Jimmy Carter, właściwie James Earl Carter Jr. (ur. 1 października 1924 w Plains) – amerykański polityk, działacz Partii Demokratycznej, 39. prezydent USA w latach 1977–1981, a także międzynarodowy działacz humanitarny i na rzecz praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2002.

Dzieciństwo i młodość[ | edytuj kod]

James Earl Carter urodził się 1 października 1924 roku w Plains, jako syn plantatora orzeszków ziemnych Earla Cartera i jego żony Lilian. Uczęszczał do lokalnych szkół, gdzie segregacja rasowa była na porządku dziennym. Po ukończeniu podstawowej edukacji wstąpił na Georgia Southwestern State University i Georgia Institute of Technology, a w 1943 roku dostał się do Akademii Marynarki Wojennej w Annapolis. Tę ostatnią uczelnię ukończył w 1947 roku i uzyskał stopień inżyniera z dziedziny fizyki jądrowej.

W 1950 został oddelegowany do służby na okręcie podwodnym USS K-1, pod dowództwo Hymana Rickovera. Następnie dostał się do służby na atomowym okręcie podwodnym USS Seawolf. Po śmierci ojca postanowił zakończyć służbę wojskową i osiadł w rodzinnej miejscowości, przejmując plantację orzeszków ziemnych. Już wówczas sprzeciwiał się segregacji rasowej, która na głębokim Południu była codziennością. Sytuacja zaostrzyła się, gdy Carter odmówił wstąpienia do Rady Białych Obywateli – klienci przestali kupować jego towary, a banki nie chciały udzielać kredytów.

Kariera polityczna[ | edytuj kod]

W latach 50. Carter zainteresował się polityką i postanowił kandydować do legislatury stanowej Georgii. Przegrał wybory, jednak zażądał powtórzenia wyborów w jednym z hrabstw, gdzie miało dojść do fałszowania wyników. Udało mu się doprowadzić do powtórki głosowania i tym razem wybory wygrał. W czasie czterech lat spędzonych w Senacie stanowym, zajmował się głównie sprawami z zakresu edukacji.

W 1966 roku postanowił kandydować do Izby Reprezentantów, ale zmienił zdanie i został kandydatem na gubernatora Georgii z ramienia Partii Demokratycznej. Pomimo intensywnie prowadzonej kampanii wyborczej, przegrał wybory na rzecz Lestera Maddoxa. Przez cztery kolejne lata przygotowywał się do kolejnej kampanii wyborczej, którą zwieńczył sukcesem i zwycięstwem w wyborach. Gubernatorem był w latach 1971–1975 i w tym czasie walczył z dyskryminacją rasową, m.in. poprzez mianowanie Afroamerykanów na wysokie stanowiska stanowej władzy wykonawczej. Ponadto usprawnił działanie systemu sprawiedliwości, wprowadził nowe zasady polityki ekonomicznej i zreorganizował władze stanowe. Pomimo skutecznej działalności gubernatorskiej, nie był zbyt popularny. Pod koniec 1974 roku oznajmił, że nie będzie ubiegać się o reelekcję, gdyż chce wystartować w wyborach prezydenckich w 1976 roku. Ponieważ nikt nie uważał, by Carter miał realne szanse na zwycięstwo, nazywano go wówczas „Jimmy Kto?” (Jimmy Who?).

W prawyborach odbywających się w stanach południowych udało mu się pokonać najgroźniejszego rywala – George’a Wallace’a. Głównych kandydatów do nominacji Partii Demokratycznej oprócz Cartera było czterech: Henry Jackson, Fred Harris, Morris Udall i Pat Brown. Na lipcowej konwencji demokratów w Nowym Jorku uzyskał nominację w pierwszym głosowaniu. Kandydatem na wiceprezydenta został Walter Mondale. Głównym rywalem Cartera był urzędujący prezydent Gerald Ford z Partii Republikańskiej. W kampanii wyborczej Carter podkreślał potrzebę reorganizacji gabinetu, reformę podatkową, zmniejszenie bezrobocia i wprowadzenia systemu opieki zdrowotnej. W zakresie polityki zagranicznej opowiadał się za rozluźnieniem w relacjach amerykańsko-radzieckich. W głosowaniu powszechnym uzyskał ponad 40 milionów głosów wobec 38,5 miliona dla Forda. W Kolegium Elektorskim na demokratę zagłosowało 297 elektorów, a na republikanina – 140. Carter został zaprzysiężony 20 stycznia 1977 roku.