Janusz Chmielowski (ur. 9 stycznia 1878 w Warszawie, zm. 26 kwietnia 1968 w Katowicach) – polski inżynier budowy maszyn, matematyk. Pracownik instytucji technicznych (hutniczych) i ubezpieczeniowych, redaktor naukowy wydawnictw technicznych. Jeden z prekursorów wspinaczki tatrzańskiej. Główny inicjator i współzałożyciel pierwszej polskiej organizacji taternickiej – Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego.

Jeden z najwybitniejszych taterników polskich, alpinista, autor pierwszego polskiego przewodnika tatrzańskiego dla taterników. Pierwszy zdobywca wielu tatrzańskich szczytów, w tym w warunkach zimowych Gerlacha.

Młodość i praca zawodowa[ | edytuj kod]

Janusz Chmielowski (według aktu urodzenia Ignacy Janusz) urodził się 9 stycznia 1878 r. w Warszawie. Był synem Piotra Chmielowskiego i Marii Józefy z d. Trzcińskiej.

Ukończył studia jako inżynier budowy maszyn w 1903 r. na Politechnikach w Rydze, Darmstadcie i ostatecznie Lwowie. Ukończył również studia w dziale fizyko-matematycznym wydziału filozoficznego Uniwersytetu Lwowskiego w 1906 r.

W latach 1906–1908 był nauczycielem w szkole średniej we Lwowie, potem pracował w instytucjach technicznych i ubezpieczeniowych w Wilnie (w latach 1908–1912) i Petersburgu (w latach 1913–1923). W październiku 1923 r. wrócił do Polski.

Od 1924 r. pracował na Górnym Śląsku, od 1928 w przemyśle hutniczym w Katowicach, aż do wybuchu II wojny światowej. Był członkiem Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Województwa Śląskiego. W latach 1939–1944 pracował w towarzystwie handlu żelazem w Warszawie. W sierpniu 1944 r. został aresztowany przez Niemców i osadzony w niemieckim obozie przejściowym Dulag 121 w Pruszkowie. Następnie przewieziono go do niemieckiego obozu przejściowego dla cywilów w Skierniewicach. Kiedy opuścił obóz nie wiadomo. W marcu 1945 r. wrócił do pracy w Katowicach, do 1950 w przemyśle hutniczym, a w latach 1950–1965 jako redaktor naukowy wydawnictw hutniczych, ponadto jako redaktor czasopisma „Hutnik” w latach 1945–1965. Pracował do 87. roku życia.

Tatrzańska przygoda[ | edytuj kod]

Pierwszą wycieczkę w Tatry (z rodzicami do Morskiego Oka w 1887 r.) odbył w 9. roku życia, a taternictwo zaczął uprawiać w 1892 r. pierwszym wejściem na Mały Kozi Wierch jako 14-letni chłopiec. Najintensywniej wspinał się w latach, kiedy jego rodzice mieszkali w Zakopanem (do 1903 r.) oraz w czasie swych studiów i pracy we Lwowie (do 1908 r.). Z przerwami kontynuował działalność taternicką aż do 1958 r., gdy w wieku 80 lat był na swej ostatniej wspinaczce – na grani Kościelca. Do Zakopanego przyjeżdżał aż do 1963 r.; wszedł wtedy pieszo w 85. roku życia na swój ostatni „szczyt”, Antałówkę. Napisał wtedy: „W górach, podobnie jak i w życiu, gdy nie można tak, trzeba – inaczej!”

W 1911 dokonał pierwszego wejścia od strony zachodniej na Zamarłą Turnię (wraz z nim Zdzisław Kleszczyński i Mieczysław Świerz).

Żył 90 lat. Z młodości pamiętał Tytusa Chałubińskiego i Sabałę, a przeżył Wawrzyńca Żuławskiego i młodszego o dwa pokolenia Jana Długosza.

Po Tatrach do I wojny światowej chodził najczęściej w towarzystwie przewodników (np. Jędrzej Wala młodszy, Jan Bachleda Tajber, od 1894 Klemens Bachleda, potem Jędrzej Marusarz Jarząbek), a także z licznymi taternikami polskimi i węgierskimi, ale na wyprawach odkrywczych prawie zawsze sam był inicjatorem.

Bez przewodników również dokonał z różnymi taternikami wielu pierwszorzędnych wejść, np. w 1903 na Ostry Szczyt (pierwsze wejście bez przewodnika, a w ogóle trzecie). Był pierwszym zdobywcą wielu szczytów i turni tatrzańskich, m.in.: w 1895 r. Zadni Gerlach, w 1898 Poślednia Turnia, w 1902 Orla Baszta i Rumanowy Szczyt, w 1904 Zadni Mnich, Kaczy Szczyt, Czubata Turnia i Kozia Turnia, w 1905 Niżnie Rysy, Żabi Szczyt Wyżni i Kościołek, w 1907 Żabi Mnich, w 1908 Żabia Lalka.

Przeszedł też wiele nowych dróg w Tatrach w latach 1892–1927, od Świnicy po Jagnięcy Szczyt. Ostatnią było pierwsze wejście południowym żebrem na Wołową Turnię. W dziejach taternictwa zimowego zapisał się jedynie pierwszym wejściem zimowym na Gerlach w styczniu 1905 (Żlebem Karczmarza), ale było to jedno z czołowych osiągnięć w tej dziedzinie przed I wojną światową (z Węgrem Károlyem Jordánem oraz przewodnikiem Klimkiem Bachledą, Johannem Franzem seniorem i Paulem Spitzkopfem seniorem).

Prawdopodobnie był pierwszym zdobywcą Wielkiej Korony Tatr. Na ostatni szczyt z jej listy (Ganek) wszedł w 1897 roku. Zwłaszcza w okresie 1900–14, ale także później, należał do czołowych taterników i był najlepszym znawcą Tatr. Pisano o nim, że po Tytusie Chałubińskim został Królem Tatr. Uprawiał też alpinizm w Alpach. W 1907 r. wspinał się w Dolomitach i na Wilder Kaiser, w 1913 – w grupie Mont Blanc.