III Rzeczpospolita

III Rzeczpospolita (III RP) – użyte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (1997) określenie państwa polskiego po zasadniczych przemianach politycznych, jakie zaszły od 1989 roku. Podstawowa konstytucyjna nazwa państwa to Rzeczpospolita Polska.

Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 1995 odbyły się 5 listopada (I tura) i 19 listopada (II tura). Wymagane ordynacją wyborczą 100 tys. podpisów dostarczyło do dnia 28 września 1995 Państwowej Komisji Wyborczej 18 kandydatów, lecz jeden z nich - Bolesław Tejkowski - nie został zarejestrowany, część jego podpisów PKW zweryfikowała negatywnie. W rezultacie zarejestrowanych zostało 17 kandydatów, jednak Leszek Moczulski, Marek Markiewicz i Bogdan Pawłowski wycofali swe kandydatury przed wyborami na rzecz Lecha Wałęsy, zaś Lech Kaczyński zrezygnował na rzecz Jana Olszewskiego. Ostatecznie więc w I turze - 5 listopada 1995 o urząd prezydenta ubiegało się 13 kandydatów. Dwaj z nich - urzędujący prezydent Lech Wałęsa i lider SLD Aleksander Kwaśniewski - przeszli do II tury. Wybory w II turze w dn. 19 listopada 1995 wygrał Aleksander Kwaśniewski. Frekwencja wyborcza w 1. turze wyniosła 64,70%, a w ponownym głosowaniu – 68,23%.Senat Rzeczypospolitej Polskiej – organ władzy ustawodawczej, druga izba (tradycyjnie określana jako izba wyższa) polskiego parlamentu. Składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym, w jednomandatowych okręgach wyborczych na czteroletnią kadencję, rozpoczynającą się i kończącą wraz z kadencją Sejmu (jeśli kadencja Sejmu zostanie skrócona, skróceniu ulega także kadencja Senatu). W przypadku wygaśnięcia mandatu Prezydent RP zarządza wybory uzupełniające.

Wymową tego określenia jest zerwanie z ustrojem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (tzw. demokracja ludowa) i nawiązanie bezpośrednio do tradycji I i II Rzeczypospolitej. Symbolem III Rzeczypospolitej jest m.in. przywrócony w godle Polski po czasach Polski Ludowej orzeł w koronie, wzorowany na przedwojennym.

Spis treści

1 Historia i polityka

1.1 Powstanie III RP

1.2 Lata 1990–1997: Kontynuacja transformacji systemowej

1.2.1 Hiperinflacja

1.2.2 Reforma gospodarcza

1.3 Lata 1997–2004: Polska przed akcesją do Unii Europejskiej

1.4 Lata 2004–2015: Pierwsze lata Polski w Unii Europejskiej

1.5 Od 2015: Polska pod rządami Zjednoczonej Prawicy

2 Gospodarka

2.1 Gospodarka w 1989 r.

2.2 Plan Balcerowicza

2.3 Gospodarka w latach 1991–2004

2.4 Gospodarka Polski w UE

2.5 Przekształcenia własnościowe

2.5.1 Prywatyzacja

2.5.2 Reprywatyzacja

3 Oświata

4 Wojsko

5 Stosunki państwo–kościół

6 Uwagi

7 Przypisy

8 Bibliografia

Historia i polityka

Powstanie III RP

Stale pogarszająca się sytuacja gospodarcza Polski, połączona z brakiem perspektyw realnej poprawy, doprowadziła do pogłębienia się kryzysu. Przyparty do muru rząd po nieudanej próbie wzmocnienia swojej pozycji poprzez referendum z roku 1987, zmuszony był podnieść ceny o 40 procent. Wywołało to natychmiastowe protesty, szybko ogarniające cały kraj. 25 kwietnia 1988 protesty wybuchły w Bydgoszczy, szybko objęły Gdańsk i Nową Hutę, a także wiele innych miast. Fala strajków dała nowy oddech „Solidarności”, która od czasu delegalizacji tkwiła w impasie, teraz jej przywódcy stanęli na czele protestów. Nie zmieniło tego brutalne stłumienie strajku nowohuckiego, a także krótkotrwały areszt przywódców solidarnościowych. Strajki trwały do końca maja i zmusiły władzę do podjęcia rozmów. Lipcowa wizyta Gorbaczowa, zachęcającego władzę do legalizacji Solidarności i podjęcia rozmów, a także kolejna sierpniowa fala strajków, zakończona nieudaną demonstracją siły ZOMO i Milicji, pozbawiła złudzeń przywódców partyjnych, że możliwe jest uspokojenie sytuacji bez ułożenia się z przywódcami Solidarności.

Grzegorz Bernard Napieralski (ur. 18 marca 1974 w Szczecinie) – polski polityk, od 2004 poseł na Sejm IV, V, VI i VII kadencji, od 2008 do 2011 przewodniczący Sojuszu Lewicy Demokratycznej.Waldemar Pawlak (ur. 5 września 1959 w Modelu) – polski polityk, dwukrotny prezes Rady Ministrów: w 1992 (nie stworzył rządu) oraz w latach 1993–1995.

Po rozmowach z ministrem spraw wewnętrznych Czesławem Kiszczakiem, Lech Wałęsa, za cenę legalizacji Solidarności, podjął decyzję o zakończeniu strajków. Decyzja ta spotkała się z oporem zarówno protestujących, jak i Międzyzakładowego Komitetu Solidarności oraz Krajowej Komisji Wykonawczej „Solidarności”.

Zazwyczaj przyjmuje się, że przegłosowanie przez tzw. Sejm kontraktowy przywrócenia nazwy państwa polskiego Rzeczpospolita Polska i godła w postaci orła w koronie, które obowiązuje od 29 grudnia 1989, zapoczątkowało symbolicznie powstanie tak zwanej III Rzeczypospolitej.

Cło – opłata pobierana przez państwo w związku z przemieszczaniem towarów przez granicę celną (powszechnie stosuje się cła importowe, niemniej w niektórych państwach ocleniu podlega również eksport i tranzyt).Odra (czes. i dł. Odra, niem. Oder, gł. Wodra, łac. starożytna Viadua, Suevus, łac. średniowiecza Oddera (w Dagome iudex), Odera; łac. renesansowa Viadrus (od 1543)) – rzeka w Europie Środkowej, w zlewisku Morza Bałtyckiego, na terenie Czech, Polski i Niemiec. Pod względem całkowitej długości jest drugą (po Wiśle) rzeką Polski. Biorąc pod uwagę tylko jej część w granicach Polski jest trzecią rzeką pod względem długości (po jej dopływie Warcie).

Według innych opinii za początek III Rzeczypospolitej przyjmuje się różne fakty:

wybory 4 czerwca 1989 roku;

powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego;

przekazanie 22 grudnia 1990 zaprzysiężonemu tego samego dnia prezydentowi Lechowi Wałęsie, wybranemu w wolnych wyborach prezydenckich, insygniów prezydenckich II Rzeczypospolitej przez prezydenta RP na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego;

początek Sejmu I Kadencji (25 listopada 1991), wybranego w pierwszych po wojnie w pełni wolnych wyborach, gdy nastąpiło tym samym przerwanie ciągłości niedemokratycznych struktur PRL.

Konstytucja RP z kwietnia 1997 w swej preambule zawarła nazwę Trzeciej Rzeczypospolitej.

Polskie odznaczenia ministerialne – nadawane na mocy decyzji ministra lub urzędnika kierującego instytucją odznaczającą. W Polsce nie mają rangi odznaczeń państwowych, które są nadawane na mocy decyzji Prezydenta RP. Zwykle mają formę medali lub odznak. Medale są noszone na lewej piersi, po odznaczeniach państwowych, zwyczajowo w kolejności ich nadania. Odznaki są noszone na prawej lub lewej piersi.Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej (Trzeciej Rzeczypospolitej) określony jest Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej uchwaloną przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 roku. Zgodnie z jej treścią Rzeczpospolita Polska jest republiką parlamentarną i realizuje zasady suwerenności narodu, niepodległości i suwerenności państwa, demokratycznego państwa prawnego, społeczeństwa obywatelskiego, trójpodziału władzy, pluralizmu, legalizmu, społecznej gospodarki rynkowej oraz przyrodzonej godności człowieka. Rzeczpospolita określona jest także jako państwo unitarne.

W kwietniu 1998 Senat podjął uchwałę o ciągłości prawnej między II a III Rzecząpospolitą Polską.

Lata 1990–1997: Kontynuacja transformacji systemowej

W 1990 roku zakończyły działalność Milicja Obywatelska i Służba Bezpieczeństwa, zastąpione odpowiednio przez Policję i Urząd Ochrony Państwa (dotychczasowi funkcjonariusze mogli rozpocząć pracę w nowych służbach pod warunkiem pozytywnego przejścia procedury weryfikacyjnej). W tym samym roku przywrócono w Polsce samorząd terytorialny (na poziomie gminy) – pierwsze wybory samorządowe odbyły się 27 maja 1990.

Korupcja (łac. corruptio – zepsucie) – nadużycie stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści. Korupcja może w praktyce powstawać niezależnie od formy rządów. Poziom korupcji może być bardzo różny, od drobnych przypadków wykorzystania wpływu lub faworyzowania w celu wyświadczenia lub oddania przysługi, do kleptokracji (rządów złodziei), gdzie porzucone zostają nawet zewnętrzne pozory uczciwości.Prawo i Sprawiedliwość (PiS) – polska konserwatywna partia polityczna, założona na kongresie 29 maja 2001, zarejestrowana sądownie 13 czerwca 2001 (pierwszy komitet lokalny PiS powstał już 22 marca 2001). Powołana została przez braci Lecha i Jarosława Kaczyńskich, na fali popularności uzyskanej przez Lecha podczas sprawowania przez niego funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego w rządzie AWS. Deklarowana ideologia partii stanowi połączenie konserwatyzmu i chrześcijańskiej demokracji. W latach 2005–2007 Prawo i Sprawiedliwość sprawowało władzę, tworząc rząd Kazimierza Marcinkiewicza i rząd Jarosława Kaczyńskiego (od 2006 do 2007 w koalicji z Samoobroną RP i Ligą Polskich Rodzin, do 2006 i w schyłkowym okresie w 2007 rząd mniejszościowy). W latach 2005–2010 wysunięty przez PiS Lech Kaczyński (do 2006 członek partii) sprawował urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo i Sprawiedliwość należy do grupy Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy w Parlamencie Europejskim oraz do działającej obok niej międzynarodowej organizacji Sojusz Europejskich Konserwatystów i Reformatorów.

Pierwsze w pełni równe, wolne, powszechne, tajne wybory prezydenckie w Polsce miały miejsce w listopadzie 1990. Do tej pory prezydentów Polski wyłaniało Zgromadzenie Narodowe. W roku 1990 nie było jeszcze ostatecznego rozstrzygnięcia, czy przyszły ustrój Polski będzie oparty na systemie parlamentarno-gabinetowym, czy na systemie prezydenckim.

Grzegorz Juliusz Schetyna (ur. 18 lutego 1963 w Opolu) – polski polityk i przedsiębiorca, z wykształcenia historyk. Poseł na Sejm III, IV, V, VI i VII kadencji. W latach 2007–2009 wiceprezes Rady Ministrów i minister spraw wewnętrznych i administracji w pierwszym rządzie Donalda Tuska, w latach 2009–2010 przewodniczący klubu parlamentarnego Platformy Obywatelskiej, w latach 2010–2011 marszałek Sejmu VI kadencji, w 2010 tymczasowo wykonujący obowiązki Prezydenta RP.Wybory parlamentarne w Polsce w 2011 roku – wybory do Sejmu i Senatu, zarządzone 4 sierpnia 2011 przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego na 9 października 2011 roku. Wybory odbyły się według zasad wprowadzonych przez Kodeks wyborczy z 5 stycznia 2011.

Kampania wyborcza przebiegała burzliwie, niedawni przyjaciele z Solidarności w czasie wyborów byli do siebie dosyć wrogo nastawieni. Poza tym pojawiało się niezadowolenie społeczne z efektów zmian, które nastąpiły w gospodarce. W roku 1990 wszedł w życie plan Balcerowicza, w ramach którego podjęty został szereg działań o charakterze antyinflacyjnym i rozpoczęto proces zmian struktury własnościowej w gospodarce. Plan Balcerowicza miał głównie za zadanie zniwelować hiperinflację oraz urynkowić gospodarkę na model państw zachodnich.

Senatorowie II kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej zostali wyłonieni podczas wyborów parlamentarnych 27 października 1991. Kadencja senatorów rozpoczęła się wraz ze złożeniem ślubowania na pierwszym posiedzeniu Senatu II kadencji wyznaczonym na 26 listopada 1991, a upłynęła 31 maja 1993 w dniu wejścia w życie zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 maja 1993 r. w sprawie rozwiązania Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 1993 r. Nr 27, poz. 285). Bezpieczna Kasa Oszczędności (BKO) - firma (parabank) oferująca lokaty oszczędnościowe, założona w październiku 1989 przez Lecha Grobelnego.

Hiperinflacja

Głównym problemem była hiperinflacja: „Inflacja była jak rozszerzający się pożar, który należało ugasić, a przynajmniej stłumić, aby móc przeprowadzić zmianę ustroju gospodarczego” – komentował L. Balcerowicz. Sytuacja była więc poważna, według szerokiej opinii ekspertów z MFW i Banku Światowego skali hiperinflacji nie dało się ograniczyć metodą stopniowego ograniczenia tempa wzrostu, jak na Węgrzech, ponieważ skala inflacji w Polsce była zbyt duża – na Węgrzech obserwowaliśmy wzrost cen w skali roku o kilkadziesiąt procent, w Polsce zaś ten wynik uzyskiwaliśmy w ciągu miesiąca. W tym celu, od 1 I 1990, rząd wprowadził progresywne opodatkowanie ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach państwowych. Podniesiono oprocentowanie kredytu do poziomu spodziewanej stopy inflacji, ograniczono subsydia z NBP. Przede wszystkim ustanowiono sztywny kurs złotego, który odpowiadał 9,5 tys. zł. za dolara. Zredukowano niepotrzebne zatrudnienie w państwowych przedsiębiorstwach, także ograniczono dotację do węgla i paliw.

Prawo konstytucyjne (dawniej: prawo polityczne, prawo państwowe) – zespół norm prawnych określających ustrojowe zasady funkcjonowania państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw człowieka i obywatela oraz zaspokajania potrzeb społecznych, sposób tworzenia prawa, hierarchię źródeł prawa a także kompetencje i wzajemne relacje pomiędzy organami władzy państwowej.Donald Franciszek Tusk (ur. 22 kwietnia 1957 w Gdańsku) – polski polityk, od 2007 prezes Rady Ministrów, w 2014 nominowany do objęcia stanowiska przewodniczącego Rady Europejskiej (od 1 grudnia 2014).

Przyjęte metody chwilowo doprowadziły do destabilizacji gospodarczej – wzrost bezrobocia (pod koniec 1990 1 milion osób bezrobotnych), spadek podaży (produkcja przemysłowa sprzedana zmniejszyła się w 1990 o 23%), wzrost cen, spadek płac realnych i wiele innych negatywnych skutków nazwanych przez L. Balcerowicza „szokiem kontrolowanym”. Pomimo wszystkich niedogodności metody Balcerowicza zadziałały: w styczniu 1990 r. ceny rosły jeszcze o 76%, lecz już w lutym o 24%, zaś w marcu o 6%.

Język litewski (lit. lietuvių kalba) - język z zespołu wschodniobałtyckiego języków bałtyckich, wchodzących w skład języków bałtosłowiańskich, którym posługuje się ok. 5 mln osób. Oprócz Litwy językiem tym posługują się Litwini zamieszkujący na zachodzie Białorusi i północno-wschodniej Polsce (Suwalszczyzna), a także w Rosji, Łotwie oraz emigranci w USA, Kanadzie, Australii, Niemczech. Jest językiem urzędowym Litwy.Unia Europejska, UE – gospodarczo-polityczny związek 27 demokratycznych państw europejskich. Unia powstała 1 listopada 1993 roku – na mocy podpisanego 7 lutego 1992 traktatu z Maastricht – jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej. Korzenie współczesnej integracji europejskiej sięgają okresu powojennego i ograniczały się do 6 państw zachodnioeuropejskich. Państwa te tworzyły wiele form i mechanizmów współpracy, powoływały organizacje, instytucje i organy, których celem było wzmocnienie jedności między nimi. W 1993 nadrzędną wobec wszystkich poprzednich organizacji została Unia Europejska, sama otrzymując nieznaną wcześniej hybrydową formułę sui generis.

Reforma gospodarcza

Po opanowaniu inflacji rząd Tadeusza Mazowieckiego podjął szereg działań ku przetransformowaniu gospodarki na rynkową. Państwo wciąż kontrolowało bardzo duży sektor gospodarki i było właścicielem sporej części zakładów. W tym celu rozpoczęto prywatyzację państwowych przedsiębiorstw, likwidację systemu centralnego sterowania, zreformowano system podatkowy, zorganizowano rynek papierów wartościowych – ograniczano władzę państwa kosztem indywidualnych podmiotów, bądź samorządów terytorialnych. Recesja najsilniej dotknęła przemysłu i transportu, nie wystąpiła w rolnictwie i usługach budowlano-montażowych. Są działy, które w ciągu dwóch lat wykazały silny rozwój: handel, łączność i usługi. Ponadto recesja wystąpiła wyłącznie w sektorze państwowym, sektor prywatny odnotował silny wzrost. Należy więc przyjąć wniosek, że skurczyły się działy, które były przerośnięte, a rozwinęły zaniedbane i było to naturalną konsekwencją przechodzenia z gospodarki niedoborów do gospodarki rynkowej.

Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO) – (czasem można spotkać się z mylną nazwą Zmechanizowane Oddziały Milicji Obywatelskiej lub Zorganizowane Oddziały Milicji Obywatelskiej) oddziały Milicji Obywatelskiej powołane w drugiej połowie 1956 (po Poznańskim Czerwcu) do zaprowadzania porządku w sytuacjach wyjątkowych (dsł.: "likwidacji zbiorowych naruszeń porządku publicznego"), a także do udzielania pomocy ludności w czasie klęsk żywiołowych i ochrony imprez masowych.Rząd Włodzimierza Cimoszewicza – Rada Ministrów w Polsce pod kierownictwem premiera Włodzimierza Cimoszewicza urzędująca od 7 lutego 1996 do 31 października 1997.

Lech Wałęsa Prezydent Polski w latach 1990–1995

Tadeusz Mazowiecki Pierwszy Prezes Rady Ministrów w latach 1989–1991

Celem kampanii Lecha Wałęsy było pokonanie Tadeusza Mazowieckiego, ale nikt, łącznie z jego otoczeniem, nie spodziewał się tak sensacyjnego rozstrzygnięcia, jakie zapadło w pierwszej turze wyborów. Tadeusz Mazowiecki został pokonany przez nieznanego kandydata – Stanisława Tymińskiego, który swoją kampanię kierował przede wszystkim do wyborców rozczarowanych efektami przemian po 1989 r. i podobnie jak Lech Wałęsa składał wyborcom wiele wątpliwych obietnic.

Bronisław Maria Komorowski (ur. 4 czerwca 1952 w Obornikach Śląskich) – polski polityk, z wykształcenia historyk. Od 6 sierpnia 2010 prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej – partia polityczna, odwołująca się w różnych okresach swojej działalności głównie do idei narodowo-lewicowych, chrześcijańsko-lewicowych, socjaldemokratycznych, chrześcijańsko-demokratycznych, nacjonalistycznych, narodowo-katolickich i agrarnych, najczęściej łącząca poszczególne elementy tych nurtów, założona 10 stycznia 1992 (zarejestrowana sądownie 12 czerwca 1992) z inicjatywy działaczy ZZR "Samoobrona" Andrzeja Leppera, do 17 stycznia 2000 pod nazwą Przymierze Samoobrona. W latach 2006–2007 współtworzyła koalicyjny rząd wraz z Prawem i Sprawiedliwością i Ligą Polskich Rodzin. 4 marca 2012 weszła w skład partii Samoobrona, powołanej w styczniu 2010 przez część działaczy Samoobrony RP.

W pierwszej turze otrzymali:

Frekwencja w pierwszej turze wyniosła 60%. Suma głosów oddanych na Tadeusza Mazowieckiego, Włodzimierza Cimoszewicza, Romana Bartoszcze i Stanisława Tymińskiego stanowiła 36,94% ważnie oddanych głosów. Druga tura, przy niższej frekwencji (ok. 53,39%), przyniosła zwycięstwo Lechowi Wałęsie, który otrzymał ponad 74,25% ważnie oddanych głosów.

Granice Polski – pod względem powierzchni (312 679 km²) Polska zajmuje 9. miejsce wśród 43 państw Europy. Graniczy z 7 krajami: Niemcami na zachodzie, Słowacją i Czechami na południu, Rosją na północy, Litwą, Białorusią i Ukrainą na wschodzie. Na północy granica państwa przebiega wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Razem granice Polski wynoszą 3511 km.Gospodarka Polski – jest gospodarką mieszaną. W dużym stopniu przeszła transformację z centralnie kierowanej (socjalistycznej) w gospodarkę rynkową (kapitalistyczną) po decyzjach gospodarczych w 1988 roku i zmianach politycznych, które miały miejsce rok później. Prywatyzacja małych i średnich przedsiębiorstw państwowych i nowe liberalne prawo do zakładania przedsiębiorstw ruszyło budowę prywatnego sektora gospodarki, który jest głównym motorem gospodarczym w Polsce. Restrukturyzacja i prywatyzacja poszczególnych sektorów gospodarki odbywa się w wolnym tempie, mimo tego realizowane są zagraniczne inwestycje w energię i stal.

Po zaprzysiężeniu Lecha Wałęsy na prezydenta RP Ryszard Kaczorowski, ostatni prezydent na uchodźstwie, przekazał mu oficjalnie insygnia władzy prezydenta II RP, co dla wielu osób było symbolem ciągłości trwania Rzeczypospolitej oraz zakończeniem okresu braku systemu demokratycznego w Polsce. Były wśród nich m.in. tłoki pieczętne, chorągiew, a także dokumenty państwowe i oryginał Konstytucji z 1935 roku.

Samorząd – niezależne od nadrzędnej władzy decydowanie o własnych sprawach, wykonywanie funkcji uzupełniających w stosunku władz np. szkoły, zakładu produkcyjnego, władz państwowych.Kordon sanitarny – pierścień posterunków ustawionych wokół regionu, w którym rozprzestrzenia się epidemia (lub epizootia) niebezpiecznej choroby zakaźnej. Posterunki te mają za zadanie nie przepuszczać podróżnych, nieposiadających odpowiednich zezwoleń (najczęściej wydawanych jedynie tym osobom, które poddały się obowiązkowej kwarantannie lub szczepieniom), i w ten sposób zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby poza opanowany przez nią obszar. W przeszłości zdarzało się, że posterunki na obwodzie kordonu sanitarnego miały rozkaz nieprzepuszczania nikogo i żadnych przepustek nie honorowano.

Wybory w 1990 oznaczały dla Polski także odwrócenie sojuszy międzynarodowych, a w polityce wewnętrznej: kontynuację polityki gospodarczej zapoczątkowanej przez Leszka Balcerowicza, początek karier wielu polityków m.in. braci Lecha i Jarosława Kaczyńskich, Mieczysława Wachowskiego czy Piotra Kołodziejczyka.

Przesądziły także o podziale Solidarności na dwa zasadnicze nurty: liberalny i narodowokatolicki, a dla postkomunistycznej lewicy stanowiły punkt zwrotny. W styczniu 1990 rozwiązana została Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, utworzona przez część jej członków Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej zaczęła systematycznie zyskiwać społeczne zaufanie.

Prawa człowieka – koncepcja, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, których źródłem obowiązywania jest przyrodzona godność ludzka. Prawa te mają charakter:Ruch Palikota (Ruch PL, RP) – polska lewicowo-liberalna partia polityczna założona przez Janusza Palikota, zarejestrowana 1 czerwca 2011 (po tym, jak zarejestrowanej 22 października 2010 partii założonej przez tego polityka Ruch Poparcia zagroziło wykreślenie z ewidencji). Ugrupowanie posiadało klub poselski w Sejmie VII kadencji. Partia wydawała gazetę "Po Prostu Polska". W ugrupowaniu działali w większości osoby niezaangażowane dotychczas w działalność polityczną, jak również działacze związani wcześniej z innymi partiami (głównie z Sojuszem Lewicy Demokratycznej, Platformą Obywatelską i Socjaldemokracją Polską). Przy partii działało stowarzyszenie Ruch Kapitału Społecznego (zarejestrowane 18 października 2010, do 29 czerwca 2012 działające pod nazwą "Ruch Poparcia Palikota"). Na kongresie w dniach 5–6 października 2013 Ruch Palikota przekształcił się w nową partię Twój Ruch.

Jan Krzysztof Bielecki Prezes Rady Ministrów w 1991

Jan Olszewski Prezes Rady Ministrów w latach 1991–1992

Hanna Suchocka Prezes Rady Ministrów w latach 1992–1993

Pierwsze po II wojnie światowej w pełni demokratyczne i wolne wybory parlamentarne w Polsce odbyły się 27 października 1991. Przy frekwencji wyborczej (43,2%) na 111 ugrupowań uczestniczących w wyborach mandaty poselskie uzyskali reprezentanci 29 z nich. Wyniki tych ostatnich były następujące:

Kampania wyborcza to ogół środków masowego przekazu (plakaty, reklamy telewizyjne, radiowe, prasowe, wiece, spotkania z wyborcami), jakimi specjaliści od marketingu politycznego promują kandydaturę polityka lub partii politycznej, tak by wyborca zagłosował właśnie na promowaną osobę lub partię.Leszek Cezary Miller (ur. 3 lipca 1946 w Żyrardowie) – polski polityk i politolog. Prezes Rady Ministrów w latach 2001–2004.

Tak duże rozproszenie mandatów spowodowało kłopoty z utworzeniem stabilnej większości parlamentarnej i rządu. Po dwóch miesiącach konsultacji został utworzony pierwszy w pełni wolny rząd koalicyjny z Janem Olszewskim (PC) jako premierem. Marszałkiem Sejmu został Wiesław Chrzanowski (ZChN), a Senatu August Chełkowski (NSZZ „Solidarność”). Wybory te zakończyły proces formowania się demokratycznych władz w Polsce. Wskazały równocześnie na rosnącą siłę ugrupowań wywodzących się z epoki PRL: SLD i PSL.

Lista Macierewicza – dwie listy przygotowane w MSW w związku z realizacją uchwały lustracyjnej Sejmu z 28 maja 1992 r.Wybory parlamentarne w Polsce, odbyły się 25 września 2005 roku na terenie Polski oraz w 166 obwodowych komisjach ulokowanych poza Polską. Wbrew wcześniejszym spekulacjom, nie zostały one przeprowadzone razem z wyborami prezydenckimi i referendum 2005 w sprawie traktatu konstytucyjnego UE.

Po wyborach w 1991 roku 5 grudnia 1991 roku prezydent Lech Wałęsa (po niepowodzeniu misji tworzenia nowego rządu przez kandydata prezydenckiego Bronisława Geremka) desygnował na stanowisko prezesa rady ministrów Jana Olszewskiego. Olszewski zniechęcony brakiem możliwości utworzenia stałej koalicji złożył rezygnację, która jednak nie została przyjęta przez prezydenta. Ostatecznie po długich negocjacjach 23 grudnia 1991 roku został utworzony koalicyjny prawicowy rząd z Janem Olszewskim na czele. Rząd Jana Olszewskiego pozostawał w konflikcie z prezydentem. Musiało to prędzej czy później doprowadzić do upadku tego gabinetu. Powodem do uchwalenia wotum nieufności stała się tzw. lista Macierewicza, czyli lista osób współpracujących z SB. Na liście znalazły się 64 nazwiska urzędujących ministrów, urzędników i posłów. W tej sytuacji prezydent wysłał do Sejmu wniosek o natychmiastowe odwołanie rządu. Po burzliwej debacie w nocy 5 czerwca 1992 roku uchwalono w Sejmie wotum nieufności wobec rządu premiera Olszewskiego. Prezydent Lech Wałęsa desygnował na premiera Waldemara Pawlaka, jednak ten nie zdołał utworzyć rządu i po 33 dniach podał się do dymisji. W tej sytuacji nowym premierem w lipcu została Hanna Suchocka. Jednak w 1993 roku Sejm uchwalił wobec jej rządu wotum nieufności. W obliczu tych wydarzeń prezydent RP Lech Wałęsa na mocy swych uprawnień podjął decyzję o rozwiązaniu parlamentu i rozpisaniu przedterminowych wyborów.

Porozumienie Jarosława Gowina (Porozumienie, Porozumienie Gowina, PJG) – polska centroprawicowa partia polityczna o profilu konserwatywno-liberalnym i republikańskim oraz akcentach chrześcijańsko-demokratycznych, powstała 4 listopada 2017 z przekształcenia Polski Razem, po przyłączeniu się do niej nowych środowisk. Ugrupowanie wraz z Prawem i Sprawiedliwością i Solidarną Polską współtworzy rząd (wicepremierem z ramienia partii jest jej wiceprezes Jadwiga Emilewicz, do kwietnia 2020 był nim prezes Jarosław Gowin). Posiada przedstawicieli w parlamencie, zasiadających w klubie PiS. Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku – wybory prezydenckie w Polsce wyznaczone na dzień 10 maja 2020. Ewentualna II tura miała odbyć się dwa tygodnie później, tj. 24 maja. Planowane głosowanie w I turze nie odbyło się.

Zmiany polityczne i ustrojowe, które zaszły w Polsce po 1989 wymagały uchwalenia nowej konstytucji. Nie zrealizowano tego w latach 1989–1991 ze względu na to, że większość ugrupowań wywodzących się z Solidarności uważała, że konstytucja powinna być przegłosowana przez w pełni demokratycznie wybrany parlament, którym Sejm Kontraktowy z całą pewnością nie był. Dopiero Sejm kadencji 1991–1993 utworzył Komisję Konstytucyjną i podjął działania zmierzające do rozwiązania tego problemu. Jednak udało mu się tylko uchwalić Małą Konstytucję – Ustawę konstytucyjną z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym. Na jej mocy zostały uchylone przepisy Konstytucji PRL z 1952 r. dotyczące ustroju socjalistycznego i wprowadzone nowe, stanowiące podstawę ustroju politycznego i gospodarki rynkowej. Stanowiła ona, że „organami Państwa w zakresie władzy ustawodawczej są Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie władzy wykonawczej – Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, w zakresie władzy sądowniczej – niezawisłe sądy”.

Informacyjna Agencja Radiowa (IAR) – największa na polskim rynku mediów elektronicznych agencja informacyjna. Funkcjonuje przy Polskim Radiu od lata 1992 roku. W latach 1993-1994 IAR działała jako Radio-Info – pierwsze w Polsce radio informacyjne całkowicie na żywo, bez muzyki.Policja – umundurowana (służba mundurowa) i uzbrojona formacja służąca społeczeństwu i przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego. Została utworzona na mocy Ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 roku. Policja podlega Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.

Wcześniejsze rozwiązanie parlamentu (1993) przez prezydenta Lecha Wałęsę uniemożliwiło zakończenie prac nad nową konstytucją i spowodowało przełożenie tego zadania na nowy parlament.

Waldemar Pawlak Prezes Rady Ministrów w latach 1993–1995

Józef Oleksy Prezes Rady Ministrów w latach 1995–1996

Kolejne w III RP wybory parlamentarne odbyły się 19 września 1993 w oparciu o nową ordynację ustalającą progi wyborcze dla partii politycznych (5%) i koalicji (8%). Przy 53% frekwencji w parlamencie znaleźli się przedstawiciele sześciu ugrupowań politycznych i mniejszości niemieckiej (nie obowiązywał jej próg wyborczy). Były to w kolejności: SLD z 20,41% głosów (171 posłów i 37 senatorów), PSL z 15,40% głosów (132 posłów i 36 senatorów), Unia Demokratyczna (Unia Wolności) z 10,49% głosów (74 posłów i 3 senatorów), Unia Pracy z 7,28% głosów (41 posłów), KPN z 5,77% głosów (22 posłów) Bezpartyjny Blok Wspierania Reform z 5,42% głosów (16 posłów i 2 senatorów) i Mniejszość Niemiecka z 4 posłami. Wyniki wyborów były sukcesem ugrupowań postkomunistycznych, które zawarły umowę koalicyjną i powołały rząd z Waldemarem Pawlakiem (PSL) jako premierem. Rząd ten utrzymał się do lutego 1995 r. i został zastąpiony przez rząd Józefa Oleksego (SLD), a następnie Włodzimierza Cimoszewicza (SLD). Marszałkiem Sejmu został Józef Oleksy (SLD) zastąpiony później przez Józefa Zycha (PSL), a marszałkiem Senatu Adam Struzik (PSL).

II Rzeczpospolita (II RP) – Rzeczpospolita Polska w latach 1918–1945, od odzyskania suwerenności państwowej w 1918 do wycofania uznania międzynarodowego dla Rządu RP na uchodźstwie w konsekwencji wykonania porozumień między mocarstwami wielkiej trójki na konferencji jałtańskiej w 1945.Pacjent zero (z ang. patient zero) – określenie osoby zidentyfikowanej jako pierwszy nosiciel choroby zakaźnej w sytuacji wystąpienia większej ilości podobnych przypadków zachorowania.

W kolejnych wyborach prezydenckich zwyciężył Aleksander Kwaśniewski (51,72%).

Lata 1997–2004: Polska przed akcesją do Unii Europejskiej

Zgromadzenie Narodowe II Kadencji uchwaliło 2 kwietnia 1997 Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, nad którą pracowano od 1989 r. W jej świetle ustrój polityczny RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej (Sejm i Senat), władzy wykonawczej (Prezydent RP i Rada Ministrów) i władzy sądowniczej (sądy i trybunały). Podstawą ustroju gospodarczego jest gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej. 25 maja 1997 w referendum konstytucyjnym Polacy wyrazili zgodę na wejście w życie konstytucji – za głosowało 52,71% (frekwencja 42,86%).

Platforma Obywatelska (PO) – polska partia polityczna, założona (początkowo jako stowarzyszenie) 24 stycznia 2001 (jako partia pod nazwą "Platforma Obywatelska Rzeczypospolitej Polskiej" zarejestrowana 5 marca 2002). Jej głównymi założycielami byli Andrzej Olechowski, Maciej Płażyński z AWS i Donald Tusk z Unii Wolności. Skupia osoby o różnych poglądach, głównie chrześcijańsko-demokratycznych i konserwatywno-liberalnych, centroprawicowych i centrowych. Należy do Europejskiej Partii Ludowej. Od 2007 Platforma Obywatelska jest największą siłą polityczną w Sejmie oraz Senacie i wspólnie z Polskim Stronnictwem Ludowym tworzy koalicję rządową, która jest zapleczem parlamentarnym rządu Donalda Tuska.Pobór obejmuje całokształt przedsięwzięć związanych z oceną zdolności fizycznej i psychicznej (realizowane przez powiatowe komisje lekarskie "cywilne" powoływane przez wojewodów na czas trwania poboru) młodych ludzi do służby wojskowej oraz ujęciem ich w ewidencji wojskowej. Nie należy mylić poboru z powołaniem, kiedy to otrzymuje się kartę powołania (tzw. bilet) nakładającą obowiązek stawienia się w określonym miejscu i czasie do odbycia czynnej służby wojskowej.

Od 5 lipca do 6 sierpnia 1997 roku Środkową Europę objęła powódź nazywana też powodzią tysiąclecia, w której w południowej i zachodniej Polsce zginęło 56 osób, a szkody oszacowano na ok. 3,5 miliarda dolarów amerykańskich. Powódź spowodowana przez fale obfitych opadów objęła dorzecza Odry, a także górnej Wisły i Łaby. Pomimo dramatycznej sytuacji w zlewni górnej Odry (Kłodzko, Wodzisław Śląski, Racibórz) w kraju początkowo nie spodziewano się rozmiaru następstw fali powodziowej. Sytuację zmieniło zalanie Opola i bezpośrednie zagrożenie Wrocławia. Rząd premiera Włodzimierza Cimoszewicza krytykowany w związku z niedostatecznymi i spóźnionymi działaniami w zakresie przeciwdziałania skutkom powodzi uruchomił rezerwę budżetową w celu pomocy powodzianom. Prezydent Aleksander Kwaśniewski ogłosił w Polsce jednodniową żałobę narodową 18 lipca 1997 roku. 27 sierpnia 1997 roku uchwalono ustawę o stosowaniu szczególnych rozwiązań podatkowych w związku z likwidacją skutków powodzi, która miała miejsce w lipcu 1997 r.

Andrzej Sebastian Duda (ur. 16 maja 1972 w Krakowie) – polski prawnik, nauczyciel akademicki, były wiceminister sprawiedliwości, były podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Lecha Kaczyńskiego, były członek Trybunału Stanu, poseł na Sejm VII kadencji.Żałoba narodowa – żałoba ogłaszana przez władze państwowe po śmierci wybitnej osobistości (najczęściej związanej z krajem jej ogłoszenia) lub z powodu wielkiej katastrofy. Może być ogłaszana na skutek tragicznych wydarzeń w kraju, w którym ją zarządzono, ale także jako rodzaj hołdu złożonego ofiarom podobnych zdarzeń (zamach, katastrofa naturalna lub inna) poza granicami państwa.

Leszek Balcerowicz – wicepremier rządu koalicyjnego AWS-UW

Marian Krzaklewski – lider AWS

Wybory parlamentarne z 21 września 1997 zakończyły się sukcesem Akcji Wyborczej Solidarność, która zdobyła 33,83% głosów (202 posłów i 51 senatorów). Kolejne ugrupowania, które znalazły się w parlamencie to: SLD z 27,13% głosów (164 posłów i 28 senatorów), UW z 13,37% głosów (60 posłów i 8 senatorów), PSL z 7,31% głosów (27 posłów i 3 senatorów), Ruch Odbudowy Polski z 5,56% głosów (6 posłów i 5 senatorów), Mniejszość Niemiecka 2 mandaty poselskie, a kandydaci niezależni 5 mandatów senatorskich. Zwycięstwo Akcji Wyborczej Solidarność, która uzyskała 1/3 głosów potwierdza zdobycie nowej wiedzy o demokracji przez społeczeństwo polskie. Głosowało ono na duże ugrupowania polityczne, a odrzuciło niewielkie efemerydy nie dające nadziei na polepszenie sytuacji politycznej i gospodarczej. Akcja Wyborcza utworzyła rząd wraz z Unią Wolności. Na jego czele stanął Jerzy Buzek. W późniejszym czasie UW wycofała się z koalicji. Jednakże rząd dotrwał do końca kadencji Sejmu. Powodem tego stanu rzeczy było to iż UW, choć formalnie poza koalicją z AWS, w zamian za objęcie przez Leszka Balcerowicza stanowiska prezesa NBP, poparła projekt budżetu na 2001 nie doprowadzając do upadku gabinetu Jerzego Buzka.

Jarosław Adam Gowin (ur. 4 grudnia 1961 w Krakowie) – polski publicysta, senator VI kadencji, poseł na Sejm VI i VII kadencji, od 18 listopada 2011 do 6 maja 2013 minister sprawiedliwości.Rafał Kazimierz Trzaskowski (ur. 17 stycznia 1972 w Warszawie) – polski politolog, specjalista w zakresie spraw europejskich, poseł do Parlamentu Europejskiego.

Minister Bronisław Geremek który podpisał dokumenty ratyfikacyjne NATO

12 marca 1999 po wielu latach starań i zabiegów dyplomatycznych Polska została przyjęta do NATO. 8 października 2000 Aleksander Kwaśniewski po raz drugi wygrał wybory prezydenckie, tym razem już w pierwszej turze, uzyskując 53,9% głosów wygrywając m.in. z Andrzejem Olechowskim (17,3% głosów) i Marianem Krzaklewskim (15,57% głosów).

Koalicja Obywatelska (KO) – koalicja Platformy Obywatelskiej i Nowoczesnej, powołana przed wyborami samorządowymi w 2018 (komitet nosił wówczas nazwę Platforma.Nowoczesna Koalicja Obywatelska), następnie w różnych formach kontynuowana (na wybory parlamentarne w 2019 komitet przyjął nazwę Koalicja Obywatelska PO .N iPL Zieloni). Wybory parlamentarne w Polsce w 2001 r. odbyły się 23 września. Zastosowano nowo uchwaloną ordynację wyborczą do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

Prezesi Rady Ministrów Leszek Miller (2001-2004) i Marek Belka (2004-2005)

W wyborach parlamentarnych z 23 września 2001 wygrała koalicja SLD/UP uzyskując 41,04% głosów. Do parlamentu weszły ponadto Platforma Obywatelska 12,68%, Samoobrona 10,2% Prawo i Sprawiedliwość 9,5%, Liga Polskich Rodzin 7,97%, Polskie Stronnictwo Ludowe 8,98%. Klęskę poniosły AWS (5,6%) i Unia Wolności (3,2%), które nie dostały się do parlamentu. Porażka ugrupowań sprawujących władzę spowodowana była niezadowoleniem z wprowadzania 4 reform: służby zdrowia, edukacji, podziału terytorialnego oraz ubezpieczeń społecznych, licznymi przypadkami korupcji oraz wyraźnym wzrostem bezrobocia. SLD/UP i PSL utworzyły rząd, na czele którego stanął Leszek Miller. W późniejszym czasie Leszek Miller za niezachowanie dyscypliny koalicyjnej w głosowaniach usunął PSL z koalicji. Powstał rząd mniejszościowy. W czerwcu 2003 roku Leszek Miller zwrócił się do Sejmu o udzielenie mu wotum zaufania. Sejm udzielił wotum zaufania premierowi Leszkowi Millerowi.

Eksport wewnętrzny - pojęcie z zakresu zamkniętej ekonomii realnego socjalizmu. Oznacza sprzedaż przez państwowe podmioty towarów i usług pochodzenia krajowego za tzw. waluty wymienialne prowadzoną na obszarze własnego kraju, gdzie nominalnie w transakcjach handlowych obowiązuje waluta lokalna. Prowadzona ona jest bądź to w formie bezpośredniej sprzedaży odbiorcom na terenie kraju, bądź też polega na pobieraniu przedpłat w krajach kapitalistycznych (np. od emigrantów chcących wspomóc swoje rodziny, czy przyjaciół mieszkających w kraju realnego socjalizmu). Na podstawie wniesionej przedpłaty upoważnione przez wpłacającego walutę wymienialną w kraju kapitalistycznym osoby mogą pobrać w kraju o gospodarce nakazowo-rozdzielczej towar produkcji krajowej o odpowiedniej wartości. Często eksport wewnętrzny w takiej formie był wymuszany na osobach z zagranicy chcących wesprzeć rodzinę w krajach Bloku Wschodniego, gdyż nie mogły one legalnie przelać środków finansowych w walutach wymienialnych bezpośrednio na konto adresata. Odbiorca mógł wykorzystać je jedynie w postaci ekwiwalentu - np. węgla, materiałów budowlanych czy innych towarów trudno dostępnych lub wcale niedostępnych w normalnej sprzedaży. Były to towary pochodzenia krajowego, a zapłata za nie pochodziła z zagranicy - niejako więc "eksportowano" je. Innymi słowy, używając ówczesnych pojęć, sprzedawano towary w ramach tzw. pierwszego obszaru płatniczego na zasadach obowiązujących przy eksporcie do tzw. drugiego obszaru płatniczego, co pozwalało ograniczać niezmienny deficyt walut wymienialnych w budżetach krajów Bloku Wschodniego.Historia konstytucji w Polsce – Polska stała się państwem konstytucyjnym w XVIII wieku, kiedy 3 maja 1791 obradujący od 1788 Sejm Czteroletni przyjął Konstytucję 3 maja.

7 i 8 czerwca 2003 Polacy w referendum wyrazili zgodę na wstąpienie Polski do Unii Europejskiej.

Lata 2004–2015: Pierwsze lata Polski w Unii Europejskiej

Podpisanie przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego traktatu dotyczącego przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

1 maja 2004 Rzeczpospolita Polska oficjalnie przystąpiła do UE. Dzień później rząd Leszka Millera podał się do dymisji. 13 czerwca 2004 odbyły się pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego.

Zgromadzenie Narodowe – organ konstytucyjny składający się z posłów i senatorów obradujących wspólnie. Zgromadzenie Narodowe wywodzi się z II Republiki Francuskiej i zostaje potem przejęte, jako instytucja, przez wiele krajów demokratycznych, w tym i Polskę.Jarosław Aleksander Kaczyński (ur. 18 czerwca 1949 w Warszawie) – polski polityk, doktor nauk prawnych. Działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL. Twórca i prezes partii politycznych Porozumienie Centrum oraz Prawo i Sprawiedliwość, senator I kadencji, poseł na Sejm I, III, IV, V, VI i VII kadencji. Od 14 lipca 2006 do 16 listopada 2007 prezes Rady Ministrów. Kandydat na urząd Prezydenta RP w przedterminowych wyborach prezydenckich w 2010.

W wyborach parlamentarnych z 2005 r., które odbyły się 25 września, wygrało Prawo i Sprawiedliwość uzyskując 26,99% głosów i 155 mandatów w Sejmie. Tuż za nią uplasowała się Platforma Obywatelska, która otrzymała 24,15% głosów (133 mandaty).

Po nieudanych rozmowach koalicyjnych między PO a PiS premierem został Kazimierz Marcinkiewicz.

Wybory prezydenckie wygrał Lech Kaczyński z PiS, pokonując w drugiej turze Donalda Tuska z Platformy Obywatelskiej. I tura odbyła się 9 października 2005, II tura 23 października 2005. 23 grudnia 2005, został zaprzysiężony przed Zgromadzeniem Narodowym na prezydenta, a w swoim pierwszym przemówieniu zapowiedział aktywność w polityce wewnętrznej i zagranicznej.

Włodzimierz Cimoszewicz (ur. 13 września 1950 w Warszawie) – polski polityk, prawnik. Wiceprezes Rady Ministrów oraz minister sprawiedliwości i prokurator generalny (1993–1995), wicemarszałek Sejmu (1995–1996), prezes Rady Ministrów (1996–1997), minister spraw zagranicznych (2001–2005) oraz marszałek Sejmu (w 2005). W latach 1989–2005 poseł na Sejm X, I, II, III i IV kadencji, od 2007 senator VII i VIII kadencji.Wybory prezydenckie w Polsce w 2015 roku - zgodnie z art 128. Konstytucji RP odbędą się w dzień wolny przypadający 75-100 dni do końca kadencji urzędującego Prezydenta. 5-letnia kadencja prezydenta Bronisława Komorowskiego kończy się 6 sierpnia 2015 r., więc I tura odbędzie się między 3 a 17 maja. II tura - w wypadku gdy żaden kandydat nie uzyska minimalnej większości głosów - będzie miała miejsce między 17 a 31 maja 2015 r. Będą to pierwsze wybory prezydenckie przeprowadzone na podstawie przepisów Kodeksu wyborczego.

Wicepremier i minister rolnictwa Andrzej Lepper w latach 2006–2007

Wybory parlamentarne z jesieni 2005 nie wyłoniły większościowego rządu. Szybko okazało się, że współpraca pomiędzy największymi partiami w Sejmie – PO i PiS jest niemożliwa. Powstał gabinet mniejszościowy, który nie mógł sprawnie rządzić. Próbowano stwarzać zaplecze dla rządu poprzez różnego typu umowy, w tym najważniejszą tzw. Pakt stabilizacyjny. Pakt nie przetrwał próby czasu, unieważniono go po niecałym miesiącu.

Jan Ferdynand Olszewski (ur. 20 sierpnia 1930 w Warszawie) – polski polityk, adwokat i publicysta. Kawaler Orderu Orła Białego.Rząd Tadeusza Mazowieckiego – gabinet pod kierownictwem pierwszego solidarnościowego premiera Tadeusza Mazowieckiego, powołany przez Sejm 12 września 1989 i zastąpiony przez rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego na początku 1991 roku.

5 maja 2006 roku zawiązano koalicję. Stanowiska wicepremierów otrzymali kontrowersyjni politycy – Roman Giertych i Andrzej Lepper. Po kolejnych kryzysach, koalicja rządząca rozpadła się i 7 września 2007 roku Sejm podjął decyzję o skróceniu kadencji.

Donald Tusk premier w latach 2007–2014

Wybory parlamentarne przeprowadzone 21 października 2007 wygrała PO, uzyskując 41,51% głosów, co dało 210 mandatów w sejmie. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 32,11% głosów, co dało 166 posłów. Kolejne miejsca zajęła koalicja Lewica i Demokraci (SLD, SDPL, PD, UP), zdobywając 13,2% głosów – 53 mandaty. Do Sejmu weszło też PSL, uzyskując 8,91% głosów, co dało 31 mandatów poselskich. W Sejmie nie znalazły się za to współrządzące w poprzedniej kadencji LPR i Samoobrona, które nie przekroczyły 5 procentowego progu wyborczego. PO utworzyła rząd w koalicji z PSL. Premierem nowego rządu został Donald Tusk, a prezes PSL Waldemar Pawlak został wicepremierem i ministrem gospodarki. W Senacie bezwzględną większość mandatów zdobyła PO.

Deficyt budżetowy – występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (najczęściej państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa.Spółka (łac. societas) – rodzaj działalności osób fizycznych lub prawnych oparty na umowie albo statucie, a mający zazwyczaj na celu prowadzenie działalności gospodarczej.

Lech Kaczyński Prezydent Polski w latach 2005–2010

Szczątki samolotu na miejscu katastrofy (10 kwietnia 2010)

10 kwietnia 2010 samolot rządowy z polską delegacją na uroczystości związane z 70. rocznicą zbrodni katyńskiej, z prezydentem RP Lechem Kaczyńskim na czele, rozbił się podchodząc do lądowania w Smoleńsku. Zginęli wszyscy uczestnicy lotu (96 osób).

Kryzys wokół Trybunału Konstytucyjnego w Polsce – kryzys polityczny, który rozpoczął się w 2015 podwójnym wyborem pięciu sędziów Trybunału Konstytucyjnego (TK) przez posłów Sejmu VII i VIII kadencji. W wyniku kryzysu doszło do zmian ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i do manifestacji zwolenników i przeciwników zmian w TK.Wolność i Praworządność (WiP) – polska prawicowa partia polityczna o charakterze konserwatywno-liberalnym i eurosceptycznym.

Zgodnie z Konstytucją RP, marszałek Sejmu Bronisław Komorowski przejął obowiązki prezydenta RP, a po jego rezygnacji marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, a następnie nowy marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna.

Bronisław Komorowski Prezydent Polski w latach 2010–2015

I tura przedterminowych wyborów prezydenckich odbyła się 20 czerwca i nie przyniosła ostatecznego rozstrzygnięcia. Najwięcej głosów (41,54%) otrzymał kandydat PO Bronisław Komorowski, drugi wynik osiągnął kandydat PiS Jarosław Kaczyński (36,46%). Kolejne miejsca zajęli Grzegorz Napieralski – kandydat SLD (13,68%) i Janusz Korwin-Mikke (Wolność i Praworządność) – 2,48%. W II turze, która odbyła się 4 lipca zwyciężył Bronisław Komorowski uzyskując 53,01% głosów, Jarosław Kaczyński zdobył 46,99% głosów. 6 sierpnia 2010 Bronisław Komorowski został zaprzysiężony przed Zgromadzeniem Narodowym na prezydenta RP.

Nowoczesna Ryszarda Petru (Nowoczesna, zapis stylizowany: .Nowoczesna) – polska partia polityczna o charakterze liberalnym, powołana w 2015 przez ekonomistę Ryszarda Petru.Wicepremier (z łac. primus – pierwszy oraz z łac. vice – zamiast) – w Polsce zastępca premiera – Prezesa Rady Ministrów, członek Rady Ministrów.

Przewodnicząca PO, premier w latach 2014–2015 – Ewa Kopacz

Wybory parlamentarne przeprowadzone 9 października 2011 wygrała PO, uzyskując 39,18% głosów, co dało 207 mandatów w sejmie. Drugie miejsce zajęło PiS, które zdobyło 29,89% głosów, co dało 157 posłów. Kolejne miejsca zajął Ruch Palikota, zdobywając 10,02% głosów – 40 mandatów. Do Sejmu weszło też PSL, uzyskując 8,36% głosów – 28 mandatów i SLD, uzyskując 8,24% głosów, co dało 27 mandatów poselskich. PO utworzyła ponownie rząd w koalicji z PSL. Premierem nowego rządu powtórnie został Donald Tusk, a prezes PSL Waldemar Pawlak znów został wicepremierem i ministrem gospodarki. W Senacie bezwzględną większość mandatów, tak, jak w poprzednich wyborach, zdobyła PO.

Mieczysław Wachowski (ur. 21 grudnia 1950 w Bydgoszczy) – polski polityk, od 1990 do 1995 szef Gabinetu Prezydenta RP Lecha Wałęsy, od 2014 prezes Instytutu Lecha Wałęsy.Układ z Schengen – porozumienie, które znosi kontrolę osób przekraczających granice między państwami członkowskimi układu, a w zamian za to wzmacnia współpracę w zakresie bezpieczeństwa i polityki azylowej. Dotyczy również współpracy przygranicznej.

Od 2015: Polska pod rządami Zjednoczonej Prawicy

I tura wyborów prezydenckich odbyła się 10 maja i nie przyniosła ostatecznego rozstrzygnięcia. Najwięcej głosów (34,76%) otrzymał kandydat PiS Andrzej Duda, drugi wynik osiągnął kandydat popierany przez PO i ubiegający się o reelekcję Bronisław Komorowski (33,77%). Kolejne miejsca zajęli Paweł Kukiz – kandydat bezpartyjny (20,8%) i Janusz Korwin-Mikke (KORWiN) – 3,26%. W II turze, która odbyła się 24 maja zwyciężył Andrzej Duda uzyskując 51,55% głosów i wygrywając z urzędującym prezydentem Bronisławem Komorowskim, który zdobył 48,45% głosów. Zaprzysiężenie Andrzeja Dudy na Prezydenta RP odbyło się 6 sierpnia 2015 roku przed Zgromadzeniem Narodowym.

Godło Polski, jest obowiązującym symbolem Rzeczypospolitej Polskiej, obok flagi i hymnu. Jego archetypem jest dynastyczny herb Piastów – pierwszych władców Polski.Euro, ευρώ, евро (znak: €, kod ISO 4217: EUR) – nazwa przyjęta na posiedzeniu w Madrycie w grudniu 1995 roku – wspólna waluta europejska wprowadzona w miejsce walut krajowych. W formie gotówkowej została wprowadzona w obieg 1 stycznia 2002 r.

Jarosław Kaczyński, prezes PiS, premier w latach 2006–2007

Mateusz Morawiecki premier od 2017 roku

Wybory parlamentarne zostały przeprowadzone 25 października 2015. Do Sejmu weszło 5 partii. Zwycięski komitet wyborczy Prawo i Sprawiedliwość, który uzyskał 37,58% głosów (235 mandatów), jako pierwszy od 1989 roku zdobył większość umożliwiającą sformowanie samodzielnego rządu. Do Sejmu dostały się także: Platforma Obywatelska, Kukiz’15, Nowoczesna i Polskie Stronnictwo Ludowe. Poza parlamentem znalazła się lewica. Premierem została Beata Szydło zastąpiona następnie w 2017 roku przez Mateusza Morawieckiego.

Rząd Jana Olszewskiego – gabinet pod kierownictwem premiera Jana Olszewskiego powołany 23 grudnia 1991 przez pierwszy w III Rzeczypospolitej wybrany w pełni wolnych wyborach Sejm I kadencji.Międzynarodowy Fundusz Walutowy, MFW (ang. International Monetary Fund, IMF) – międzynarodowa organizacja w ramach ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących.

Od wyborów w 2015 roku obserwuje się przesunięcie ciężaru realnej władzy w państwie na prezesa partii rządzącej kosztem konstytucyjnych organów władzy. W połączeniu z innymi zjawiskami doprowadziło to do sytuacji określanej niekiedy jako kryzys konstytucyjny. W mediach i przez niektórych polityków zaczęło być stosowane określenie IV Rzeczpospolita w stosunku do Polski pod rządami partii politycznej Prawo i Sprawiedliwość i jej koalicjantów (w latach 2015–2017 Solidarna Polska i Polska Razem, w latach 2017–2021 Solidarna Polska i Porozumienie, a od 2021 roku Solidarna Polska i Partia Republikańska), a w mediach pojawiły się opinie o końcu III RP po dojściu do władzy partii Prawo i Sprawiedliwość (tzw. „IV Rzeczpospolita”).

Koalicja PiS-Samoobrona-NKP-LPR – koalicja rządowa o profilu katolicko-narodowo-konserwatywno-ludowym powstała 5 maja 2006. Istniejąca do sierpnia 2007, z krótką przerwą na jesieni 2006.Wisła (łac. Vistula) – najdłuższa rzeka Polski, o długości 1047 km. Jest także najdłuższą rzeką uchodzącą do Morza Bałtyckiego.

Wybory parlamentarne w 2019 roku zostały przeprowadzone 13 października. Do Sejmu weszło 5 komitetów wyborczych. Zwycięski komitet wyborczy Prawo i Sprawiedliwość, który uzyskał 43,59% głosów (235 mandatów), po raz drugi zdobył większość umożliwiającą sformowanie samodzielnego rządu. Do Sejmu dostały się także: Koalicja Obywatelska, Sojusz Lewicy Demokratycznej, Polskie Stronnictwo Ludowe i Konfederacja Wolność i Niepodległość. Zwycięski komitet wyborczy nie zdobył większości w Senacie pomimo uzyskania największej liczby mandatów. Frekwencja wyniosła 61,74%.

Józef Zych (ur. 23 marca 1938 w Giedlarowej) – polski prawnik i polityk, poseł na Sejm nieprzerwanie od 1989 (X, I, II, III, IV, V, VI i VII kadencji), były marszałek i wicemarszałek Sejmu.Janusz Ryszard Korwin-Mikke (ur. 27 października 1942 w Warszawie) – polski publicysta i polityk, poseł na Sejm I kadencji, były prezes Unii Polityki Realnej oraz Wolności i Praworządności, prezes Kongresu Nowej Prawicy.

Pierwszy przypadek zakażenia wirusem SARS-CoV-2 stwierdzono 4 marca 2020 w Zielonej Górze. W okresie od 14 do 20 marca obowiązywał w Polsce stan zagrożenia epidemicznego, a od 15 marca wprowadzono na granicach Polski kordon sanitarny, znacząco ograniczający ruch graniczny. Od 20 marca obowiązuje w Polsce stan epidemii. Z powodu pandemii nie odbyła się zaplanowana na 10 maja pierwsza tura wyborów prezydenckich.

Wybory prezydenckie w Polsce w 1990 r. pierwsze powszechne wybory odbyły się 25 listopada (I tura) i 9 grudnia (II tura). O stanowisko prezydenta ubiegało się 6 kandydatów: Roman Bartoszcze, Włodzimierz Cimoszewicz, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Moczulski, Stanisław Tymiński, Lech Wałęsa; kilku innych (m.in. Janusz Korwin-Mikke, Władysław Siła-Nowicki, Bolesław Tejkowski, Kornel Morawiecki, Jan Ludwik Bratoszewski, Edward Mizikowski, Waldemar Trajdos, Józef Onoszko, Janusz Bryczkowski) nie zdołało zebrać wymaganych 100 tys. podpisów poparcia. Frekwencja wyborcza w I turze wyniosła 60,6%, a w II – 53,4%.Narodowy Bank Polski (NBP) – polski bank centralny z siedzibą w Warszawie. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Ograniczenia praw i wolności służące walce z pandemią wprowadzano nie w ramach któregoś z konstytucyjnych stanów nadzwyczajnych, ale na mocy Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych, co budzi wątpliwości natury prawnokonstytucyjnej.

I tura wyborów prezydenckich ostatecznie odbyła się 28 czerwca i nie przyniosła ostatecznego rozstrzygnięcia. Najwięcej głosów (43,50%) otrzymał popierany przez PiS ubiegający się o reelekcję urzędujący prezydent Andrzej Duda, drugi wynik osiągnął kandydat popierany przez PO Rafał Trzaskowski (30,46%). Kolejne miejsca zajęli Szymon Hołownia – kandydat bezpartyjny (13,87%) i Krzysztof Bosak (Konfederacja, Ruch Narodowy) – 6,78%. W II turze, która odbyła się 12 lipca zwyciężył urzędujący prezydent Andrzej Duda uzyskując 51,03% głosów i wygrywając z kandydatem popieranym przez Koalicję Obywatelską Rafałem Trzaskowskim, który zdobył 48,97% głosów. Frekwencja w I turze wyniosła 64,51% uprawnionych do głosowania, a w drugiej 68,18%. Zaprzysiężenie Prezydenta RP Andrzeja Dudy na drugą kadencję odbyło się 6 sierpnia 2020 roku przed Zgromadzeniem Narodowym.

Gospodarka planowa, gospodarka nakazowo-rozdzielcza — gospodarka, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa.Wodzisław Śląski (niem. Loslau, cz. Vladislav, łac. Vladislavia) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim w pobliżu granicy z Czechami, ośrodek administracyjny powiatu wodzisławskiego. Położone geograficznie na Płaskowyżu Rybnickim (będącym częścią Wyżyny Śląskiej), nad rzeką Lesznicą, historycznie zaś na Górnym Śląsku.

20 czerwca 2021 odbył się Zjazd Republikański, na którym ogłoszono powstanie Partii Republikańskiej, i która stała się częścią koalicji Zjednoczonej Prawicy. 11 sierpnia 2021 prezydent Andrzej Duda, odwołał, na wniosek premiera Mateusza Morawieckiego, Jarosława Gowina z funkcji wicepremiera i ministra rozwoju, pracy i technologii, a Porozumienie wystąpiło z koalicji rządzącej i powołało własne koło parlamentarne. Przyczyną dymisji była prowadzona latem 2021 ze strony Porozumienia krytyka propozycji zmian dotyczących rynku mediów oraz propozycji podatkowych w ramach rządowego programu „Polski Ład”.

Solidarna Polska Zbigniewa Ziobro (Solidarna Polska, SP, SPZZ) – polska prawicowa partia polityczna założona 24 marca 2012, zarejestrowana postanowieniem z 1 czerwca 2012. Została utworzona przez działaczy, którzy znaleźli się poza Prawem i Sprawiedliwością. Posiada klub parlamentarny w Sejmie VII kadencji i w Senacie VIII kadencji, założony przez grupę parlamentarzystów wybranych w wyborach parlamentarnych w 2011.Polska, Rzeczpospolita Polska – państwo unitarne w Europie Środkowej, położone między Morzem Bałtyckim na północy a Sudetami i Karpatami na południu, w dorzeczu Wisły i Odry. Powierzchnia administracyjna Polski wynosi 312 679 km², co daje jej 70. miejsce na świecie i dziewiąte w Europie. Zamieszkana przez ponad 38,5 miliona ludzi, zajmuje pod względem liczby ludności 34. miejsce na świecie, a szóste w Unii Europejskiej.

2 września 2021, w związku z kryzysem migracyjnym, wzdłuż całej granicy z Białorusią wprowadzono stan wyjątkowy.

Gospodarka

Gospodarka w 1989 r.

Przed wprowadzeniem planu Balcerowicza, w Polsce panowała hiperinflacja (roczna stopa inflacji w 1989: +639,6%, która zaczęła narastać po wyborach od sierpnia 1989 roku), zadłużenie zagraniczne wynosiło 42,3 mld USD (64,8% PKB według Głównego Urzędu Statystycznego), występowały olbrzymie niedobory rynkowe.

Hanna Suchocka (ur. 3 kwietnia 1946 w Pleszewie) – polska polityk, radca prawny i nauczyciel akademicki. W latach 1992–1993 premier Polski, minister sprawiedliwości w rządzie Jerzego Buzka, w latach 2001–2013 ambasador Rzeczypospolitej Polskiej przy Stolicy Apostolskiej oraz Zakonie Maltańskim. Posłanka na Sejm PRL VIII kadencji i na Sejm X, I, II i III kadencji.Ruch Narodowy – komitet wyborczy wyborców zarejestrowany w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014, a także nieformalna inicjatywa społeczno-polityczna zrzeszająca środowiska deklarujące bliskość tradycji endeckiej.

Plan Balcerowicza

Ogłoszony pod koniec 1989 roku zakładał przejście z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. W jego skład wchodziło 10 ustaw. Likwidował gwarancję istnienia wszystkich przedsiębiorstw państwowych wprowadzając możliwość ogłoszenia upadłości. Wprowadzał zakaz finansowania deficytu budżetowego przez Narodowy Bank Polski i emisji pustego pieniądza, powiązał stopę oprocentowania ze stopą inflacji. Wprowadzał również jednolity podatek we wszystkich sektorach gospodarczych. Wprowadzony został obowiązek dla zagranicznych przedsiębiorstw do odsprzedania państwu dewiz po ustalonym przez bank centralny kursie, jednocześnie przedsiębiorstwa te były zwolnione z płacenia popiwku. Z kolei nowe prawo dewizowe wprowadzało wymienialność wewnętrzną złotego, likwidowało państwowy monopol w handlu zagranicznym, likwidacji uległa sprzedaż w obrocie wewnętrznym (Pewex, Baltona), wprowadzono natomiast jednolite zasady clenia towarów. Usankcjonowane zostało istnienie bezrobocia, i wprowadzone zostały odprawy dla osób zwalnianych z pracy oraz zasiłki dla bezrobotnych.

IV Rzeczpospolita, IV RP – slogan polityczny, postulujący konieczność dokonania zasadniczych zmian w ustroju państwa polskiego, formułowany początkowo przez publicystów, wykorzystywany w 2005 w kampanii wyborczej m.in. przez Prawo i Sprawiedliwość i Lecha Kaczyńskiego, krytykujące podstawy prawne lub mechanizmy ustrojowe III Rzeczypospolitej.Samorząd terytorialny – organizacja społeczności lokalnej (gmina, powiat) lub regionalnej (województwo samorządowe) i jednocześnie forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej.

Gospodarka w latach 1991–2004

Z końcem roku 1990 nastąpiło załamanie wymiany handlowej z krajami RWPG, handel w rublu transferowym został zastąpiony przez rozliczenia wolnodewizowe. Spowodowało to spadek eksportu do ZSRR o co najmniej połowę. Wprowadzenie w życie planu Balcerowicza spowodowało spadek inflacji. W styczniu 1991 wynosiła ponad 12,7%. W kolejnych miesiącach systematycznie spadała, by w lipcu osiągnąć wartość 0,1%. Na początku lat 90. gospodarka borykała się z wysokim deficytem budżetowym, bezrobociem, spadkiem produkcji przemysłowej i PKB oraz aferami gospodarczymi. Powstawało wiele przedsiębiorstw, np. Bezpieczna Kasa Oszczędności, czy Art-B, wykorzystujących niedoskonałe prawo dla osiągnięcia korzyści majątkowych. Deficyt budżetowy był kilkukrotnie powiększany, aby ostatecznie wynieść 31 bilionów złotych. Z kolei liczba bezrobotnych wzrosła do 12,2%. (tj. 2,1 mln bezrobotnych). Nastąpił także spadek dochodów realnych, najbardziej był odczuwalny w rolnictwie, gdzie wyniósł ok. 15%. W gospodarce doszło także do przekształceń własnościowych, dokonywano prywatyzacji kapitałowej, likwidacyjnej lub sprzedawano przedsiębiorstwa. Akcje najlepszych przedsiębiorstw trafiły do obrotu na Giełdę Papierów Wartościowych. We wrześniu 1992 roku Polska, Czechosłowacja i Węgry zwróciły się do Unii Europejskiej o podanie warunków rozmów i kalendarza członkostwa.

Łaba (czes. Labe, niem. Elbe) – rzeka w Czechach i Niemczech o długości 1165 km (370 km w Czechach) i powierzchni dorzecza 144 055 km² (w Czechach 51 394 km²).Akcja Wyborcza Solidarność (AWS) – koalicyjne ugrupowanie polityczne o charakterze centroprawicowym, powstałe 8 czerwca 1996, sprawujące władzę w Polsce w latach 1997–2001, którego założycielem był Marian Krzaklewski. Skupiało wiele ugrupowań o różnym charakterze i poglądach, głównie chrześcijańsko-demokratycznych i centroprawicowych. W okresie od 10 listopada 1997 do 6 czerwca 2000 tworzyła koalicję rządową z Unią Wolności, a następnie, po wystąpieniu UW z koalicji, do 19 października 2001 – rząd mniejszościowy. Przewodniczącym AWS (a później także Klubu Parlamentarnego AWS) był Marian Krzaklewski. Premierem z ramienia koalicji był Jerzy Buzek (jego rząd otrzymał wotum zaufania 11 listopada 1997).

W kolejnych latach nastąpił wzrost PKB oscylujący w granicach 6%, osiągając w 1994 roku 7%. Obok wzrostu PKB w latach 1994–1998 nastąpił kolejny spadek bezrobocia z 16 do 10,3% oraz spadek inflacji do poziomu 15%. Korzystne wskaźniki ekonomiczne zaczęły przyciągać zagranicznych inwestorów, powodując wzrost inwestycji do wartości 2,51 mld $ w 1995 i 5,2 mld $ w 1996 roku. Od 1999 roku ponownie nastąpił wzrost bezrobocia, osiągając w pierwszych miesiącach 2003 roku ponad 20%.

Transformacja systemowa w Polsce – ogół zmian zapoczątkowanych w Polsce w latach 80. XX wieku, które ukierunkowane są na budowę wolnego rynku, stworzenie społeczeństwa obywatelskiego oraz demokratyzację.Referendum zostało przeprowadzone 29 listopada 1987 na mocy przyjętej pół roku wcześniej Ustawy o konsultacjach społecznych i referendach. Było jednym z elementów ogólnonarodowej dyskusji na temat drugiego etapu reformy. Pierwotnie referendum miało dotyczyć konkretnych zmian ustrojowych, w tym zwłaszcza powołania urzędu prezydenta (chodziło o umocnienie pozycji gen. Wojciecha Jaruzelskiego). Zamiast tego zadano społeczeństwu następujące pytania:

Gospodarka Polski w UE

W 2004 r. Polska została członkiem Unii Europejskiej, a tym samym unii celnej i jednolitego rynku. Zniesione zostały cła na towary importowane z zagranicy, obywatele Polscy otrzymali dostęp do rynków pracy państw w UE (większość państw wprowadziła okresy przejściowe trwające od 2 do 7 lat). Z dniem wejścia do UE Polacy mogli legalnie pracować w Irlandii. Z kolei rolnicy z nowych krajów członkowskich stali się beneficjentami dopłat bezpośrednich. W latach 2007–2008 Polska przystąpiła do Układu z Schengen. 1 maja 2009, po pięciu latach od przystąpienia Polski do UE, skończyły się okresy ochronne na zakup domów i mieszkań w Polsce przez cudzoziemców – obywateli UE.

Beata Maria Szydło z domu Kusińska (ur. 15 kwietnia 1963 w Oświęcimiu) – polska polityk, samorządowiec, posłanka na Sejm V, VI i VII kadencji.Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) – centrowa partia agrarystyczna, powstała 5 maja 1990 z połączenia PSL-Odrodzenie (będącego kontynuacją ZSL) oraz wilanowskiego PSL.

W 2015 r. Polska była 6. gospodarką UE pod względem wielkości PKB w parytecie siły nabywczej i 24. gospodarką świata, a pod względem wielkości PKB nominalnego – 8. gospodarką UE i 25. gospodarką świata. W 2015 r. PKB per capita w parytecie siły nabywczej Polski wyniósł 19 700 PPS (68,6% średniej UE), a PKB per capita nominalny – 11 123 euro (38,7% średniej UE).

Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – najwyższy przedstawiciel Senatu Rzeczypospolitej, stojący na straży jego praw i godności. Obecnie stanowisko to zajmuje Bogdan Borusewicz (niezależny, wybrany do Senatu RP z listy Platformy Obywatelskiej).Urząd Ochrony Państwa − istniejąca od 10 maja 1990 roku do 29 czerwca 2002 roku instytucja państwa, stanowiąca część (obok zlikwidowanych Wojskowych Służb Informacyjnych) służb specjalnych RP. UOP zastąpił zlikwidowaną Służbę Bezpieczeństwa MSW.

Od 2013 r. w Polsce utrzymywał się stały spadek bezrobocia, osiągając w 4. kwartale 2016 r. wartość 8,2%, co było najniższym poziomem od 1990 r. Według metodologii Eurostatu bezrobocie w Polsce w 4. kwartale 2016 r. spadło do 5,7% i było niższe od średniej w UE (8,2%).

Przekształcenia własnościowe

Prywatyzacja

Po Okrągłym Stole i wyborach w 1989 roku, Polska weszła w okres transformacji wolnorynkowej. Aby sprostać światowej konkurencji kolejne rządy (13 lipca 1990 roku utworzono Ministerstwo Przekształceń Własnościowych na mocy ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przekształceń Własnościowych, którego kompetencje później przejęło Ministerstwo Skarbu Państwa, utworzone 1 października 1996) rozpoczęły akcję prywatyzacji. Przyjęła ona trzy formy:

Wybory do rad gmin w 1990 zostały zarządzone na dzień 27 maja przez Prezesa Rady Ministrów. Były to pierwsze wybory do samorządu terytorialnego w Polsce po jego przywróceniu (zniesiony został on w 1950).Godło Polski, jest obowiązującym symbolem Rzeczypospolitej Polskiej, obok flagi i hymnu. Jego archetypem jest dynastyczny herb Piastów – pierwszych władców Polski.

prywatyzacja kapitałowa,

powszechne uwłaszczenie – własność otrzymali wszyscy obywatele (patrz: Program Powszechnej Prywatyzacji),

prywatyzacja bezpośrednia.

1 sierpnia 1990 roku weszła w życie ustawa z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, którą 8 stycznia 1997 roku zastąpiła ustawa z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (od 1 stycznia 2017 roku funkcjonująca jako ustawa o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników).

Reforma systemu oświaty – reforma realizowana w Polsce od 1 września 1999, która doprowadziła po trzech latach do przekształcenia obowiązującego od 1968 r. dwustopniowego systemu szkolnictwa w strukturę trzystopniową.Dochód realny - dochód nominalny skorygowany o poziom inflacji. Od wysokości dochodu realnego zależy siła nabywcza konsumenta, czyli ilość dóbr i usług, które może on nabyć na dochód nominalny. Wzrostowi dochodu nominalnego może towarzyszyć obniżenie dochodu realnego. Opisana sytuacja ma miejsce, gdy ceny dóbr i usług rosną szybciej niż płace, czyli dochody pieniężne.

Największe prywatyzacje miały miejsce w latach 90. XX wieku. W niektórych latach sprzedawano mienie wartości większej niż 10 mld złotych. W Polsce za przeprowadzanie procesów prywatyzacyjnych odpowiedzialne było w pierwszym rzędzie Ministerstwo Skarbu Państwa, które z dniem 31 marca 2017 roku uległo likwidacji w wyniku wejścia w życie 1 stycznia 2017 roku rozpoczynającej proces likwidacyjny ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym i ustawy – przepisów wprowadzających ustawę.

Adam Krzysztof Struzik (ur. 1 stycznia 1957 w Kutnie) – polski polityk i samorządowiec, lekarz. Marszałek Senatu w latach 1993–1997, senator II, III i IV kadencji, od 2001 marszałek województwa mazowieckiego.Po II wojnie światowej Polska rozpoczęła odbudowę swojej gospodarki z długiem około 200 mln dolarów. Zadłużenie to obsługiwano wykorzystując przedwojenne zapasy złota Banku Polskiego.

Prywatyzacja w Polsce wiązała się często ze sprzedażą mienia zagranicznym właścicielom. Największe polskie przedsiębiorstwa, jak monopolistyczny operator telekomunikacyjny, czy wiele banków trafiło w ręce kapitału zagranicznego. Dzięki restrukturyzacji i nowym prywatnym właścicielom przedsiębiorstwa przetrwały na rynku, ale kosztem wzrostu bezrobocia. Sprywatyzowane sektory gospodarki zaczęły osiągać zyski i wpłacać do budżetu podatki.

Okrągły Stół – negocjacje prowadzone od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 przez przedstawicieli władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, demokratycznej opozycji oraz strony kościelnej (przedstawiciele Kościoła katolickiego i Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego). Wybory prezydenckie w Polsce odbyły się na terenie całego kraju oraz w kilkudziesięciu obwodach wyborczych ulokowanych za granicą Polski. W wyniku głosowania czwartym prezydentem III Rzeczypospolitej (a trzecim wybranym w wyborach powszechnych) został Lech Kaczyński, który zastąpił Aleksandra Kwaśniewskiego.

Prywatyzacja następowała czasami nie z przesłanek mających na celu rozwój przedsiębiorstw, lecz dlatego, że rząd potrzebował pochodzących z niej pieniędzy do zmniejszenia deficytu budżetowego.

W Polsce największe kontrowersje wokół prywatyzacji dotyczyły korupcji. Na początku lat 90. byli członkowie PZPR utworzyli szereg spółek, które dzięki zręcznym manipulacjom przejmowały po zaniżonych cenach państwowe mienie. Proces ten nazwano „uwłaszczeniem nomenklatury”. Utarło się powiedzenie, że „pierwszy milion trzeba ukraść”, aby założyć własny biznes. Podczas wielkich prywatyzacji politycy czasami żądali od inwestorów „prowizji”. Pewien procent wartości przedsiębiorstw trafiał na konta zaprzyjaźnionych biznesmenów, którzy potem wspierali niektóre partie polityczne. Największa prywatyzacja, której dotyczyły tego typu zarzuty, to sprzedaż PZU. Do wyjaśnienia kulisów tej transakcji Sejm powołał komisję śledczą.

Wybory prezydenckie – wybory prezydenta odbywają się w Polsce co 5 lat, chyba że z jakiegoś powodu kadencja prezydenta zakończy się szybciej. Ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta jedynie przez dwie kadencje. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów osób popierających ich kandydaturę. Czynne prawo wyborcze posiadają wszyscy pełnoletni obywatele Polski, również ci zamieszkali na stałe za granicą (od 2000 roku mogą głosować również w drugiej turze).Zjednoczona Prawica – klub parlamentarny o charakterze prawicowym funkcjonujący w Sejmie VII kadencji i Senacie VIII kadencji, zrzeszający posłów i senatora Solidarnej Polski oraz Polski Razem. Do 6 marca 2015 działający pod nazwą Sprawiedliwa Polska.

Reprywatyzacja

W Polsce nigdy nie uporządkowano procesu reprywatyzacji. Od upadku PRL odbywa się ona na podstawie ostatecznych decyzji administracyjnych czy prawomocnych orzeczeń sądu. Jednakże dotyczy to jedynie tych przypadków, gdy przejęcie mienia było bezprawne (np. brak podstawy prawnej czy przekroczenie granic nacjonalizacji). W Ministerstwie Skarbu Państwa od 1990 r. prowadzone były prace nad projektami prawnej regulacji powyższego problemu. W 2001 r. Sejm RP uchwalił ustawę o reprywatyzacji. Nie została ona jednak podpisana przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego. Ostatnia tego typu próba miała miejsce w 2008 roku (ustawa o zadośćuczynieniu z tytułu krzywd doznanych w wyniku procesów nacjonalizacyjnych w latach 1944–1962), ale również zakończyła się niepowodzeniem. 17 września 2016 roku weszła w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1271), zwana także małą ustawą reprywatyzacyjną, której zadaniem jest uporządkowanie wybranych kwestii związanych z realizacją roszczeń byłych właścicieli gruntów warszawskich. Polska pozostaje jedynym krajem byłego bloku sowieckiego, w którym nie przeprowadzono reprywatyzacji. Wobec nieefektywnej gospodarki mieszkaniami komunalnymi skutkuje to licznymi konfliktami społecznymi i sięganiem po pozaprawne metody odzyskiwania nieruchomości. Nieuregulowany stan własnościowy wielu nieruchomości skutkuje także blokowaniem inwestycji i planowania przestrzennego.

Bezpartyjny Blok Wspierania Reform (BBWR) – polski komitet wyborczy, którego powstanie zapowiedział Lech Wałęsa 1 czerwca 1993 podczas konferencji prasowej w ogrodach Belwederu. Miał on odnosić się do tradycji piłsudczykowskiego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. BBWR został zarejestrowany sądownie 30 listopada 1993 jako stowarzyszenie. W 7 stycznia 1994 podczas posiedzenia założycieli funkcję przewodniczącego powierzono Zbigniewowi Relidze. Funkcję przewodniczącego pełnił do czasu zwołania zjazdu stowarzyszenia. W listopadzie tego samego roku ustąpił i odszedł z BBWR. Bezpartyjny Blok Wspierania Reform był formacją polityczną mającą stworzyć w nowym parlamencie zaplecze Prezydenta RP, który liczył na uzyskanie przez swoje ugrupowanie co najmniej 25% głosów. W wyniku wyborów parlamentarnych, które odbyły się 19 września 1993, BBWR uzyskał 746 653 głosy, tj. 5,41% poparcia, co przełożyło się na 18 mandatów parlamentarnych (16 sejmowych i 2 senackie). Już wówczas Lech Wałęsa zaczął się dystansować od swojej nowej formacji.Pewex (skrót od Przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego) – sieć sklepów i kiosków walutowych w PRL, powstałych w 1972 z przekształcenia sklepów dewizowych banku PeKaO, w których można było kupić za waluty wymienialne towary niedostępne w innych sklepach lub trudno dostępne, zarówno importowane jak i krajowe. Z tego powodu marka Pewex była w czasach PRL synonimem towarów luksusowych.

Podstrony: 1 [2] [3] [4]