Hiperprolaktynemia – podwyższone stężenie prolaktyny we krwi. Osiowe objawy hiperprolaktynemii dają obraz wtórnego hipogonadyzmu hipogonadotropowego.
Głównymi przyczynami hiperprolaktynemii są:
zmniejszenie aktywności dopaminergicznej podwzgórza
stosowanie leków, które bezpośrednio lub pośrednio modyfikują wydzielanie dopaminy
zmiany organiczne przysadki:
łagodne guzy (gruczolaki) przysadki mózgowej wydzielające prolaktynę (prolactinoma) lub hamujące dopływ dopaminy do przysadki
guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej uciskające lejek przysadki
zespół pustego siodła
niewydolność nerek
marskość wątroby
ektopowe wydzielanie PRL, np. przez raki płuc lub nerek
pierwotna niedoczynność tarczycy
Hiperprolaktynemia może pojawiać się w stanach fizjologii:
Osteoporoza (łac. osteoporosis, dawna nazwa zrzeszotnienie kości) – stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie (osteoporoza pomenopauzalna). Osteoporoza jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się niską masą kostną, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej, a w konsekwencji zwiększoną jej łamliwością i podatnością na złamania.Dopamina (łac. Dopaminum) – organiczny związek chemiczny z grupy katecholamin. Ważny neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez dopaminergiczne neurony ośrodkowego układu nerwowego.
podczas ciąży
podczas karmienia piersią
wskutek stresu
podczas snu
po stymulacji brodawek sutkowych lub całego gruczołu mlekowego
po stosunku płciowym
O hiperprolaktynemii mówimy kiedy stężenie prolaktyny jest wyższe niż 20 ng/ml u kobiet i 15 ng/ml u mężczyzn. Hiperprolaktynemię czynnościową rozpoznaje się po teście z metoklopramidem: po podaniu 10 mg metoklopramidu powinien nastąpić 2-5 krotny wzrost stężenia PRL.
Hipogonadyzm – termin medyczny określający defekt układu rozrodczego skutkujący dysfunkcją gonad (jajników lub jąder). Nieczynne gonady nie produkują hormonów (testosteronu, estradiolu, MIF (macrophage migration inhibitory factor), progesteronu, inhibiny B) ani gamet (jaj i plemników). Niedobór hormonów skutkuje niewykształceniem się drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych.Osteopenia - stan, w którym mineralna gęstość kości jest niższa niż normalnie. Przez wielu lekarzy jest uznawana za początek osteoporozy. Jednak nie u każdej osoby z osteopenią rozwinie się osteoporoza. Chorobę tę rozpoznaje się, gdy T-Score wynosi od -1.0 do -2.5.
W gruczolakach przysadki stężenie prolaktyny często przekracza 100 ng/ml.
Guzy okolicy przysadkowo-podwzgórzowej czasami powodują zaburzenia pola widzenia przez ucisk na skrzyżowanie wzrokowe - konieczne jest także badanie okulistyczne.
Badania obrazowe mózgu: tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości, rezonans magnetyczny z kontrastem.
Objawy u kobiet:
Przysadka mózgowa (łac. hypophysis) – gruczoł dokrewny o masie 0,7 g, którego funkcją jest wytwarzanie i wydzielanie hormonów.Lizuryd − organiczny związek chemiczny, pochodna kwasu lizergowego. Zaliczany jest do alkaloidów sporyszu. Stosowany jest w przypadkach choroby Parkinsona i prewencyjnie przeciw migrenie.
wtórny brak miesiączki
zaburzenia płodności
mlekotok (30-90%)
osteopenia, osteoporoza
Objawy u mężczyzn:
zaburzenia płodności
zaburzenia erekcji
obniżenie libido
ginekomastia
osteopenia/osteoporoza
Istnieją dwie zasadnicze metody leczenia: farmakologiczne i chirurgiczne.
W pierwszym rzędzie stosuje się leki aktywujące receptory dopaminy typu D2 laktoforów - komórek wydzielających prolaktynę i/lub zmianie leków obniżających stężenie dopaminy.
Mlekotok (łac. galactorrhoea) — u kobiet, to wydzielanie mleka bez związku z ciążą lub przedłużony po porodzie okres laktacji. U mężczyzn - każde pojawienie się wydzielania mleka.Prolaktyna (PRL) – hormon peptydowy zbudowany ze 198 aminokwasów (u człowieka), o masie cząsteczkowej 23 kDa. Ma zbliżone efekty metaboliczne, budowę chemiczną i centrum aktywne do somatotropiny. Prolaktyna wiąże cynk, co prawdopodobnie zwiększa trwałość cząsteczki.
Stosowane leki: bromokryptyna, lizuryd, pergolid, chinagolid i kabergolina.
Bromokryptyna skutkuje u ponad 70% pacjentów, ale jej skutkiem ubocznym często są nudności. Wtedy stosuje się pergolid lub bardziej selektywne: chinagolid i kabergolinę. Po roku, dwóch można zaprzestać podawania leków - u około 1/6 poziom prolaktyny pozostaje wtedy w normie.
W przypadku hiperprolaktynemii polekowej modyfikuje się leczenie podstawowe.
Bromokryptyna (łac. Bromocriptinum) – półsyntetyczna pochodna alkaloidu sporyszu – ergokryptyny. Lek ten stosowany jest w leczeniu mlekotoku, ponieważ hamuje wydzielanie prolaktyny. Stosowany jest również w hipogonadyzmie wtórnym na tle podwyższonego poziomu prolaktyny. Jest agonistą receptorów dopaminergicznych D2 i w związku z tym stosowany jest w leczeniu Choroby Parkinsona. Hamuje także wydzielanie hormonu wzrostu, stąd zastosowanie w akromegalii.Gruczolak (łac. adenoma) – łagodny nowotwór nabłonkowy, wywodzący się z nabłonka gruczołów wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego (w tym układu APUD) oraz z przewodów tych gruczołów. Najczęstsza lokalizacja to: przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, kora nadnerczy, wyspy trzustkowe, przewód pokarmowy.
Leczenie neurochirurgiczne stosuje się, gdy leki okazują się niewystarczająco w obniżaniu stężenia prolaktyny, stwierdza się nietolerancję lub oporność na leki, stwierdza się duże guzy z pojawieniem się objawów uciskowych, stwierdza się znaczną dynamikę wzrostu guza oraz u kobiet z guzem typu macroprolactinoma planujących ciążę. W niektórych przypadkach stosuje się
radioterapię jako uzupełnienie leczenia neurochirurgicznego.
Skrzyżowanie wzrokowe (łac. chiasma opticum) − w międzymózgowiu miejsce skrzyżowania włókien nerwu wzrokowego. Skrzyżowaniu ulegają jedynie włókna pochodzące z donosowej części siatkówki, czyli te zbierające wrażenia wzrokowe z doskroniowej części pola widzenia.Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego, MRI (ang. magnetic resonance imaging) – nieinwazyjna metoda uzyskiwania obrazów wnętrza obiektów. Ma zastosowanie w medycynie, gdzie jest jedną z podstawowych technik diagnostyki obrazowej (tomografii) oraz w badaniach naukowych.
Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot (red.) Interna Tom I - III. PZWL 2005 ISBN 83-200-3249-0
Gerd Herold i współautorzy Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów i lekarzy wyd. IV PZWL 2005 ISBN 83-200-3380-2
Kałużny M., Bolanowski M. Hiperprolaktynemia: przyczyny, objawy kliniczne, i możliwości terapeutyczne. Post.Hig.Med.Dośw.(online) 2005; 59:20-27. (http://www.phmd.pl/pub/phmd/vol_59/6992.pdf)
Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]
Artykuł z eMedicine (ang.)
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Wrodzona pierwotna niedoczynność tarczycy – zaburzenie rozwoju fizycznego i intelektualnego, u podłoża którego leży niedobór hormonów tarczycy w okresie prenatalnym i w niemowlęctwie. Leczenie polega na podawaniu choremu tyroksyny.Zespół pustego siodła (łac. syndroma sellae vacuae, ang. empty sella syndrome, ESS) – zespół objawów spowodowanych patologią przysadki, polegającą na przewlekłym wpuklaniu się przestrzeni podpajęczynówkowej w obręb siodła tureckiego.
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.