Indoeuropejczycy
Ludy tureckie (także turkijskie, turkskie, turskie, turańskie) – rodzina ludów wspólnego pochodzenia i kultury, posługujących się językami tureckiej rodziny językowej. Zamieszkują rozległe terytoria ciągnące się pasem od Azji Mniejszej przez Kaukaz, Azję Środkową i południową Syberię (pas ten ogólnie pokrywa się z Wielkim Stepem) aż niemal po Czukotkę oraz liczne izolowane terytoria w Europie wschodniej, na Bliskim Wschodzie i w Chinach. Ludy tureckie liczą dziś około 150 milionów ludzi.Kultura Botai – archeologiczna kultura z terenu dzisiejszego północnego Kazachstanu. Prawdopodobnie twórcy tej kultury udomowili konia około 3500 lat p.n.e.
Języki satem, języki satemowe (od słowa satem „sto” w awestyjskim) – grupa języków indoeuropejskich, w których palatalizacja indoeuropejska zmieniła miękkie [k] w [s], niekiedy też w [ɕ] (sanskryt) lub [ʃ] (bałtyckie).
Indoeuropejczycy – umowna nazwa grupy ludów posługujących się językami indoeuropejskimi, pochodzącymi wedle językoznawców od wspólnego praindoeuropejskiego korzenia. Dawniej wszystkich Indoeuropejczyków nazywano Ariami, obecnie nazwa ta jest używana jedynie w odniesieniu do ludów indoirańskich.
Teza o ludach tworzących zespół pokrewnych populacji etnicznych, wywodząca się od tzw. Praindoeuropejczyków, bywa utożsamiana z narodowymi obszarami Europy. Istnieją liczne teorie na temat domniemanej pierwotnej siedziby Indoeuropejczyków. W XIX wieku dominowała teoria, że Praindoeuropejczycy zamieszkiwali płaskowyż Pamiru. Niektórzy specjaliści łączą ten lud z tzw. kulturą grobów kurhanowych (zob. teoria kurhanowa). Nosiciele tej kultury zamieszkiwali tereny na północ od Morza Czarnego – od Kaukazu aż po Karpaty – między V i III tysiącleciem p.n.e. Według zwolenników tej teorii ekspansja ludów indoeuropejskich przebiegała w kierunku Indii, a następnie Persji, Bliskiego Wschodu i Europy (niektórzy sugerują jednoczesne przemieszczanie się Indoeuropejczyków z ich pierwotnych siedzib w kierunku Europy Wschodniej). Być może można łączyć ekspansję Indoeuropejczyków z udomowieniem konia przez kulturę Botai około 3,5 tys. lat p.n.e.. Według innej teorii praojczyzną Indoeuropejczyków były tereny Azji Mniejszej (jest to tzw. hipoteza anatolijska, wysunął ją Colin Renfrew). Przypuszcza się, że starożytna ekspansja ludów indoeuropejskich była hamowana zarówno przez Azjanitów, jak i od północy przez ludy praugrofińskie.
Języki indoeuropejskie[ | edytuj kod]
Wspólne korzenie języków indoeuropejskich nie są dziś w sposób poważny podważane. Używanie danego języka – funkcja mogąca ewoluować w czasie – nie musi jednak oznaczać pokrewieństwa etnicznego. Nic nie wskazuje, aby ludy innego pochodzenia etnicznego nie mogły przejmować języków indoeuropejskich wraz z ich rozprzestrzenieniem na obszarze Europy. Dotyczyć to mogłoby na przykład autochtonicznych ludów europejskich, mieszkających na tym kontynencie przed przybyciem ludów ze wschodu. Często również „nowi” przybysze po pewnym czasie przejmowali język indoeuropejski (np. tureccy Awarowie zarzucili w średniowieczu język ojczysty i przyjęli język słowiański). Tak więc identyfikacja języka z etnosem jest sprawą sporną, a dyskusja często w XX wieku zabarwiona ideologią. Jeszcze bardziej kontrowersyjna jest identyfikacja języka z narodem rozumianym wedle XIX i XX-wiecznych koncepcji. W takim podejściu można by dojść bowiem do przekonania, że wszyscy mieszkańcy Boliwii, mówiący w języku hiszpańskim, są Indoeuropejczykami.
Badania porównawcze języków indoeuropejskich (pochodzących od prajęzyka indoeuropejskiego) wskazują na stopniowe wyodrębnianie się poszczególnych współczesnych języków indoeuropejskich.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- focus.pl: Udomowienie konia wcześniejsze. [dostęp 15.11.2010].