne szeregi, zachodzące na siebie dachówkowato, pokryte śluzem. U wielu gatunków kolor łusek pełni funkcję maskującą. Są one wytworem skóry właściwej. Łuski wraz z pokrywającym je śluzem zmniejszają opór ciała poruszającej się ryby. Łuski ryb przyrastają okresowo. Wiosną i latem ryby rosną szybko, linie przyrostu łusek są szersze i ułożone rzadziej; widać je w postaci jasnych pasków. Jesienią i zimą linie przyrostu są węższe i tworzą paski ciemne. Na podstawie liczby pasków można określić wiek ryby.Żelazo (Fe, łac. ferrum) – metal z VIII grupy pobocznej o dużym znaczeniu gospodarczym, znane od czasów starożytnych.

    Typowa karacena składała się z napierśnika oraz naplecznika. Jeżeli brak było naplecznika, napierśnik był poszerzany, żeby zasłaniał boki, i umacniany na korpusie przy pomocy szelek, krzyżujących się na plecach pod kolistą płytą – umbem. Napierśnik karaceny był ośrodkiem konstrukcji, wszystkie pozostałe elementy miały charakter uzupełniający: obojczyk, naramienniki, karwasze, taszki, sporadycznie pełną ochroną nóg. Oryginalność zdobnictwa tych zbroi polegała na ozdobach w postaci groteskowych masek lub lwich głów przyczepianych do zbroi na barkach i na kolanach, a wykonanych z mosiądzu lub złoconej miedzi. Na obojczyku karaceny często umieszczano mosiężny znak krzyża kawalerskiego jak na zbrojach husarskich. Niekiedy używano zbroi mieszanych, tzw. hybrydalnych, np. karacena-kolczuga o kolczym kaftanie wzmocnionym łuskami i łuskowymi dodatkami lub karacena z płytowym napierśnikiem (np. kirysowym).

    Krzyż (etymologicznie z łac. crux) – znak, kształt lub przedmiot w postaci dwóch linii (lub wielu) przecinających się, na ogół pod kątem prostym (†).Kaftan – męski ubiór o wschodnim pochodzeniu, sięgający do kolan lub krótszy, z długimi rękawami i zapinany z przodu. W Europie noszony był od wczesnego średniowiecza. Wywodzi się z niego wiele ubiorów noszonych obecnie, jak: frak, surdut, żakiet, marynarka lub kurtka.

    Do tego typu zbroi stosowano dwa rodzaje hełmów łuskowych w formie Szyszak (hełm) husarii lub turbanu czyli tzw. hełm turbanowy (powstały w wyniku połączenia zbroi łuskowej z europejską łebką – kopulasty dzwon wykonany był z przynitowanych łusek do podkładu ze skóry z watowanym, tekstylnym otokiem o różnych kolorach, na szczycie posiadał metalową statuetkę lub tuleję z piórami).

    <|||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| - |||||||||| |||||||||| ||||||||||>Szelki to paski z elastycznej tkaniny, zakładane na ramiona, w celu podtrzymywania spodni. Współczesne szelki mocowane są do spodni za pomocą tzw. żabek, choć nadal spotykane są zapięcia guzikowe. Tylna część przyjmuje zazwyczaj kształt zbliżony do litery Y bądź X.

    Na zbroję narzucana była skóra lamparcia. Używana była przeważnie przez wyższych dowódców, także dowódców chorągwi pancernych i husarskich. Nie była to jednak zbroja zbyt wygodna w walce, a z uwagi na swoją wagę około 25 kg, była zwykle używana jako paradna. W praktyce najczęściej w walce stosowano półzbroje husarskie lub kolczugi, ważące około 15 kg.

    Miedź (Cu, łac. cuprum) – pierwiastek chemiczny, z grupy metali przejściowych układu okresowego. Nazwa miedzi po łacinie (a za nią także w wielu innych językach, w tym angielskim) pochodzi od Cypru, gdzie w starożytności wydobywano ten metal. Początkowo nazywano go metalem cypryjskim (łac. cyprum aes), a następnie cuprum. Posiada 26 izotopów z przedziału mas 55-80. Trwałe są dwa: 63 i 65.Zbroja łuskowa – rodzaj pancerza wykonanego z dużej liczby łusek wykonanych z metalu, rogu lub kości, naszytych lub w inny sposób przytwierdzonych do podłoża skórzanego lub wykonanego z innego mocnego materiału. Chroni kiepsko, przed ciosami włóczni właściwie wcale, jest za to tańsza niż zbroja płytowa.

    Przypisy[ | edytuj kod]

    1. ↑ Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski: Słownik uzbrojenia historycznego. Warszawa: PWN, 2010, s. 127-128. ISBN 978-83-01-16260-3.
    2. ↑ Zdzisław Żygulski: Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu. Warszawa: PWN, 1982. ISBN 83-01-02515-8.
    3. ↑ Radosław Sikora: Wczesne karaceny w Polsce. 2010-02-09. s. 1-5. [dostęp 2011-12-07].
    4. Andrzej Swaryczewski: Płatnerze krakowscy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 36-37. ISBN 83-01-07271-7.
    Nagolennik, nagolenica – część zbroi, zakrywająca nogę wojownika, od kolana w dół. Jej zadaniem była ochrona goleni od urazów.Kirys – zbroja ochraniająca korpus składająca się z dwóch części: ochraniającego pierś napierśnika i osłaniającego plecy naplecznika, połączonych za pomocą rzemieni w pasie i na ramionach. Do jego dolnej części, tzw. fartucha, można było przymocować nabiodrniki lub taszki osłaniające uda.




    Warto wiedzieć że... beta

    Złoto (Au, łac. aurum) – pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 79. Złoto jest ciężkim, miękkim i błyszczącym metalem, będącym najbardziej kowalnym i ciągliwym spośród wszystkich znanych metali. Czyste złoto ma jasnożółty kolor i wyraźny połysk, nie utlenia się w wodzie czy powietrzu. Chemicznie złoto należy do metali przejściowych i pierwiastków grupy 11. Z wyjątkiem helowców (tzw. gazów szlachetnych) złoto jest najmniej reaktywnym pierwiastkiem. Złoto długo przed okresem spisanej historii było drogocennym i poszukiwanym metalem szlachetnym używanym w biciu monet, jubilerstwie, sztuce i zdobieniach.
    Radosław Rafał Sikora (ur. 1975 w Międzyborzu) – polski historyk i publicysta specjalizujący się w historii nowożytnej i historii wojskowości.
    Sarmatyzm – barokowa formacja kulturowa dominująca w Rzeczypospolitej od końca XVI do drugiej połowy XVIII wieku. Opierała się na przekonaniu, że szlachta polska pochodzi od Sarmatów – starożytnego ludu zamieszkującego początkowo między Dolną Wołgą a Donem. Po Sarmatach szlachta miała odziedziczyć umiłowanie wolności, gościnność, dobroduszność, męstwo oraz odwagę.
    Sarmaci (lub Sauromaci) – nazwa irańskich ludów koczowniczo-pasterskich. Sarmaci byli spokrewnieni ze Scytami, Medami, Partami i Persami.
    <|||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| - |||||||||| |||||||||| ||||||||||>
    Brązy – stopy miedzi z cyną lub innymi metalami i ewentualnie innymi pierwiastkami, w których zawartość miedzi zawiera się w granicach 80-90% wagowych (stopy miedzi, które nie noszą nazwy "brąz", to mosiądze – stopy miedzi i cynku oraz miedzionikiel – stop miedzi z niklem). Składy brązów specyfikuje Polska Norma PN-xx/H-87050.
    Mosiądz – stop miedzi i cynku, zawierający do 40% cynku. Może zawierać dodatki innych metali, takich jak ołów, aluminium, cyna, mangan, żelazo, chrom oraz krzem. Topi się w temp. poniżej 1000 °C (zależnie od gatunku). Powyżej temperatury 907 °C główny składnik stopowy mosiądzu tj. cynk zaczyna parować powodując tworzenie się zgaru.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.743 sek.