III Rzesza

III Rzesza (niem. Drittes Reich) – nieoficjalna nazwa państwa niemieckiego pod rządami Adolfa Hitlera i NSDAP w latach 1933–1945. Oficjalnie państwo nosiło nazwę Rzesza Niemiecka (Deutsches Reich), od 1938 (po Anschlussie Austrii) używano także nazwy Rzesza Wielkoniemiecka (Großdeutsches Reich), a przez Hitlera i propagandę narodowosocjalistyczną państwo często określane było jako Rzesza Tysiącletnia (Tausendjähriges Reich). W III Rzeszy partia nazistowska sprawowała totalitarną kontrolę nad niemal wszystkimi aspektami życia obywateli. Reżim nazistowski dobiegł końca po zwycięstwie wojsk alianckich nad III Rzeszą w maju 1945 roku, co zakończyło II wojnę światową w Europie.

Narodowy socjalizm (niem. Nationalsozialismus), nazizm (skrót od Nationalsozialismus), czasem określany również jako hitleryzm (od nazwiska Adolfa Hitlera) – rasistowska, antykomunistyczna i antysemicka ideologia Niemieckiej Narodowosocjalistycznej Partii Robotników (NSDAP). Niemiecka skrajna odmiana faszyzmu, opierająca się na biologicznym rasizmie, w szczególności na antysemityzmie, czerpiąca z haseł zarówno nacjonalistycznych, jak i socjalnych, trudna do jednoznacznego uplasowania na klasycznej osi prawica-lewica. Ideologia państwowa w czasie sprawowania władzy w totalitarnych Niemczech przez NSDAP w latach 1933-1945.Nationalsozialistischer Deutscher Studentenbund (NSDStB, pol. Narodowosocjalistyczny Niemiecki Związek Studentów) – niemiecka organizacja studencka, mająca na celu kształcenie studentów zgodnie z ideologią narodowego socjalizmu. Związek zorganizowany był ściśle według Führerprinzip („zasady przywódcy”). Od 1930 r. członkowie NSDStB odziani byli w charakterystyczne brązowe koszule.

Spis treści

1 Historia

2 Nazwa

3 Ideologia

4 Struktura państwowa III Rzeszy

4.1 Kancelaria Rzeszy

4.2 Rząd III Rzeszy

4.3 Parlament

4.4 Organizacje polityczne

5 Wojskowość

5.1 Rodzaje armii

5.2 Organizacje paramilitarne

6 Policja i aparat bezpieczeństwa

7 Organizacje społeczne

7.1 Korporacje branżowe

7.2 Organizacje akademickie

7.3 Organizacje pomocnicze

7.4 Organizacje religijne

8 Polityka wewnętrzna i społeczna

8.1 Sprawy społeczne

8.2 Polityka zdrowotna

8.3 Gleichschaltung

8.4 Propaganda

8.5 Rasizm i eugenika

8.6 Prześladowanie Żydów

9 Polityka zagraniczna

9.1 Lebensraum

9.2 Przyłączenie Saary

9.3 Anschluss Austrii

9.4 Podporządkowanie Czechosłowacji

9.5 Wsparcie antyrepublikańskiego przewrotu w Hiszpanii

9.6 Aneksja Kłajpedy

9.7 Pakty międzynarodowe

9.8 Sojusz z ZSRR

9.9 II wojna światowa

10 Gospodarka

10.1 Sytuacja przed dojściem do władzy

10.2 Zbrojenia od 1933 roku

10.3 Plan Czteroletni

10.4 Finanse

10.5 Prywatyzacja

10.6 Złoto III Rzeszy

11 Kultura i sztuka

12 Opozycja antyhitlerowska w III Rzeszy

13 Kraje sąsiadujące

14 Skutki i procesy

15 Przypisy

16 Uwagi

17 Linki zewnętrzne

Historia

W roku 1932 NSDAP odniosła sukces w wyborach parlamentarnych i stała się największą partią Reichstagu. W tym samym roku Hitler przegrał wprawdzie w drugiej turze wybory prezydenckie z Paulem von Hindenburgiem, jednak wkrótce, 30 stycznia 1933, mianowany został przez niego na kanclerza Niemiec. Po śmierci Hindenburga 2 sierpnia 1934 roku Hitler, zastraszając przeciwników politycznych i opozycję, doprowadził do uchwalenia przez Reichstag ustawy, która przekazała mu pełnię władzy. W wyniku ogólnokrajowego referendum, przeprowadzonego 19 sierpnia 1934 roku, Hitler nazwany został Führerem (wodzem) Niemiec. Cała władza scentralizowana została w osobie Hitlera, a jego słowa miały wyższość nad wszelkim prawem. Rząd nie był skoordynowanym, współpracującym organem władzy, lecz zbiorem różnych frakcji, walczących o władzę i uznanie Hitlera. Podczas wielkiego kryzysu nazistom udało się przywrócić stabilność gospodarczą i położyć kres masowemu bezrobociu dzięki dużym wydatkom wojskowym i gospodarce mieszanej. Na szeroką skalę prowadzono prace publiczne, m.in. budowę Reichsautobahnen (autostrad). Ustabilizowanie gospodarcze państwa zwiększyło popularność reżimu.

Sicherheitsdienst des Reichsführers-SS (SD, pol. Służba Bezpieczeństwa Reichsführera SS) – organ wywiadu, kontrwywiadu i służby bezpieczeństwa SS, działający w III Rzeszy w latach 1931–1945.Suwerenność – zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów, sprawowania władzy politycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.

Rasizm, szczególnie antysemityzm, był główną cechą reżimu niemieckiego. Lud germański (rasa nordycka) był uważany przez nazistów za najczystszą gałąź rasy aryjskiej, przez co traktowano go jako rasę panów. Miliony Żydów i innych narodowości uznanych przez państwo za niepożądane, zostało zamordowanych w czasie Holocaustu. Każdy sprzeciw wobec rządów Hitlera bezwzględnie tłumiono. Członków liberalnej, socjalistycznej i komunistycznej opozycji zabijano, więziono lub skazywano na wygnanie. Gnębiono także kościoły chrześcijańskie, a wielu ich przywódców więziono. Edukacja skupiała się na biologii rasowej, polityce demograficznej i wykształcaniu sprawności fizycznej koniecznej do późniejszej służby wojskowej. Ograniczano możliwości edukacji i kariery kobiet. Organizacją rekreacji i turystyki zajmowała się specjalna organizacja, Kraft durch Freude („siła przez radość”). W 1936 roku w III Rzeszy zorganizowano Letnie Igrzyska Olimpijskie. W III Rzeszy istniał urząd ministra propagandy, który sprawował Joseph Goebbels. Wykorzystywał on filmy, masowe wiece i hipnotyzujące oratorstwo Hitlera do kontrolowania opinii publicznej. Rząd sprawował kontrolę nad kulturą i sztuką, promowano określone formy artystyczne i zakazywano lub zniechęcano do rozwijania innych.

Walther Emanuel Funk (ur. 18 sierpnia 1890 w Trakenach, zm. 31 maja 1960 w Düsseldorfie) – niemiecki ekonomista, polityk NSDAP, prezes Reichsbanku, minister gospodarki III Rzeszy (1938-1945).Zamachy na Adolfa Hitlera – szereg nieudanych prób zabójstwa lidera Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP) i wodza III Rzeszy, podejmowanych w okresie przed rozpoczęciem oraz w trakcie jego rządów przez zorganizowane grupy i samotnych przeciwników, najczęściej nazizmu.

Na początku lat 30. III Rzesza zaczęła składać coraz bardziej agresywne żądania terytorialne, grożąc wojną w wypadku ich niespełnienia. W 1938 i 1939 roku Rzesza zajęła terytoria Austrii i Czechosłowacji. W sierpniu 1939 roku Hitler podpisał pakt z Józefem Stalinem, w wyniku postanowień którego we wrześniu tego samego roku zaatakowano Polskę, rozpoczynając w Europie II wojnę światową. Wspólnie z Włochami i mniejszymi państwami Osi, Niemcy podbiły znaczną część Europy i zagroziły Wielkiej Brytanii. Kontrolę nad podbitymi obszarami przejęły Reichskommissariaty, a w pozostałej w Polsce infrastrukturze powstała niemiecka administracja. Żydzi i inne narody postrzegane przez Niemców jako niepożądane zostały uwięzione, zamordowane w obozach koncentracyjnych i obozach zagłady lub rozstrzelane.

Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze – organ wymiaru sprawiedliwości powołany po II wojnie światowej w celu osądzenia nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Procedował od 20 listopada 1945 do ogłoszenia wyroku w dniu 1 października 1946.Pogrom – tradycyjnie, w znaczeniu słownikowym tyle co „zadanie komuś klęski”, „rozgromienie” (np. wrogich wojsk), „unicestwienie”, „wybicie”. Współcześnie, za rosyjskim погром, słowo to jest używane najczęściej w odniesieniu do zbiorowych, brutalnych ataków na przedstawicieli mniejszości narodowych, a potocznie, zwłaszcza w języku publicystyki, bywa uogólniane jako wszelki grupowy akt przemocy skierowany przeciw jakiejś grupie narodowościowej lub religijnej, często połączony z niszczeniem własności jej członków (domów, miejsc pracy, miejsc kultu).

Po ataku Niemiec na ZSRR w 1941 roku, wojna powoli obróciła się przeciwko nazistom, którzy ponieśli poważne porażki wojskowe w 1943 roku. W kolejnym roku nasiliły się wielkoobszarowe bombardowania Niemiec, a siły państw Osi zostały odsunięte do południowo-wschodniej Europy. Po inwazji aliantów na Francję, Niemcy zostały podbite przez ZSRR od wschodu oraz przez inne państwa alianckie od zachodu i skapitulowały w przeciągu roku. Odmowa Hitlera przyznania się do poniesionej porażki doprowadziła do masowych zniszczeń niemieckiej infrastruktury i dodatkowych zgonów w ostatnich miesiącach wojny. Zwycięscy alianci zainicjowali w Niemczech politykę denazyfikacji, a wielu ocalałych po wojnie przywódców nazistowskich za zbrodnie wojenne postawiono pod sąd w procesach norymberskich.

Weksel (z nm. Wechsel ‘zmiana’) – rodzaj papieru wartościowego imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca weksla (trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej (weksel trasowany) albo sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla (weksel własny, sola weksel). Przy wekslu własnym wystawca jest głównym dłużnikiem odbiorcy weksla – odwrotnie niż przy wekslu trasowanym, gdzie dłużnikiem głównym jest trasat, który przyjął weksel (jako akceptant), a dłużnikiem ubocznym wystawca, który odpowiada w razie niewypłacalności dłużnika głównego.Der Stürmer (w dosłownym tłumaczeniu: Szturmowiec bądź Napastnik) – niemiecki tygodnik polityczny, związany z Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partią Robotników (NSDAP). Wydawano go w latach 1923-45 (do końca II wojny światowej). Redaktorem naczelnym gazety był Julius Streicher. W okresie działalności tygodnika występowały krótkie przerwy wydawnicze, związane z trudnościami prawnymi (zamykanie pisma z powodu naruszenia prawa).

Nazwa

Państwo Niemcy przyjmowało termin Rzesza w poprzednich wiekach swojego istnienia. Jako I Rzesza istniało Święte Cesarstwo Rzymskie (niem. Heiliges Römisches Reich) w latach 962–1806, zaś następnie jako II Rzesza istniało Cesarstwo Niemieckie (niem. Deutsches Kaiserreich) w latach 1871–1918. Po I wojnie światowej została powołana do życia Republika Weimarska (1918–1933). Niemieckie słowo „Reich” oznacza w zasadzie „imperium”, jest używane także w stosunku do innych dużych monarchii jak Cesarstwo Rzymskie czy Japonia. Pojęcie „Republika Weimarska” jest terminem historycznym, a nie urzędową nazwą państwa. Urzędowa nazwa niemieckiego państwa w latach 1919–1945 brzmiała „Deutsches Reich” (pol. „Rzesza Niemiecka”). Ustrój Niemiec w czasie dyktatury Hitlera oficjalnie nazywano „republiką o ustroju wodzowskim”, ponieważ parlament (Reichstag) formalnie istniał.

Republika Litewska (1918-1940) – okres państwowości państwa litewskiego (lit. Lietuvos Respublika), mający miejsce w latach 1918–1940, pomiędzy ogłoszeniem niepodległości a okupacją przez Armię Czerwoną w czerwcu 1940 i aneksją przez ZSRR w sierpniu 1940.Autostrada — droga o ograniczonej dostępności, zaprojektowana i zbudowana w celu zapewnienia bezpiecznego, szybkiego, płynnego ruchu pojazdów.

Formalnie państwo niemieckie przyjęło nazwę III Rzeszy 15 marca 1933 (proklamacja w Poczdamie), niemniej nazwy tej używa się często do określenia Niemiec od objęcia przez Adolfa Hitlera funkcji kanclerza (30 stycznia 1933 – tzw. Machtergreifung) do podpisania kapitulacji III Rzeszy (8 maja 1945). Po raz pierwszy nazwa ta pojawiła się w 1923 roku w książce Arthura Moellera van den Brucka pod takim samym tytułem. Wyrażała ona ideę obalenia republiki weimarskiej oraz wskrzeszenia zjednoczonej monarchii niemieckiej (I Rzeszą było Święte Cesarstwo Rzymskie, a II Rzeszą – Cesarstwo Niemieckie istniejące w latach 1871–1918). Później, obszar Niemiec i przyłączone tereny austriackie, od marca 1938 nazywano mianem Rzesza Wielkoniemiecka (Großdeutsches Reich) bądź Wielkie Niemcy. Termin III Rzesza, a także Tysiącletnia Rzesza był szeroko wykorzystywany przez propagandę narodowosocjalistyczną.

Obozy w III Rzeszy – obozy i podobozy przeznaczone do przetrzymywania (w niektórych przypadkach także uśmiercania) ludzi kierowane przez SA, a później SS, policję lub Wehrmacht. Utworzone w latach 1933–1945 przez władze niemieckie. Obozy te, w liczbie przynajmniej 12 tysięcy, umiejscowione były na własnym terytorium III Rzeszy oraz na ziemiach państw okupowanych. Święte Cesarstwo Rzymskie (łac. Sacrum Romanum Imperium lub Sacrum Imperium Romanum (S.I.R.) od 1254, niem. Heiliges Römisches Reich, potocznie (od 1441) łac. Sacrum Romanum Imperium Nationis Germanicae, niem. Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation) – nazwa państwa stanowiącego kontynuację cesarstwa zachodniorzymskiego, odwołująca się zarówno do idei jak i kształtu politycznego średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy. Składało się formalnie z rdzenia którym było Królestwo Niemieckie oraz z równoprawnych mu formalnie Królestwa Włoch (de facto do 1648) i Królestwa Burgundii (od 1032, de facto do 1378).

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6] [7]