Izabela Czartoryska
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10]
Piotr III Fiodorowicz, Пётр III Федорович (ur. 21 lutego 1728 w Kilonii, zm. 17 lipca 1762 w Ropszy k. Sankt Petersburga) – cesarz Rosji od 5 stycznia do 9 lipca 1762, książę Holsztynu, syn Anny, siostry Elżbiety.Wołczyn (białor. Воўчын) – wieś w obwodzie brzeskim, w rejonie kamienieckim Białorusi; do 1945 w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie brzeskim, siedziba gminy Wołczyn.
Izabela Czartoryska
Izabela (właściwie: Elżbieta) Dorota z Flemmingów Czartoryska (ur. 3 marca 1746 w Warszawie, zm. 17 czerwca 1835 w Wysocku) – polska arystokratka doby oświecenia, żona księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, przez którego weszła do stronnictwa politycznego Familii, w okresie Sejmu Czteroletniego związana ze Stronnictwem Patriotycznym. W młodości znana ze swobody obyczajów, wśród jej kochanków byli m.in. król Stanisław August Poniatowski i Nikołaj Repnin, poseł rosyjski w Warszawie. W późniejszym okresie życia czynnie zaangażowana w życie polityczne schyłkowego okresu I Rzeczypospolitej i pierwszych lat XIX wieku. Pisarka, mecenaska sztuki, kolekcjonerka pamiątek historycznych, które gromadziła zarówno w Polsce jak i podczas swoich licznych podróży po Europie. Po utracie przez Polskę niepodległości utworzyła pierwsze polskie muzeum w Świątyni Sybilli w Puławach, które wraz ze zbiorami również założonego przez nią w Puławach Domu Gotyckiego stały się zaczątkiem obecnego Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Matka m.in. polityka księcia Adama Jerzego Czartoryskiego i pisarki Marii Wirtemberskiej.
Dzieciństwo. Małżeństwo z Adamem Kazimierzem Czartoryskim[ | edytuj kod]
Izabela była jedyną córką podskarbiego wielkiego litewskiego Jerzego Detloffa Flemminga (w niektórych źródłach również określanego błędnie jako Jan Jerzy Flemming) i kanclerzanki wielkiej litewskiej Antoniny z Czartoryskich. Jej ojciec, wywodzący się z arystokracji niemieckiej osiadłej na Pomorzu Szwedzkim, tj. należącym do Szwecji Pomorzu Przednim, do końca życia nie mówił dobrze po polsku, brał jednak czynny udział w życiu politycznym kraju, związany był ze stronnictwem Czartoryskich. Matki Izabela nie znała, ponieważ ta zmarła, kiedy była jeszcze dzieckiem. W swoich pamiętnikach Izabela tak to wspominała:
Matka moja zmarła w połogu. Ojciec potem ożenił się z jej rodzoną siostrą. Po dwóch latach ta druga zeszła ze świata. Obiedwie siostry żyć przestały w dwudziestym drugim roku życia, obie 27 marca, obie na ospę w połogu, obie w tym samym domu w Warszawie, obie na tym samym łóżku.
Królestwo Prus (niem. Königreich Preußen) – oficjalny tytuł państwa prusko-brandenburskiego po 1701, wraz z pozostałymi domenami dynastii Hohenzollernów w latach 1701-1918, od 1871 wchodzące w skład Cesarstwa Niemieckiego. Terytorium Królestwa Prus obejmowało dwie trzecie całego obszaru Cesarstwa Niemieckiego.Gotfryd Ernest Groddeck spolszczona forma nazwiska: Grodek, (ur. 17 listopada 1762 w Gdańsku, zm. 11 kwietnia 1825 w Kijowcu w guberni mińskiej w posiadłości Łaskich) – filolog klasyczny, krytyk literacki, tłumacz, numizmatyk, profesor Uniwersytetu Wileńskiego.
Dziewczynka wychowywała się w Warszawie i przede wszystkim w pałacu w Wołczynie koło Brześcia (obecnie na Białorusi) pod opieką babki Eleonory z Waldsteinów, żony Michała Fryderyka Czartoryskiego.
W wieku 15 lat została wydana za mąż za swojego wuja ciotecznego księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, starostę generalnego ziem podolskich, posiadającego ogromny majątek, a także znanego z elegancji, znawcy literatury i sztuki, który sam też pisał utwory dramatyczne, władającego kilkunastoma językami, w tym arabskim, tureckim i perskim, przyszłego komendanta Szkoły Rycerskiej. Rzeczywistym powodem ślubu, który został zawarty w Wołczynie 19 listopada 1761 (ślubu udzielał biskup poznański Teodor Czartoryski, również krewny Izabeli), była w istocie chęć jeszcze bliższego związania dwóch możnych skoligaconych z sobą rodów. Jerzy Detloff Flemming przekazał w posagu Izabeli 800 000 złotych i rozległe dobra. Młodzi małżonkowie początkowo nie darzyli siebie uczuciem. Przyczyniała się do tego również nieatrakcyjność fizyczna Izabeli w momencie ślubu, spowodowana niedawno przebytą ospą. Jak po latach wspominał Adam Jerzy Czartoryski, syn Izabeli:
Matka moja na krótki czas przed ślubem, zwiedzając jedną chatę wieśniaczą, znalazła w niej w kolebce dziecię w najwyższym stopniu ospy. Matka moja przeraziła się tym mocno, bo już parę jej sióstr na ospę umarło. Jakoż i sama tak zapadła, że o jej życiu zwątpiono. Przyszedłszy do zdrowia, ponieważ ojcowie ten związek naglili, ubrano ją więc do ślubu. Przyszła do ślubu z twarzą okrytą dziobami i czerwonymi plamami i peruką na głowie, bo wszystkie włosy była straciła. Księżna Lubomirska była w rozpaczy i mdlała przy tym, że tak brzydką żonę dają jej bratu; a choć miała wielką władzę nad swoim ojcem, ten wpływ nie przeszkodził jednak związkowi familijnemu, który był uważany za bardzo korzystny i po zawarciu którego matka moja, wyzdrowiawszy zupełnie, wkrótce do znakomitej doszła piękności.
Iluminacja – średniowieczne zdobnictwo książkowe, pierwotnie w postaci ozdobnych linii i inicjałów oraz coraz bardziej skomplikowanych wzorów. Wraz z rozwojem iluminatorstwa pojawiają się złocenia, które mogły przejawiać się nawet w formie złotych liter (codex aureus) pisanych na barwionym purpurą pergaminie. Iluminacja, zwłaszcza w sztuce dojrzałego średniowiecza mogła przyjąć formę dekoracyjnych rysunków wykonywanych technikami malarskimi lub też mogła wykorzystywać malowane (często ilustracyjne) miniatury figuralne, umieszczane na kartach manuskryptów, a później także pierwszych druków. Iluminacje zasadniczo dotyczyły dwóch obszarów na karcie: rozbudowanych kompozycji inicjałowych, oraz wypełnienia marginesów (bordiur). Tworzono jednak również bogate, rozbudowane kompozycje tekstowo-graficzne, na których tekst i obraz funkcjonowały, co rzadkie dla sztuki średniowiecznej, wspólnie - zajmując całość karty, czego przykładem może być słynny ewangeliarz z Kells.Pisarz polny, łac. notarius campestris – urząd wojskowy w I Rzeczypospolitej. Na Litwie był pisarz polny litewski, a w Koronie pisarz polny koronny.
Młoda mężatka[ | edytuj kod]
Po ślubie młoda para zamieszkała w Oleszycach (obecnie województwo podkarpackie), zimowe miesiące spędzała w Pałacu Błękitnym w Warszawie. Księżna nie czuła się tam dobrze – mąż traktował ją lekceważąco, do tego musiała znosić upokorzenia ze strony jego siostry Izabeli Lubomirskiej. Cieszyła się za to sympatią swojego kuzyna Stanisława Poniatowskiego, przyszłego króla Polski, który występował w jej obronie, a w przyszłości miał zostać jednym z jej kochanków.
Nieczująca się dobrze w swoich dobrach księżna wyjeżdżała z mężem za granicę, towarzysząc mu w męskim przebraniu pazia. Powodowało to czasami nieporozumienia, np. raz we Frankfurcie nad Menem wzięto ją za królewicza duńskiego, a w Moguncji padła nawet ofiarą napastowania seksualnego, którego próbowała dopuścić się wobec niej pewna starsza od niej kobieta. Podróże te odegrały dużą rolę w kształceniu intelektu Czartoryskiej, o co dbał też jej mąż. Wspólnie odwiedzili Jana Jakuba Rousseau, goszczono ich również w salonach francuskiej arystokracji.
Jeszcze za życia Augusta III, który zmarł w 1763, Familia, stronnictwo Czartoryskich, przy poparciu Rosji dążyła do przejęcia władzy w Polsce. Jako kandydata na nowego króla wysuwano początkowo księcia Adama Kazimierza, do objęcia polskiego tronu zachęcał go też podczas wizyty w Petersburgu w 1762 car Piotr III, Adam Kazimierz, bardziej zainteresowany literaturą, sztuką i nauką, odmówił jednak, twierdząc, że nie czuje się na siłach, aby wziąć odpowiedzialność za pogrążoną w anarchii Rzeczpospolitą. Na jego kandydaturę nie zgodziła się też caryca Katarzyna II, która objęła władzę w Rosji po obaleniu i zamordowaniu Piotra III. Obawiała się, że dzięki swojemu majątkowi i przymiotom intelektu będzie on zbyt niezależny; od swojego posła w Warszawie Repnina i króla Prus Fryderyka II wiedziała również, że Czartoryscy zamierzają znieść liberum veto i wprowadzić reformy zagrażające dominującej pozycji Rosji w Rzeczypospolitej. Ostatecznie nowym władcą w 1765 został również należący do Familii dawny faworyt Katarzyny Stanisław Poniatowski, który po koronacji przybrał imiona Stanisława Augusta; Adam Kazimierz musiał zadowolić się stanowiskiem marszałka Sejmu konwokacyjnego.
Po wyborze nowego władcy Izabela z mężem nadal prowadzili w Warszawie aktywne życie towarzyskie. Wspólnie występowali w amatorskich przedstawieniach Thėâtre de Société, granych w Pałacu Kazimierzowskim (obecnej siedzibie Uniwersytetu Warszawskiego). Mimo że nie wyróżniała się urodą, 19-letnia Czartoryska często grała w tych przedstawieniach role amantek, nawiązała też przelotny romans z hrabią Alojzym Fryderykiem von Brühlem, reżyserującym sztuki. Mimo tego przelotnego związku na czas ten, zdaniem Gabrieli Pauszer-Klonowskiej, przypada również początek autentycznego zbliżenia i rodzącej się miłości małżonków, którzy przedtem małżeństwo to traktowali bardziej jako transakcję handlową. Małżonkowie pozostali razem do końca życia Adama Kazimierza, chociaż oboje utrzymywali jeszcze wiele związków pozamałżeńskich.
W 1765 księżna urodziła swoją pierwszą córkę – Teresę. Według opinii współczesnych po połogu bardzo wyładniała. Giacomo Casanova, który poznał Czartoryskich w tymże roku, napisał, że „książę poślubił bardzo ładną kobietę, ale nie ma z nią jeszcze dziecka, bo jest dla niego za chuda” (co sugerowałoby, że Teresa pochodziła być może z romansu Izabeli). Jeden z ówczesnych pamiętnikarzy zanotował: „Miała jakiś niewypowiedziany wdzięk w spojrzeniu i w ruchach”, a zdaniem Juliana Ursyna Niemcewicza (adiutanta księcia Adama Kazimierza) „nic wyrównać się nie mogło blaskowi czarnych jej oczu i płci białości”. Izabela odtąd stała się jednym z magnesów życia towarzyskiego w Warszawie.
Sama Czartoryska dosyć wysoko oceniała swoje warunki fizyczne, później, w wieku 35 lat, tak o nich pisząc:
Piękną nigdy nie byłam, ale często bywałam ładną. Mam piękne oczy, a że się w nich wszystkie uczucia duszy malują – wyraz twarzy mojej bywa zajmujący. Płeć mam dosyć białą, czoło gładkie twarzy nie szpeci, nos ani brzydki, ani piękny, usta mam duże, zęby białe, uśmiech miły i ładny owal twarzy. Włosów posiadam dosyć, aby nimi łatwością przybrać moją głowę, są ciemnego jak i brew koloru. Raczej słusznego jestem wzrostu aniżeli mała, kibić mam wysmukłą, gors może za chudy, rękę brzydką, ale za to nóżkę prześliczną i wiele wdzięku w ruchach. Twarz moja podobna w tym do umysłu – największy obojga powab zależał na zręczności, z jaką umiałam podwoić ich wartość. W młodości byłam bardzo zalotną, jestem nią mniej z dniem każdym, chociaż płeć moja niewieścia jeszcze mi przypomina czasem, że podobanie się ma wielki w sobie urok.
Libertynizm - nieformalny ruch społeczno-polityczny działający w XVII i XVIII wieku w Europie - głównie we Francji. Współcześnie słowem tym opatruje się najczęściej poglądy uzasadniające różnie rozumianą wolność w skrajnych postaciach.Petersburg (forma zalecana), Sankt Petersburg (egzonim wariantowy) (ros. Санкт-Петербург, Sankt-Pietierburg, potocznie Петербург, Pietierburg; dawniej Piotrogród, ros. Петроград, Leningrad, ros. Ленинград) – miasto w Rosji, położone w delcie Newy nad Zatoką Fińską na terytorium zawierającym m.in. ponad 40 wysp. W latach 1712–1918 stolica Imperium Rosyjskiego. Powierzchnia 1439 km², liczba ludności 4 600 276.
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10]