Ioulianou autokratoros ta sozomena, 1696

Flawiusz Julian (Flavius Claudius Iulianus, ur. w 331 lub wiosną 332 w Konstantynopolu, zm. 26 czerwca 363 w dolinie Maranga koło dzisiejszej Samarry) – cesarz rzymski w latach 361–363, znany szerzej jako Julian Apostata.

Przydomek Apostata, czyli „Odstępca”, został mu nadany przez późniejszych pisarzy chrześcijańskich ze względu na odstępstwo od chrześcijaństwa, w którym Julian wychował się jako dziecko, i powrót do tradycyjnych rzymskich kultów religijnych.

Życiorys[ | edytuj kod]

Był przyrodnim bratem Konstancjusza Gallusa. Został mianowany w 355 r. cezarem przez kuzyna, Konstancjusza II ( który wcześniej wydał wyrok śmierci na Gallusa a jeszcze wcześniej przyzwolił na zabójstwo ojca Juliana i licznych krewnych) i wysłany na wojnę z Germanami do Galii. Julian Apostata był pierwszym cesarzem rzymskim, którego intronizowano poprzez podniesienie na tarczy. Zwyczaj ten, zapoczątkowany w 360 roku, był później stałym elementem uroczystości koronacyjnych w Cesarstwie Rzymskim i Cesarstwie Bizantyjskim.

Nie miał doświadczenia ani w sprawach wojskowych, ani administracyjnych. Wynikało to głównie z tego, że w latach młodości, po zamordowaniu ojca, przebywał wraz z bratem na zesłaniu w cesarskiej willi Macellum. Następnie bezpośrednio przed obwołaniem go cezarem studiował w Atenach. Julian nie wiedział, co go czeka, udając się na spotkanie z cesarzem Konstancjuszem do Mediolanu, pismo można było bowiem zrozumieć wieloznacznie. Nie zachwyciło go również obwołanie cezarem, przecież cesarz skazał na śmierć jego brata Gallusa, którego kilka lat wcześniej również mianował cezarem. W Galii sytuacja była dramatyczna, padła Kolonia, a Germanie podchodzili już do serca tej krainy.

Młody cezar niezwykle szybko przystosował się do warunków. Okazał się znakomitym administratorem. Starał się ulżyć ludności obniżając olbrzymie podatki. Stał się jednak przede wszystkim znakomitym wodzem. Wyparł Germanów za Ren oraz zadał olbrzymią klęskę Alamanom w bitwie pod Argentorate, choć siły miał trzykrotnie mniejsze. Po trzyletniej kampanii, w roku 360 w Lutecji Parisii – dzisiejszym Paryżu, wojsko obwołało go augustem. Było to wynikiem rozkazu Konstancjusza, w którym rozkazał wydzielić silny korpus z armii Renu i przerzucić go na wschód, toczono bowiem tam walki z Persją. Żołnierze nie chcieli opuszczać Galii, więc okrzyknęli swego wodza augustem. Julian nie zabiegał o ten tytuł, lecz także nie odmówił (być może wojsko nie pozostawiło mu wyboru).

Nie dążył do zwarcia zbrojnego z Konstancjuszem, starając się uniknąć wojny domowej. Gdy jednak ten zaczął przygotowania do wojny z Julianem, młody august wyruszył ze swoją armią na Wschód. Pochód był niezwykle szybki, Julian dowodząc niewielkim oddziałem płynął łodziami po Dunaju i z zaskoczenia zajął olbrzymi obóz wojskowy Sirmium. Zaskoczenie było tak olbrzymie, że praktycznie wszystkie prowincje naddunajskie wpadły w jego ręce. Tam też dowiedział się o śmierci Konstancjusza oraz o jego ostatniej woli, w której ten oznajmił, że władać po nim ma właśnie Julian. Wkrótce potem wkroczył do rodzinnego Konstantynopola przyjaźnie witany przez mieszkańców miasta.

Julian zginął w czasie wojny z Persami w 363 roku w dość niejasnych okolicznościach (istnieją podejrzenia, że zabił go rzymski żołnierz – chrześcijanin) nad rzeką Tygrys w okolicach Samarry. Według legendy, umierając miał powiedzieć: „Galileae, vicisti”, co znaczy „Galilejczyku, zwyciężyłeś”, mając na myśli Chrystusa. Słowa te przypisane zostały Julianowi przez Kościół katolicki, który przedstawiał śmierć cesarza jako karę bożą. Historia ta została zmyślona najprawdopodobniej w piątym wieku żeby podkreślić, że śmierć Juliana była triumfem chrześcijaństwa. Uważano również, że zapowiedzią jego śmierci było pojawienie się na niebie komety.

Stosunek do chrześcijaństwa[ | edytuj kod]

Dążył do osłabienia i wyrugowania chrześcijaństwa (zalegalizowanego przez Konstantyna Wielkiego) z imperium rzymskiego oraz ponownego podniesienia tradycyjnej religii starożytnych Rzymian do rangi religii państwowej. Zdając sobie sprawę z tego, że prześladowania chrześcijan prowadzone w I i II wieku wzmacniały tylko chrześcijaństwo, Julian starał się raczej osłabić chrześcijaństwo, tak by nie wydawało się potencjalnym wyznawcom bardziej atrakcyjne od kultów pogańskich. Przykładowo, w roku 362 przy okazji reformy szkolnictwa zabronił chrześcijanom uczyć w szkołach publicznych (ponieważ ci nauczali czytania bazując na Ewangelii), a w Edykcie o tolerancji przywrócił z wygnania biskupów chrześcijańskich uznanych przez resztę chrześcijan za heretyków.

Ponadto władca starał się wprowadzić do religii rzymskiej takie elementy chrześcijaństwa, które miały ją uatrakcyjnić i wzmocnić, np.:

Julian był ostatnim cesarzem wyznającym religię dawnych Rzymian; zarówno jego stryj – Konstantyn (Wielki), jak i cała rodzina wyznawała już chrześcijaństwo. Pozornie czynił tak też i Julian, jednak po objęciu władzy – najpierw jako cezar, zaś następnie august – jawnie odrzucił religię chrześcijańską, powracając do dawnych kultów (głównie Heliosa).