Kadencja - harmonia
Przeczytaj także...
Subdominanta (łac. sub = pod; dominus = panujący; skr. S) – czwarty stopień gamy durowej lub molowej znajdujący się w odległości kwarty czystej w górę lub kwinty czystej w dół od toniki (dlatego zwana jest też dominantą dolną). Jeden z trzech głównych stopni gamy obok toniki i dominanty.Harmonika – jeden z elementów dzieła muzycznego. Harmonika określana jest przez użytą w utworze skalę dźwiękową, fakturę (np. monodia, homofonia, polifonia) oraz — jeśli faktura utworu pozwala na takie określenie — przez sposób łączenia wielodźwięków. W niektórych dziełach współczynnik harmoniczny jest dominujący (dzieła z okresu klasycyzmu oraz wczesnego romantyzmu, np. opera Wolny strzelec Carla Marii von Webera), w niektórych jest równouprawniony z innymi czynnikami, np. czynnikiem melodycznym (dzieła okresu późnego baroku, np. preludia i fugi ze zbioru Das Wohltemperierte Klavier Johanna Sebastiana Bacha), w niektórych dziełach albo nie jest on jeszcze rozwinięty (literatura renesansowa) albo też jest już w zaniku (literatura późnoromantyczna), w innych natomiast — jest on celowo zepchnięty na dalszy plan lub też unicestwiony (dzieła XX-wieczne, np. te reprezentujące linearyzm, takie jak Ludus tonalis Paula Hindemitha).
Tonika, akord toniczny, centrum tonalne, ośrodek/punkt ciążenia tonalnego (fr. tonique; często oznaczana symbolem T) – z punktu widzenia harmonii jedna z trzech funkcji głównych systemu dur-moll (obok dominanty oraz subdominanty). Toniką bywa nazywany także pierwszy stopień skali durowej lub mollowej, będący prymą toniki w rozumieniu funkcyjnym.
Subdominanta (łac. sub = pod; dominus = panujący; skr. S) – czwarty stopień gamy durowej lub molowej znajdujący się w odległości kwarty czystej w górę lub kwinty czystej w dół od toniki (dlatego zwana jest też dominantą dolną). Jeden z trzech głównych stopni gamy obok toniki i dominanty.Harmonika – jeden z elementów dzieła muzycznego. Harmonika określana jest przez użytą w utworze skalę dźwiękową, fakturę (np. monodia, homofonia, polifonia) oraz — jeśli faktura utworu pozwala na takie określenie — przez sposób łączenia wielodźwięków. W niektórych dziełach współczynnik harmoniczny jest dominujący (dzieła z okresu klasycyzmu oraz wczesnego romantyzmu, np. opera Wolny strzelec Carla Marii von Webera), w niektórych jest równouprawniony z innymi czynnikami, np. czynnikiem melodycznym (dzieła okresu późnego baroku, np. preludia i fugi ze zbioru Das Wohltemperierte Klavier Johanna Sebastiana Bacha), w niektórych dziełach albo nie jest on jeszcze rozwinięty (literatura renesansowa) albo też jest już w zaniku (literatura późnoromantyczna), w innych natomiast — jest on celowo zepchnięty na dalszy plan lub też unicestwiony (dzieła XX-wieczne, np. te reprezentujące linearyzm, takie jak Ludus tonalis Paula Hindemitha).
Tonika, akord toniczny, centrum tonalne, ośrodek/punkt ciążenia tonalnego (fr. tonique; często oznaczana symbolem T) – z punktu widzenia harmonii jedna z trzech funkcji głównych systemu dur-moll (obok dominanty oraz subdominanty). Toniką bywa nazywany także pierwszy stopień skali durowej lub mollowej, będący prymą toniki w rozumieniu funkcyjnym.
Kadencja (od łac. cadere „opadać”) – połączenie akordów mające charakter zakończenia, a w harmonii klasycznej połączenie trójdźwięków: toniki, subdominanty i dominanty (T, S i D). Kończą one utwór muzyczny lub jego część.
Kadencje są nieraz bardzo rozbudowane, zwłaszcza w większych formach, jak symfonia, koncert. Często improwizowane w oparciu o wybraną kadencję harmoniczną polegały na popisie wirtuozerii solisty, podczas gdy orkiestra milkła. Potem stały się integralną częścią kompozycji, rozpisaną przez kompozytora nuta po nucie. Pojawiły się w baroku, razem z koncertem solowym i rozwijały równolegle z rozwojem skrzypiec i ich doskonaleniem przez włoskich mistrzów lutnictwa (Stradivari, Amati). Wirtuozeria taka była wówczas bardzo pożądana, wynikała bowiem z zamiłowania publiczności do opery i równie wirtuozowskich arii da capo, improwizowanych na podobnej zasadzie.
Amati - rodzina włoskich lutników działających w XVI i XVII w. w Cremonie. Oprócz skrzypiec budowali wiole i wiolonczele. Instrumenty te dzięki swemu szlachetnemu brzmieniu mają obecnie bezcenną wartość.Antonio Stradivari, Stradivarius (ur. 1643 lub 1644 w Cremonie, zm. 18 grudnia 1737 tamże) – włoski lutnik, przedstawiciel kremońskiej szkoły lutniczej, jeden z najwybitniejszych budowniczych instrumentów w historii lutnictwa.
Rodzaje prostych kadencji:
Kadencje ogółem można jeszcze klasyfikować podług rozmiaru:
Trójdźwięk - najprostszy akord składający się z trzech dźwięków o budowie tercjowej nazywanych (kolejno): prymą (podstawa akordu), tercją i kwintą. Pryma akordu decyduje o jego nazwie. Tercja i kwinta akordu decydują o jego trybie (molowy, durowy, zmniejszony lub zwiększony). Każdy trójdźwięk posiada trzy postacie:Koncert (łac. concerto – spieram się, walczę, współzawodniczę) – forma muzyczna, której istotą jest kontrastowanie partii zespołu (orkiestry) i partii solowej, zespołu i grupy solistów (concerto grosso), bądź samych partii solowych (np. koncerty wokalne).
Dodatkowo oddziela się jeszcze kadencje rozszerzone, czyli kadencje (najczęściej wielkie) z opóźnieniem.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- Kazimierz Sikorski: Harmonia, cz. I. PWM, 1984, s. 88-90. ISBN 83-224-0254-6.
Warto wiedzieć że... beta
Aria – forma muzyczna wokalno-instrumentalna z kantylenowo rozwiniętym głosem solowym, zwykle część większej formy muzycznej takiej jak oratorium lub opera, występująca w punkcie kulminacyjnym akcji dramatycznej. Na ogół przyjmuje formę pieśni trzyczęściowej.
Gatunek muzyczny o nazwie symfonia (w klasycznym kształcie) to zazwyczaj trzy- lub czteroczęściowy utwór muzyczny na orkiestrę, popularny w XVIII, XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Symfonia jest orkiestrowym odpowiednikiem sonaty.
Dominanta (z łac. dominans = panujący) jest piątym stopniem skali albo gamy zarówno durowej jak i molowej w odległości kwinty czystej w górę lub kwarty czystej w dół od toniki. Należy do jednych z trzech głównych stopni gamy obok toniki i subdominanty, na których budowane są trójdźwięki tworzące triadę harmoniczną.
Utwór muzyczny – jednolita kompozycja muzyczna złożona z: rytmu i metrum, melodii, harmonii, barwy dźwięku, dynamiki, agogiki oraz budowy formalnej, przeznaczona do wykonania lub odtwarzania, najczęściej posiadająca autora(-ów). Utwór muzyczny może przyjąć formę tylko muzyczną lub słowno-muzyczną w przypadku, gdy w utworze wykorzystano tekst.
Kadencja Landina, kadencja landinowska, seksta Landina – rodzaj kadencji lub techniki kompozytorskiej, nazwanej tak od nazwiska Francesco Landina (1325–1397), niewidomego organisty z Florencji, który stosował ją szczególnie chętnie. Jej wykorzystanie było również częste w muzyce XIV i wczesnego XV wieku.
Tercja pikardyjska – podwyższona o pół tonu tercja mała akordu tonicznego, stanowiącego zakończenie utworu utrzymanego w tonacji molowej (w wyniku czego staje się on akordem durowym). Stosowanie w kompozycjach tercji pikardyjskiej, pozwalającej na uzyskanie efektu optymistycznego zakończenia utworu, było popularne w okresie baroku, szczególnie jako zakończenie fug minorowych. Ten prosty środek harmoniczny był również wykorzystywany później, m.in. w estetyce socrealizmu przy zakończeniach pieśni masowych czy kantat panegirycznych (np. Kantata o Stalinie Aleksandra Aleksandrowa z 1938).
Łacina, język łaciński (łac. lingua Latina, Latinus sermo) – język indoeuropejski z podgrupy latynofaliskiej języków italskich, wywodzący się z Lacjum (łac. Latium), krainy w starożytnej Italii, na północnym skraju której znajduje się Rzym.