Jimmy Carter, właściwie James Earl Carter Jr. (ur. 1 października 1924 w Plains) – amerykański polityk, działacz Partii Demokratycznej, 39. Prezydent USA w latach 1977 do 1981, a także międzynarodowy działacz humanitarny i na rzecz praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2002, baptysta, Człowiek Roku 1976 według czasopisma „Time” oraz autor wielu książek.
Pembrolizumab (poprzednia nazwa MK-3475, nazwa handlowa Keytruda) – humanizowane przeciwciało monoklonalne stosowane w leczeniu zaawansowanego czerniaka i raka płuca. Został zarejestrowany w Unii Europejskiej i w USA. To nowa opcja terapeutyczna zarówno dla pacjentów, którzy nie odpowiedzieli na wcześniejsze leczenie oraz dla tych, którzy jeszcze nie byli leczeni.Prezydent Stanów Zjednoczonych – głowa państwa, szef administracji federalnej, naczelny dowódca sił zbrojnych, szef rządu, a także lider swojej partii. Konstytucja nadała mu wiele prerogatyw, co sprawia iż zajmuje on kluczowe miejsce w systemie politycznym Stanów Zjednoczonych.
George Corley Wallace (ur. 25 sierpnia 1919, zm. 13 września 1998) – amerykański polityk, czterokrotny gubernator południowego stanu Alabama, a także czterokrotny kandydat na urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych (w 1964, 1972 i 1976 jako kandydat Partii Demokratycznej oraz w 1968 jako kandydat Amerykańskiej Partii Niezależnych). W latach 60. i później był ważną figurą na amerykańskiej scenie politycznej.Plains – mała miejscowość położona w południowo-zachodniej części amerykańskiego stanu Georgia. Posiada prawa miejskie, choć liczy, wedle spisu przeprowadzonego w roku 2000, 637. Leży w hrabstwie Sumter.
Życiorys[]
Przed rozpoczęciem kariery politycznej[]
Carter (wiek ok. 13 l.) ze swoim psem Bozo (1937)
Carter przyszedł na świat w niewielkiej miejscowości Plains w południowym stanie Georgia. Jego przodkowie przybyli do Ameryki z południowej Anglii jeszcze przed rewolucją amerykańską (w 1635) i osiedlili się w Wirginii, by w następnych pokoleniach przenieść się do Georgii. Jego ojciec Earl Carter był farmerem i właścicielem sklepu, należał on do kręgu konserwatystów i rasistów. Matka przyszłego prezydenta Lillian Carter była cenioną w mieście pielęgniarką i kobietą o znacznie bardziej liberalnych poglądach niż mąż.
Filadelfia (ang. Philadelphia wymowa: /ˌfɪləˈdɛlfiə/) – miasto na północno-wschodnim wybrzeżu USA, w stanie Pensylwania, u ujścia rzeki Delaware do Atlantyku. Największe pod względem liczby ludności miasto w Pensylwanii i szóste w kraju.Prawa człowieka – koncepcja, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, których źródłem obowiązywania jest przyrodzona godność ludzka. Prawa te mają charakter:
Carter od dziecka marzył o karierze wojskowej, 1946 roku ukończył akademię marynarki wojennej w Annapolis. Po promocji w bazie Norfolk rozpoczął służbę na pancerniku USS „Wyoming” (BB-32). W czerwcu 1948 w bazie New London rozpoczął szkolenie dla załóg okrętów podwodnych. W marcu 1949 skierowany do służby w Pearl Harbor, a w czerwcu 1950 do San Diego (Kalifornia). Od 1 czerwca 1952 członek zespołu admirała Rickovera. Przewodniczył komisji odbiorczej okrętu K-1 (pierwszego okrętu podwodnego zbudowanego w USA po wojnie) oraz jako członek Naval Reactors Branch of the Atomic Energy Commission nadzorował budowę USS Seawolf (jednego z dwóch pierwszych amerykańskich okrętów podwodnych o napędzie nuklearnym). Zwolniony z US Navy w stopniu kapitana marynarki w dniu 9 października 1953. W trakcie służby w marynarce ukończył fizykę jądrową w Union College.
Partia Demokratyczna (ang. Democratic Party) – jedna z dwóch głównych sił politycznych w Stanach Zjednoczonych, obok Partii Republikańskiej. Jest to partia łącząca amerykańskie środowiska centrowe i centrolewicowe. W wyborach prezydenckich jej kandydatów popierają małe ugrupowania lewicowe. Jest najstarszą partią amerykańską i drugą najstarszą na świecie.Robert Joseph „Bob” Dole (ur. 22 lipca 1923 w Russell w stanie Kansas) – polityk amerykański, jeden z czołowych działaczy Partii Republikańskiej w drugiej połowie XX wieku. Jest mężem byłej senator z Karoliny Północnej Elizabeth Dole.
7 lipca 1946 poślubił o trzy lata od siebie młodszą Rosalynn Smith. Małżeństwo to trwa po dziś dzień, Carterowie mają czworo dzieci, z których najstarsze przyszło na świat w 1947 a najmłodsze w 1967. Rosalynn Carter jako pierwsza dama odgrywała dużą rolę polityczną (niektórzy historycy sądzą, że była najbardziej upolitycznioną pierwszą damą w okresie pomiędzy Eleonorą Roosevelt i Hillary Clinton), brała między innymi udział w posiedzeniach gabinetu.
Iran (pers. ايران – Irān), (dawniej znany powszechnie na Zachodzie jako Persja) pełna nazwa: Islamska Republika Iranu (pers. جمهوری اسلامی ايران – Dżomhuri-je Eslāmi-je Irān) – państwo na Bliskim Wschodzie, leżące nad Morzem Kaspijskim, Zatoką Perską i Zatoką Omańską.Stany Zjednoczone, Stany Zjednoczone Ameryki (ang. United States, US, United States of America, USA) – federacyjne państwo w Ameryce Północnej graniczące z Kanadą od północy, Meksykiem od południa, Oceanem Spokojnym od zachodu, Oceanem Arktycznym od północnego zachodu i Oceanem Atlantyckim od wschodu.
W 1953 po śmierci ojca Carter powrócił wraz z rodziną na swoją farmę orzeszków ziemnych w Plains. Marzyła mu się jednak kariera polityczna.
Pierwsze kroki[]
Carter (który zasiadał wcześniej w zarządzie oświatowym swego powiatu) został wybrany w skład Senatu Stanowego Georgii w 1962. Podczas wyborów przeszedł prawdziwą gehennę, za walkę z tzw. „cudami nad urną” grożono mu nawet śmiercią, jednak mimo to wygrał wybory.
Podczas kampanii wyborczej dał przyrzeczenie, że będzie czytał każdy poddawany pod głosowanie projekt ustawy, a zważywszy na fakt, że senat Georgii podczas każdej sesji głosuje nad kilkuset projektami, zajmowało mu to dużo czasu. Podczas kiedy zasiadał w tym organie specjalizował się głównie w sprawach szkolnictwa.
USS Wyoming (BB-32) – amerykański pancernik, okręt główny swojego typu. Był trzecim okrętem United States Navy noszącym tę nazwę, ale drugim upamiętniającym 44 stan.Stanisława Gierek z domu Jędrusik (ur. 10 lutego 1918 w Sosnowcu, zm. 14 kwietnia 2007 w Cieszynie). Od 10 kwietnia 1937 roku była żoną (przyszłego) I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, z którym miała trzech synów: Adama (ur. 1938), Zygmunta (1940-1940?) i Jerzego (ur. 1942).
Jego ambicje polityczne rosły. W 1966 kandydował w skład Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych, ale w trakcie kampanii zmienił zdanie i postanowił ubiegać się o nominację na gubernatora stanu. Tę walkę jednak przegrał, gubernatorem został przedstawiciel rasistów i konserwatystów Lester Maddox.
Gubernator[]
Carter ponowił próbę w 1970 i tym razem zdobył fotel gubernatora. W czasie kampanii wyborczej opierał się na konserwatywnej platformie a’la George Wallace i pokonał w prawyborach byłego, starającego się o ponowny wybór, liberalnego gubernatora Carla Sandersa. We właściwych wyborach odniósł łatwe zwycięstwo nad republikańskim oponentem.
Egipt (arab. مصر Miṣr; dialekt egipski: Máṣr (/masˤɾ/); łac. Aegyptus, gr. Αίγυπτος Aígyptos), nazwa oficjalna Arabska Republika Egiptu (arab. جمهوريّة مصر العربيّة Dżumhurijjat Misr Al-Arabijja) – państwo położone w północno-wschodniej Afryce z półwyspem Synaj w zachodniej Azji. Egipt graniczy z Izraelem i Strefą Gazy na północnym wschodzie, Sudanem na południu i Libią na zachodzie. Od północy rozpościera się Morze Śródziemne, a na wschodzie Morze Czerwone.Japonia (jap. 日本, trb. Nihon lub Nippon) – państwo wyspiarskie usytuowane na wąskim łańcuchu wysp na zachodnim Pacyfiku, u wschodnich wybrzeży Azji, o długości 3,3 tys. km. Archipelag rozciąga się niemal południkowo (Japończycy utrzymują, że ich kraj ma kształt „trzydniowego Księżyca”) pomiędzy 45°33′ a 20°25′ stopniem szerokości północnej, od Morza Ochockiego na północy do Morza Wschodniochińskiego i Tajwanu na południu. Stolica Tokio jest usytuowana prawie dokładnie na tej samej szerokości geograficznej co Ateny, Pekin, Teheran i Waszyngton.
Po objęciu urzędu na początku 1971 Carter zmienił stanowisko na bardziej liberalne, mówiąc w przemówieniu inauguracyjnym: „Mówię wam całkiem szczerze, czasy segregacji rasowej się skończyły”. Carter istotnie zaangażował się w zwalczanie rasizmu. Trzeba odnotować, że w owym czasie na stanowiskach gubernatorskich na południu Stanów Zjednoczonych pojawiły się nowe twarze – politycy o podejściu bardziej liberalnym jak Reubin Askew (Floryda), Dale Bumphers (Arkansas) i Albert Brewer (Alabama).
Rasizm, dyskryminacja rasowa (z fr. le racisme od la race – ród, rasa, grupa spokrewnionych) – zespół poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość jednych ras nad innymi. Przetrwanie tych "wyższych" ras staje się wartością nadrzędną i z racji swej wyższości dążą do dominowania nad rasami "niższymi". Rasizm opiera się na przekonaniu, że różnice w wyglądzie ludzi niosą za sobą niezbywalne różnice osobowościowe i intelektualne (ten pogląd znany jest w jęz. ang. jako racialism).Herbert Clark Hoover (ur. 10 sierpnia 1874, zm. 20 października 1964) – amerykański polityk, prezydent USA, działacz Partii Republikańskiej.
Ogólnie ocenia się, że Carter był kompetentnym szefem stanowej władzy wykonawczej, funkcję gubernatora pełnił w latach 1971–1975. W 1974 ogłosił, że w następnych wyborach będzie się ubiegał o prezydenturę.
Wybory w 1976[]
Carter brał z powodzeniem udział w prawyborach i na konwencji demokratów w 1976 uzyskał nominację już w pierwszym głosowaniu. Jako kandydata na wiceprezydenta dobrał sobie senatora z Minnesoty Waltera Mondale’a – przyszłego niefortunnego kandydata prezydenckiego w 1984.
Afera Watergate (ang. Watergate scandal lub po prostu Watergate) – nazwa skandalu politycznego i związanego z nim kryzysu konstytucyjnego, który dotknął Stany Zjednoczone w pierwszej połowie lat 70. W jego wyniku prezydent Richard Nixon został zmuszony do podania się do dymisji.1 października jest 274. (w latach przestępnych 275.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 91 dni.
Rywalami Cartera i Mondale’a z ramienia republikanów byli urzędujący prezydent Gerald Ford i kandydat na wiceprezydenta senator Bob Dole.
Początkowo Carter miał ogromną przewagę nad Fordem. Ale w miarę zbliżania się głosowania ta przewaga malała. W przeciwieństwie do Forda – kongresmena przez 25 lat, a następnie wiceprezydenta i prezydenta – Carter był politykiem mało doświadczonym i nigdy nie zajmował stanowisk na szczeblu federalnym. Paradoksalnie okazało się to jego atutem po powstaniu w wyniku afery Watergate ogromnej luki zaufania do polityków z Waszyngtonu.
Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych (ang. United States Electoral College) – konstytucyjny organ państwowy, który co cztery lata dokonuje wyboru amerykańskiego prezydenta i wiceprezydenta. Liczba elektorów – (od 1964) 538 – jest równa liczbie kongresmenów po dodaniu (od 1964) trzech przedstawicieli Dystryktu Kolumbii.Radioterapia, dawniej curieterapia – metoda leczenia za pomocą promieniowania jonizującego. Stosowana w onkologii do leczenia chorób nowotworowych oraz łagodzenia bólu związanego z rozsianym procesem nowotworowym, np. w przerzutach nowotworowych do kości.
Wybory demokraci wygrali jednak niewielką przewagą głosów.
Prezydent[]
20 stycznia 1977 Carter został zaprzysiężony jako 39. prezydent USA. Chciał on uchodzić za prezydenta spoza tradycyjnych układów. Jednakże w swym gabinecie otoczył się doświadczonymi politykami, takimi jak doradca ds. bezpieczeństwa narodowego Zbigniew Brzeziński, sekretarze stanu Cyrus Vance i Edmund Muskie i wiceprezydent Mondale, a więc ludźmi wywodzącymi się z „komisji trójstronnej” (Stany Zjednoczone – Europa Zachodnia – Japonia).
Apartheid (z języka afrikaans od apart = osobno i sufiksu -heid) – teoria głosząca konieczność osobnego rozwoju społeczności różnych ras, a także bazujący na tej teorii system polityczny panujący w Republice Południowej Afryki do połowy lat 90. XX wieku, oparty na segregacji rasowej.Ropa naftowa (olej skalny, czarne złoto) – ciekła kopalina, złożona z mieszaniny naturalnych węglowodorów gazowych, ciekłych i stałych (bituminów), z niewielkimi domieszkami azotu, tlenu, siarki i zanieczyszczeń. Ma podstawowe znaczenie dla gospodarki światowej jako surowiec przemysłu chemicznego, a przede wszystkim jako jeden z najważniejszych surowców energetycznych.
7 września 2012 Carter pobił rekord Herberta Hoovera z 1964 roku, zostając najdłużej żyjącym prezydentem na emeryturze w amerykańskiej historii – 35 lat (stan na 20 stycznia 2016). Po nim jest George Herbert Walker Bush – 23 lata.
Polityka wewnętrzna[]
Portret prezydenta Cartera autorstwa Roberta Templetona, wystawiony w National Portrait Gallery (
Waszyngton)
Prezydent Carter na odcinku wewnętrznym prowadził politykę niespójną. Dlatego też jest uważany za prezydenta uczciwego, ale chwiejnego.
Za jego prezydentury utworzono w rządzie USA Departament Edukacji i Departament Energii. Wprowadzono również serię skutecznych ustaw o ochronie środowiska.
Okręt podwodny – wojskowa jednostka pływająca, konstrukcyjnie przystosowana do prowadzenia działań i operacji zarówno na powierzchni, jak i pod wodą; współcześnie jedna z głównych klas okrętów. Okręty podwodne zdolne są do samodzielnego zanurzenia i wynurzenia oraz kontrolowanego pływania pod wodą, a także do prowadzenia w tym środowisku walki oraz wykonywania zadań transportowych i rozpoznawczych.Elektrownia jądrowa – obiekt przemysłowo-energetyczny (elektrownia cieplna), wytwarzający energię elektryczną poprzez wykorzystanie energii pochodzącej z rozszczepienia jąder atomów, najczęściej uranu (uranu naturalnego lub nieco wzbogaconego w izotop U), w której ciepło konieczne do uzyskania pary wodnej, jest otrzymywane z reaktora jądrowego.
Administracja Cartera borykała się z problemem złej sytuacji gospodarczej takiej jak wysoki poziom inflacji i bezrobocia (choć to ostatnie w końcowym okresie jego prezydentury wykazywało tendencję zniżkową). Ponadto w wyniku rewolucji w Iranie w 1979 ceny ropy naftowej skoczyły w górę i osiągnęły najwyższy poziom w historii, większy od tego osiągniętego podczas poprzedniego kryzysu w 1973. W Stanach Zjednoczonych pojawiły się długie kolejki przed stacjami benzynowymi. Ten kryzys i niezbyt udane zmaganie się z nim prezydenta, jeszcze bardziej obniżyło poparcie dla Cartera. W walce z wysokim zużyciem ropy Carter demonstracyjnie nosił w Białym Domu sweter, ponadto zainstalował piec na drewno i baterie słoneczne na dachu. To było odebrane przez niektórych Amerykanów jako oznaka słabości.
Czarnobyl (ukr. Чорнобиль, ros. Чернобыль) – miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, u ujścia rzeki Usz do Prypeci. Miasto swoją nazwę Czornobyl (przetłumaczoną potem na Czernobyl, a następnie na Czarnobyl) zawdzięcza roślinie o tej samej nazwie porastającej pola uprawne tamtych okolic w XIX wieku. Miasto znane głównie ze względu na oddaloną o 18 kilometrów elektrownię jądrową, w której wydarzyła się największa w dziejach katastrofa atomowa. Przed katastrofą zamieszkane przez około 15 tysięcy ludzi. Obecnie mieszka tam (czasowo, w systemie zmianowym) ok. 2,5 tys. osób - głównie naukowcy, pracownicy różnych agencji, przewodnicy specjaliści. Działa tam również sklep. Ukraińskie normy dotyczące czasu przebywania ludzi na terenie "Zony" limitują czas ich obecności do trzech miesięcy w ciągu roku. Naukowcy mogą przebywać w Czarnobylu bez jego opuszczania przez dwa tygodnie, po upływie tego czasu wyjeżdżają na miesiąc, a ich miejsce zajmują kolejni naukowcy aż do ich powrotu.Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych (ang.: Library of Congress) – największa biblioteka świata. Gromadzi ponad 142 mln różnego rodzaju dokumentów, ponad 29 mln książek, 58 mln rękopisów, 4,8 mln map i atlasów, 12 mln fotografii, 6 mln mikrofilmów, 3,5 mln dokumentów muzycznych, 500.000 filmów; wszystko w ponad 460 językach. 7% zbiorów to dokumenty w językach słowiańskich, w tym największy w USA zbiór polskich książek. Całość zajmuje 856 km półek. Biblioteka dysponuje (w 3 budynkach) 22 czytelniami ogólnymi, 3 wydzielonymi czytelniami dla kongresmenów oraz biblioteką sztuki (John F. Kennedy Center). Zatrudnia 5 tysięcy pracowników. Wyposażona jest w system komputerowy o pojemności 13 mln rekordów oraz w 3000 terminali. Pełni funkcję biblioteki narodowej.
28 marca 1979 miał miejsce najgroźniejszy wypadek w elektrowni atomowej w historii USA. W jednym z reaktorów elektrowni Three Mile Island nastąpiło częściowe stopienie stosu jądrowego. Nie było żadnych strat w ludziach, gdyż obudowa reaktora powstrzymała wydostanie się materiałów radioaktywnych na zewnątrz (takiej obudowy nie było w elektrowni w Czarnobylu). Pomimo tego załoga elektrowni wykazała się nieudolnością i wiara społeczeństwa amerykańskiego w bezpieczeństwo elektrowni atomowych została poważnie zachwiana. Choć Carter nie był w jakikolwiek sposób osobiście odpowiedzialny za wypadek, pogorszył on i tak już złe samopoczucie Amerykanów i prawdopodobnie spowodował dalszy spadek popularności prezydenta.
Joint Base Pearl Harbor-Hickam (JBPHH) – amerykańska morsko-lotnicza baza wojskowa, powstała w wyniku przemianowania z dotychczasowej bazy morskiej Naval Station Pearl Harbor na Hawajach i jej połączenia 31 stycznia 2010 roku z bazą lotniczą Hickam Air Force Base. Jako jednostka organizacyjna marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych, baza nieprzerwanie funkcjonuje od 1899 roku do dnia dzisiejszego. 7 grudnia 1941 roku, baza ta stała się celem kombinowanego ataku zespołu uderzeniowego floty Cesarstwa Japonii, co postawiło Stany Zjednoczone wobec konieczności otwartego przystąpienia do II wojny światowej i rozpoczęło zasadniczą część wojny na Pacyfiku. Współcześnie, baza stanowi największą terytorialnie i o największym znaczeniu strategicznym instalację United States Navy na Pacyfiku poza terytorium kontynentalnych Stanów Zjednoczonych, mieszczącą siedziby siedmiu dowództw US Navy, w tym dowództwa amerykańskiej Floty Pacyfiku. 26 maja 1939 roku, rozkazem numer 8143, cały rejon Pearl Harbor został ustanowiony "Obronnym Obszarem Morskim" (Defensive Sea Area).Walter Frederick „Fritz” Mondale (ur. 5 stycznia 1928) – amerykański polityk, działacz Partii Demokratycznej, senator, 42. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych i kandydat tej partii w wyborach prezydenckich 1984.
Prezydent Carter jest jedynym prezydentem w XX wieku który pełniąc urząd przez pełną kadencję nie miał okazji mianować nowego sędziego Sądu Najwyższego.
Polityka zagraniczna[]
Carter jako prezydent podkreślał rolę jaką odgrywają prawa człowieka w jego polityce zagranicznej i nie stronił od posługiwania się nimi jako jej instrumentem.
Administracja prezydenta Cartera wystąpiła m.in. z inicjatywą pokojową na Bliskim Wschodzie, co doprowadziło do zawarcia porozumienia pokojowego między Egiptem a Izraelem.
To właśnie administracja Cartera – mimo wcześniejszych posunięć i inicjatyw odprężeniowych – zainicjowała w końcowym okresie kadencji nową fazę wyścigu zbrojeń, kontynuowanej potem konsekwentnie przez Ronalda Reagana. Niektórzy nawet twierdzą, iż to właśnie Jimmy Carter, dzięki odświeżeniu polityki zagranicznej z jednej strony powrotem do wyścigu, a z drugiej pokojowymi posunięciami wygrał zimną wojnę.
Po inwazji sowieckiej na Afganistan w 1979 Carter zdecydował się na udzielenie daleko idącej pomocy mudżahedinom afgańskim, co również było kontynuowane przez administrację Reagana.
Administracja Cartera kontynuowała poparcie dla reżimu szacha w Iranie i starała się bezskutecznie zapobiec jego obaleniu, a kiedy to się nie udało, zainicjowała izolację nowych władz tego kraju. 4 listopada 1979 grupa radykalnych irańskich studentów wzięła zakładników w ambasadzie USA w Teheranie. Nieudana próba ich odbicia w kwietniu 1980 w dużej mierze przyczyniła się do porażki Cartera w walce o reelekcję w 1980. Zakładników zwolniono dopiero po zakończeniu jego kadencji.
Carter kontynuował zapoczątkowaną przez Richarda Nixona politykę normalizacji stosunków z Pekinem. 1 stycznia 1979 Stany Zjednoczone nawiązały pełne stosunki dyplomatyczne z Chińską Republiką Ludową, wycofując tym samym poparcie dla Tajwanu.
Wybory w 1980[]
Carter – mimo rosnącej niepopularności – ubiegał się o ponowny wybór w 1980. Spotkał się z poważnym wyzwaniem w łonie własnej partii rzuconym przez lidera liberalnego skrzydła partii i senatora Edwarda Kennedy’ego i gubernatora Kalifornii Jerry’ego Browna, pokonał jednak oponentów i uzyskał nominację. Kandydatem na wiceprezydenta został ponownie Mondale.
Edmund Sixtus "Ed" Muskie (ur. 28 marca 1914 w Rumford, Maine, zm. 26 marca 1996 w Waszyngtonie) – amerykański polityk polskiego pochodzenia, działacz Partii Demokratycznej. Pełnił funkcję gubernatora i senatora ze stanu Maine oraz sekretarza stanu (szefa dyplomacji) USA. Był także kandydatem swej partii na wiceprezydenta w wyborach 1968.Pancernik – klasa dużych, silnie opancerzonych i uzbrojonych pełnomorskich okrętów, stanowiących trzon największych flot wojennych od czasu powstania klasy pancerników w drugiej połowie XIX wieku, do okresu II wojny światowej. Przeznaczeniem pancerników było zapewnienie panowania na morzach poprzez wygrywanie bitew artyleryjskich i niszczenie wrogich jednostek nawodnych wszystkich klas. Pierwsze pancerniki pojawiły się w latach 60. XIX wieku i z miejsca zastąpiły drewniane okręty liniowe w roli najpotężniejszych jednostek floty, przejmując także ich nazwę w niektórych językach (zobacz niżej). Szczyt znaczenia pancerniki miały podczas wojny rosyjsko-japońskiej (1904-1905) i I wojny światowej, istotną rolę odgrywały także podczas II wojny światowej, aczkolwiek utraciły wtedy swój prymat na rzecz lotniskowców. Po tej wojnie klasa ta stopniowo zanikła, jedynie nieliczne pozostające w służbie okręty używane były w bardzo ograniczonym zakresie do lat 90. XX wieku. Polska nie posiadała w swojej marynarce okrętów tej klasy.
Rywalem Cartera z ramienia republikanów był były gubernator Kalifornii Ronald Reagan. Carter – co nie było zaskoczeniem – wybory przegrał. Reagan zwyciężył aż w 44 stanach na ogólną liczbę 50. Carter uzyskał większość tylko w sześciu stanach i dystrykcie stołecznym, który jest okręgiem wydzielonym i dysponuje trzema miejscami w Kolegium Elektorskim.
George Herbert Walker Bush (ur. 12 czerwca 1924 w Milton) – amerykański polityk, republikanin, przedsiębiorca naftowy. W latach 1989-1993 41. prezydent Stanów Zjednoczonych, w latach 1981-1989 43. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych, ojciec 43. prezydenta George’a W. Busha.Okręty podwodne typu Seawolf (inaczej, typ SSN21) – ostatni zaprojektowany w czasach zimnej wojny typ amerykańskich myśliwskich okrętów podwodnych, stanowiący w swojej dziedzinie szczytowe amerykańskie osiągnięcie technologiczne tego okresu. W napędzanych siłownią jądrową i pędnikiem zamiast śruby okrętach, zastosowano najnowocześniejsze dostępne w latach osiemdziesiątych XX w. technologie. Dzięki ich zastosowaniu, jednostki SSN21 – zwłaszcza w zakresie poziomu wyciszenia – do dziś stanowią punkt odniesienia w budownictwie atomowych okrętów tej klasy.
Carter był pierwszym prezydentem od czasów Herberta Hoovera w 1932 i pierwszym demokratą na tym urzędzie od czasów Martina Van Burena w 1840, któremu wyborcy odmówili zaufania na drugą kadencję. Ford zazwyczaj nie jest liczony, gdyż ubiegał się po raz pierwszy w 1976 o wybór, a urząd sprawował dotychczas niecałe cztery lata.
Reaktor jądrowy – urządzenie, w którym przeprowadza się z kontrolowaną szybkością reakcje jądrowe; na obecnym etapie rozwoju nauki i techniki są to przede wszystkim reakcje rozszczepienia jąder atomowych. Reakcje te mają charakter łańcuchowy – produkty reakcji (w tym głównie neutrony) mogą zainicjować kilka następnych. Aby uniknąć lawinowego wzrostu szybkości reakcji, reaktor dzieli się na strefy wypełnione na przemian paliwem, chłodziwem oraz moderatorem, czyli substancją spowalniającą neutrony. Szybkość reakcji kontrolowana jest m.in. przez zmianę wzajemnego położenia lub proporcji tych składników, a także przez wprowadzanie dodatkowych substancji pochłaniających lub spowalniających neutrony, zawartych w tzw. prętach regulacyjnych (służących do normalnej regulacji parametrów reakcji) oraz prętach bezpieczeństwa (stosowanych do awaryjnego wyłączania reaktora). Substancjami używanymi do pochłaniania neutronów termicznych są m.in. bor i kadm, natomiast jako moderatorów używa się m.in. berylu, grafitu, a także wody, pełniącej równocześnie rolę chłodziwa.USS Seawolf (SSN-575) — drugi w kolejności amerykański okręt podwodny napędzany siłownią atomową, jednocześnie jedyna w dotychczasowej historii amerykańska jednostka tej klasy napędzana reaktorem chłodzonym ciekłym metalem. USS "Seawolf" był też drugim okrętem podwodnym na świecie napędzanym siłownią jądrową.
20 stycznia 1981 Carter opuścił Biały Dom i powrócił do Plains.
„Najlepszy były prezydent”[]
Carter w dniu zakończenia swojej prezydentury (1981)
Po odejściu z urzędu Carter nie spoczął na laurach i poświęcił się dalszej działalności publicznej. Wygłasza odczyty, działa w charakterze działacza pokojowego i na rzecz praw człowieka (dzięki jego mediacjom m.in. nie doszło do większego rozlewu krwi w czasie kryzysu na Haiti). W 1994 podjął się negocjacji z Kim Ir Senem w sprawie załagodzenia północnokoreańskiego kryzysu nuklearnego. Pisze książki. Z końcem 2006 opublikował książkę „Palestyna: Pokój nie Apartheid”.
Edward Moore "Ted" Kennedy (ur. 22 lutego 1932 w Bostonie, zm. 25 sierpnia 2009 w Hyannis Port w Massachusetts) – polityk amerykański, senator ze stanu Massachusetts.Atlanta – stolica i jednocześnie najbardziej zaludnione miasto amerykańskiego stanu Georgia, z populacją liczącą ok. 420 tysięcy mieszkańców (2010). Atlanta stanowi kulturalne i ekonomiczne centrum obszaru metropolitalnego Atlanta, zamieszkiwanego przez ponad 5 milionów osób, a także najważniejszy komponent rozrastającego się megapolis, znanego jako Piedmont Atlantic Megaregion.
W 2003 wydał powieść historyczną pt. The Hornet’s Nest, która jest pierwszym dziełem beletrystycznym napisanym przez prezydenta USA.
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]
