Ilchanidzi

Ilchanidzi (albo Hulagidzi) – dynastia pochodzenia mongolskiego panująca w Iranie w latach 1256–1335.

Sułtanat mameluków – państwo istniejące w Egipcie i Lewancie w latach 1250–1517, ze stolicą w Kairze, rządzone przez sułtanów wywodzących się z korpusu mameluków. Bitwa pod Himsem – starcie zbrojne, które miało miejsce 29 października 1281 r. Była to bitwa pomiędzy armią mongolskich Ilchanidów pod dowództwem Mongkego Temura i sprzymierzonymi chrześcijanami, a armią sułtana mameluków Kalawuna.

Państwo Ilchanidów powstało w wyniku mongolskiego podboju Bliskiego Wschodu w XIII wieku. Założycielem dynastii był wnuk Czyngis-chana (1206 - 1227), Hulagu-chan (1256–1265), który w latach 1256–1260 w imieniu swojego brata, wielkiego chana Mongke przedsięwziął wielką wyprawę na Bliski Wschód. Zniszczył on kalifat Abbasydów i nizarytów, ale nie udało mu się pokonać Mameluków, którzy byli głównym przeciwnikiem Ilchanidów przez cały okres istnienia dynastii. Następcy Hulagu zaprzestali podbojów i zaczęli konsolidować nowo powstałe państwo, które przeżywało kryzys gospodarczy z powodu zniszczeń okresu najazdu oraz nieumiejętnej polityki gospodarczej mongolsko-tureckiej arystokracji koczowniczej, nastawionej na rabunkową eksploatację kraju. Przełomowym momentem w historii Ilchanidów było panowanie Mahmuda Ghazana (1295–1304), który przeszedł na islam i rozpoczął proces asymilacji dynastii z miejscową ludnością, i tym samym utożsamiania się z jej interesami. W związku z tym przeprowadził on szereg korzystnych dla swoich poddanych reform gospodarczych mających na celu ograniczenie wyzysku państwa i możnowładztwa. Jego następca Oldżajtu (1304–1316) ze zmiennym szczęściem próbował kontynuować tę politykę, która jednak załamała się, kiedy w roku 1317 władzę objął niepełnoletni Abu Sa’id (1317–1335). Okres regencji możnowładztwo wykorzystało do poszerzenia swoich wpływów kosztem ograniczenia władzy państwa i późniejsze próby usamodzielnionego już Abu Sa’ida zapobieżenia pogłębiającej się anarchii przyniosły mierne rezultaty. Kiedy zmarł on nie pozostawiając męskiego potomka, państwo Ilchanidów rozpadło się.

Isfahan (pers. اصفهان, translit. Eşfahān, transkryp. Esfahan); historycznie także jako Ispahan, starop. Aspadāna, średniop. Spahān, ) - trzecie co do wielkości miasto Iranu, położone ok. 340 km na południe od Teheranu. Stolica prowincji o tej samej nazwie. Populacja: ok. 2 mln.Encyclopædia Iranica – kompleksowa anglojęzyczna encyklopedia skupiająca się na irańskiej historii, kulturze i cywilizacji, obejmująca okres od czasów prehistorycznych do współczesności. Wydawana jest przez Centrum Studiów Irańskich na Columbia University, a stworzona przez międzynarodowy komitet redakcyjny składający się z 38 osób, prowadzony przez Ehsana Yarshatera i Ahmada Ashrafa. Encyklopedia traktowana jako standardowa praca w dziedzinie badań Iranu.

Spis treści

1 Narodziny państwa

2 Następcy Hulagu

3 Panowanie Ghazana

4 Ostatnie lata

5 Organizacja państwa i sytuacja społeczno-gospodarcza

6 Ilchanowie

7 Uwagi

8 Przypisy

9 Bibliografia

Narodziny państwa

Tzw. Mihrab z Kaszanu z 1226 roku. Museum für Islamische Kunst w Berlinie

U początków państwa Ilchanidów stoi wojna Czyngis-chana z Chorezmem w latach 1219–1223, którą Mongołowie wygrali właściwie w ciągu pierwszych dwóch lat, zajmując środkowoazjatyckie tereny tego państwa. Z ogólnej klęski uratował się jednak syn szacha Ala ad-Dina Mohammada (1200-1220), Dżalal ad-Din (1220-1231). Udał się on na niezajęte przez Mongołów tereny południowego i zachodniego Iranu i starał się wzmocnić pozostałości dawnej potęgi Chorezmu prowadząc liczne wojny z sąsiadami. Dopiero w roku 1229 Ugedej wysłał wodza Czormagana z armią, która miała dokonać systematycznego podboju Bliskiego Wschodu. Czormagan walnie przyczynił się do śmierci ściganego przez siebie Dżalal ad-Dina w roku 1231 oraz podbił Fars i Kerman. W roku 1236 zdobył także Isfahan, zaś w latach 1236–1239 opanował Azerbejdżan, który w przyszłości miał stać się głównym ośrodkiem państwa Ilchanidów, oraz podporządkował Mongołom Gruzję i Armenię. Dzieło Czormagana kontynuował jego następca, Bajdżu, który w roku 1243 pokonał anatolijskich Seldżuków w bitwie pod Köse Dağ i podporządkował ich Mongołom. Kontrola Mongołów nad podlegającymi im terytoriami nie była jednak zbyt ścisła, pozostawieni przez nich u władzy miejscowi monarchowie cieszyli się różnym stopniem niezależności, zaś nizaryci ze swoimi twierdzami tworzyli szereg niepodległych enklaw. W dodatku Mongołowie mieli kłopoty ze zorganizowaniem cywilnej administracji.

Kaukaz – region na pograniczu Europy i Azji pomiędzy Morzem Czarnym a Kaspijskim wokół gór Kaukaz. Od północy graniczy z europejską częścią Rosji, od południa, w zależności od przyjmowanego podziału, z Bliskim Wschodem albo z Azją Zachodnią (Przednią).Abu Sa’id pers. ابو سعید بہادر خان, mong. ᠪᠦᠰᠠᠢ ᠪᠠᠬᠠᠲᠦᠷ ᠬᠠᠨ (ur. 2 czerwca 1305, zm. 30 listopada 1335) – władca z dynastii Ilchanidów, panujący w latach 1316-1335.

Zdobycie Bagdadu przez Mongołów. Ilustracja z Albumów Dieza. Początek XIV w., tusz i farby na papierze. Staatsbibliothek zu Berlin

Ten okres względnie luźnej kontroli zakończył się wraz z przybyciem Czyngisydy Hulagu-chana (1256–1265), założyciela dynastii, który w latach 1256–1260 z rozkazu Wielkiego Chana Mongke (1251 - 1259) przedsięwziął wielką wyprawę na Bliski Wschód. W kampanii roku 1256 zniszczył on nizarytów i pokonał buntujących się Seldżuków, a w roku 1258 zdobył Bagdad, obalając tym samym kalifat Abbasydów. Jednak jego dalsza ekspansja w kierunku Syrii została powstrzymana przez Mameluków, którzy w roku 1260 pokonali mongolską armię w bitwie pod Ajn Dżalut.

Bitwa pod Wadi al-Chazindar (Wadi al-Khazandar), zwana też III bitwą pod Himsem – starcie zbrojne, które miało miejsce dnia 23 grudnia 1299 r. w trakcie walk mameluków z Ilchanidami.<|||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| - |||||||||| |||||||||| ||||||||||>

Od śmierci Mongkego, po której wybuchła wojna domowa w imperium mongolskim, Hulagu-chan był właściwie władcą niezależnym, chociaż Ilchanidzi formalnie nadal uznawali zwierzchność Wielkiego Chana. Wtedy też w źródłach zaczyna się go określać mianem ilchana, który to tytuł zawiera mongolsko-tureckie słowo il oznaczające plemię, lud. Stąd tytuł ilchan należy rozumieć jako chana ludu jednej dzielnicy (ułusu). W zimie 1261/1262 wybuchła wojna pomiędzy Hulagu i chanem Złotej Ordy Berke (1257-1266), który rościł sobie pretensje do Kaukazu oraz jako muzułmanin nie ukrywał swojego gniewu z powodu zniszczenia przez Hulagu kalifatu. Ci dwaj mongolscy władcy poparli także dwóch różnych kandydatów na Wielkiego Chana w wojnie toczącej się w imperium.

Ludy tureckie (także turkijskie, turkskie, turskie, turańskie) – rodzina ludów wspólnego pochodzenia i kultury, posługujących się językami tureckiej rodziny językowej. Zamieszkują rozległe terytoria ciągnące się pasem od Azji Mniejszej przez Kaukaz, Azję Środkową i południową Syberię (pas ten ogólnie pokrywa się z Wielkim Stepem) aż niemal po Czukotkę oraz liczne izolowane terytoria w Europie wschodniej, na Bliskim Wschodzie i w Chinach. Ludy tureckie liczą dziś około 150 milionów ludzi.Mingan – jednostka wojskowa w średniowiecznej Mongolii oraz w innych armiach Wielkiego Stepu licząca 1000 ludzi. W imperium mongolskim dowódców minganów wyznaczał osobiście Wielki Chan. Mingan nie był samodzielną jednostką lecz częścią tümenu, na który składało się 10 minganów, sam też dzielił się na 10 części. Mingan był najważniejszą taktyczną i strategiczną jednostką w armii mongolskiej.

W bitwie nad rzeką Terek w połowie stycznia 1262 roku wojska Złotej Ordy pokonały armię syna Hulagu, Abaki, jednak nie były w stanie podjąć trwałej okupacji Kaukazu i wycofały się na północ. Wojna Ilchanidów ze Złotą Ordą trwała aż do śmierci Berke w roku 1267 i przez cały okres panowania Ilchanidów wybuchała co jakiś czas na nowo. Sojusz Złotej Ordy z Mamelukami okazał się niezwykle trwały i nie tylko wiązał siły potrzebne Ilchanidom w Syrii, ale także pozwalał Mamelukom na sprowadzanie niewolników z kontrolowanych przez Złotą Ordę kipczackich stepów, co stanowiło główne źródło rekrutacji ich armii. Stanowił zatem jedną z głównych przyczyn niezdolności Ilchanidów do pokonania mameluckiego Egiptu. Popierany przez Hulagu Kubilaj (1260-1294) ostatecznie zwyciężył w walce o tytuł Wielkiego Chana i przyznał mu prawo do wszystkich zdobytych ziem oraz potwierdził jego tytuł ilchana – co było właściwie tylko uznaniem istniejącego już stanu rzeczy. Hulagu zmarł 8 lutego 1265 roku, a władzę w stworzonym przez niego państwie przejął jego najstarszy syn Abaka (1265–1282).

Akka (hebr. עכו, Akko; arab. عكا, Akka; ang. Akko; w językach zachodnioeuropejskich na ogół zwane Akra, fr. Saint-Jean-d’Acre) – miasto położone w Dystrykcie Północnym w Izraelu.Tümen (l. mn. tümet; por. stpl. ćma "mnóstwo", scs. tъma "10 tys., mnóstwo,; prawdopodobnie zapożyczone z jakiegoś języka tureckiego) – w średniowieczu oddział wojsk mongolskich liczący 10 000 wojowników. Czasami oznaczający oddział składający się z kilku minganów.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]