Jodie Foster, właśc. Alicia Christian Foster (ur. 19 listopada 1962 w Los Angeles) – amerykańska aktorka, reżyserka i producentka filmowa, zdobywczyni dwóch Oscarów i wielu nominacji do nagród aktorskich (Złoty Glob, David di Donatello Award, British Academy of Film and Television Arts Award i inne).

Foster debiutowała na ekranie w wieku trzech lat, uczestnicząc w reklamach preparatów do opalania Coppertone. Później grała jako dziecko w filmach i serialach telewizyjnych, takich jak Papierowy księżyc (Paper Moon), Napoleon i Samantha, Bugsy Malone oraz Bonanza.

Pierwszą poważną rolę zagrała w wieku czternastu lat w filmie Taksówkarz (1976, reż. Martin Scorsese) i otrzymała za nią nominację do Oscara.

Pierwszego Oscara dla najlepszej aktorki otrzymała w 1989 roku za rolę Sarah Tobias w filmie Oskarżeni (1988, reż. Jonathan Kaplan), drugiego – w tej samej kategorii – w 1992 roku za rolę Clarice Starling w filmie Milczenie owiec (1991, reż. Jonathan Demme). Inne znane filmy, w których zagrała Foster, to m.in. Alicja już tu nie mieszka (1974), Hotel New Hampshire (1984), Nell (1994), Maverick (1994), Kontakt (1997), Anna i król (1999), Plan doskonały (2006), Odważna (2008).

Jako reżyserka Foster wyreżyserowała filmy pełnometrażowe Tate-mały geniusz (Little Man Tate, 1991), Wakacje w domu (Home for the Holidays, 1995) i Podwójne życie (The Beaver, 2011). Jako producentka założyła w 1992 roku wytwórnię filmową Egg Pictures.

Kariera[ | edytuj kod]

Dzieciństwo[ | edytuj kod]

Kariera aktorska Jodie Foster rozpoczęła się od kampanii reklamowej firmy Coppertone: mając trzy lata zagrała w filmie reklamującym preparaty do opalania. W ciągu następnych pięciu lat zagrała w około czterdziestu reklamach. W 1968 roku po raz pierwszy wystąpiła w telewizji – w serialu komediowym Mayberry RFD, w którym jedną z głównych ról odgrywał jej starszy brat, Buddy. Ogółem Foster zagrała w ponad dwudziestu serialach, w tym w Ulicy sezamkowej i słynnej Bonanzie. W 1970 roku (w wieku ośmiu lat) zaliczyła debiut w filmie telewizyjnym Menace on the Mountain (reż. Vincent McEveety), odgrywając rolę siostry chłopca, który po wyjeździe ojca na wojnę musi utrzymać rodzinę. Debiut kinowy Foster nastąpił dwa lata później, w filmie wyprodukowanym przez wytwórnię Walta Disneya, Napoleon And Samantha (reż. Bernard McEveety). Zagrała w nim tytułową Samanthę, przyjaciółkę jedenastoletniego chłopca (Napoleona), który opiekuje się cyrkowym lwem, a po śmierci dziadka – tresera wyrusza w poszukiwaniu rodziny, by nie zostać odesłanym do sierocińca. W kolejnych latach Foster wystąpiła jeszcze w kilku innych filmach Disneya przeznaczonych dla młodej widowni, między innymi One Little Indian (1973, reż. Bernard McEveety), Freaky Friday (1976, reż. Gary Nelson) i Candleshoe (1977, reż. Norman Tokar). W 1974 roku po raz pierwszy spotkała się na planie z reżyserem Martinem Scorsese, grając jedną z drugoplanowych ról w filmie Alice Doesn't Live Here Anymore (Alicja już tu nie mieszka).

W 1976 roku Foster zagrała u boku Roberta De Niro nastoletnią prostytutkę Iris – w jednym z najsłynniejszych amerykańskich filmów Taksówkarz (reż. Martin Scorsese). Za tę rolę nominowana została do Oscara w kategorii najlepsza aktorka drugoplanowa. W tym samym roku Foster wcieliła się w rolę Tallulah w musicalu wyreżyserowanym przez Alana Parkera Bugsy Malone (akcja filmu dzieje się w Nowym Jorku w czasach prohibicji, a wszystkie role odgrywają dzieci), wystąpiła również w filmie Freaky Friday (Zakręcony piątek jako nastolatka Annabel Andrews, która zamienia się w swoją matkę – nominacja do nagrody Złotego Globu). 1976 rok to w końcu występ w thrillerze The Little Girl Who Lives Down the Lane (Dziewczynka, która mieszka na końcu drogi, reż. Nicolas Gessner), za który Foster otrzymała nagrodę Saturna, przyznawaną przez Amerykańską Akademię Filmów Science Fiction, Fantasy i Horrów (Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films).

Nastoletnią karierę Foster kończą filmy Candleshoe, Foxes i Carny oraz dwie produkcje europejskie: francuska Moi, Fleur Bleue oraz włoska Il Casotto.

Dorosłość[ | edytuj kod]

Jodie Foster, 1989

W przeciwieństwie do wielu dzieci – gwiazd Hollywood, takich jak Shirley Temple, Tatum O’Neal czy Macaulay Culkin, Jodie Foster nie tylko udało się pozostać w showbiznesie, ale też odnieść w nim kolejne sukcesy. Początki dorosłej kariery nie były jednak łatwe: filmy realizowane po 1980 roku nie spotkały się z uznaniem ani krytyków, ani widzów (finansową klapę poniosły kolejno The Hotel New Hampshire, Five Corners, i Stealing Home.). Przełomem okazała się dopiero rola w filmie Oskarżeni (The Accused, 1988, reż. Jonathan Kaplan), w którym Foster zagrała rolę młodej kobiety – ofiary zbiorowego gwałtu, która walczy o sądowe ukaranie winnych. Za występ w tym filmie aktorka uhonorowana została dwiema nagrodami dla najlepszej aktorki: Oscarem i Złotym Globem.

1990 rok rozpoczął się debiutem reżyserskim Foster (Tate – mały geniusz, aktorka odegrała również rolę matki niezwykle uzdolnionego chłopca), skończył zaś drugim Oscarem i drugim Złotym Globem dla najlepszej aktorki za główną rolę w filmie Milczenie owiec. Tym razem Foster zagrała agentkę FBI, która usiłuje uzyskać od psychopatycznego Hannibala Lectera (Anthony Hopkins) pomoc w znalezieniu i aresztowaniu seryjnego mordercy Buffalo Billa.

W 1992 roku Foster po raz kolejny w swojej karierze zagrała rolę prostytutki (Cienie we mgle – Shadows And Fog, reż. Woody Allen). Rok później można było oglądać ją na ekranach kin u boku Richarda Gere'a jako Laurel Sommersby. Film Sommersby to remake francuskiej produkcji Le Retour De Martin Guerre. Główny bohater, Jack Sommersby, wraca do domu po wojnie secesyjnej. Żona i znajomi nie są jednak pewni, czy to prawdziwy Jack...

Podróżą w przeszłość była również komedia Maverick, nakręcona w 1994 roku. Akcja filmu dzieje się na Dzikim Zachodzie w XIX wieku. Foster gra rolę drobnej złodziejki i pokerzystki Annabell Branford, która – podobnie jak drugi główny bohater Maverick (Mel Gibson), usiłuje zebrać pieniądze, które pozwoliłyby jej wziąć udział w turnieju pokerowym.

W 1992 roku Jodie Foster założyła własną wytwórnię filmową Egg Pictures. Wytwórnia wyprodukowała kilka niskobudżetowych filmów, w tym: Wakacje w domu (Home for the Holidays, 1995, reż. Jodie Foster), Ministranci (The Dangerous Lives of Altar Boys, 2002, reż. Peter Care) oraz Nell (1994, reż. Michael Apted). Ta ostatnia produkcja przyniosła Foster, odtwórczyni głównej roli, kolejne nominacje do Oscara i nagrody Złotego Globu. Bohaterką dramatu jest Nell Kellty, młoda dziewczyna wychowana przez matkę w odosobnieniu. Nell nie jest w stanie komunikować się z otoczeniem, ponieważ zna tylko język, który sama wymyśliła. Naukowcy podejmują próbę porozumienia się z nią i odkrycia jej przeszłości.

Kolejne produkcje, w których Jodie Foster odegrała główne role, to: Kontakt (Contact, 1997, reż. Robert Zemeckis, luźna adaptacja bestsellerowej powieści Carla Sagana, opowiadającej o odebraniu pierwszej w dziejach wiadomości od pozaziemskiej cywilizacji); Anna i król (Anna and the King, 1999, reż. Andy Tennant, opowieść o romansie angielskiej nauczycielki Anny Leonowens z XIX-wiecznym władcą Tajlandii, królem Mongkutem); Azyl (Panic Room, 2002, reż. David Fincher, thriller, bohaterkami są matka i nastoletnia córka, które kupują mieszkanie z pomieszczeniem, gdzie można schować się przed włamywaczami. Okazuje się jednak, że w azylu ukryto również pieniądze...); Plan lotu (Flightplan, 2005, reż. Robert Schwentke, Kyle Pratt leci wraz z córką do Nowego Jorku. W trakcie lotu dziewczynka znika. Zdesperowana matka zaczyna poszukiwania, choć załoga twierdzi, że dziecka nigdy na pokładzie nie było) oraz Odważna (The Brave One, 2007, reż. Neil Jordan, kolejny film sensacyjny w karierze Jodie Foster, tym razem gra w nim kobietę, która szuka zemsty za śmiertelne pobicie narzeczonego).

Drugoplanowe role Foster zagrała w filmach Bardzo długie zaręczyny (Un long dimanche de fiançailles, 2004, reż. Jean-Pierre Jeuneta) oraz Plan doskonały (Inside Man, 2006, reż. Spike Lee).

Ostatnim filmem Foster jest kino familijne Wyspa Nim (Nim's Island, 2008, reż. Jennifer Flackett i Mark Levin). Tym razem aktorka wcieliła się w rolę ekscentrycznej autorki powieści przygodowych, która rusza na pomoc ojcu największej fanki swoich książek – tytułowej Nim.

W planach aktorki jest występ w filmie opowiadającym o Leni Riefenstahl, wybitnej reżyserce filmowej, która zasłynęła jako twórczyni nazistowskich filmów propagandowych.