Hinduizm
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6]
Tretajuga (dewanagari त्रेतायुग , ang. Treta Yuga) – w kosmologii hinduistycznej druga część mahajugi trwająca 1 296 000 lat. Przed tretajugą jest satjajuga, a po: dwapara- i kalijuga. Tretajuga jest określana jako wiek srebrny.Madhwa Anandatirtha (dewanagari मध्वाचार्य, transliteracja madhvācārya, transkrypcja Madhwaćarja , (ur. 1238 w Padźaka k. Udupi, zm. 1318) – średniowieczny wisznuicki (hinduizm) święty i kaznodzieja słynący jako nieprzejednany przeciwnik monistycznej filozofii Śankary.
Hinduizm – określenie zbiorcze na grupę wierzeń religijnych, wyznawanych głównie na Półwyspie Indyjskim.
Rozmaite odłamy hinduizmu wyznaje prawie 1 miliard ludzi, z których ok. 910 milionów mieszka w Indiach i Nepalu (łącznie). Inne państwa ze znacznym odsetkiem hinduistów to: Bangladesz, Sri Lanka, Pakistan, Indonezja, Singapur, Gujana, Surinam, Fidżi, Mauritius, Trynidad i Tobago, Republika Południowej Afryki. W związku z tym hinduizm, traktowany zbiorczo, jest trzecią pod względem liczby wyznawców religią świata.
Istnieje bardzo wiele odłamów hinduistycznych, różniących się zarówno wierzeniami na temat Boga, jak i praktykami. Ich wyznawców łączy przede wszystkim:
- Szacunek dla świętych ksiąg – Wed
- Wiara w reinkarnację
- Wiara w prawo akcji i reakcji (karma)
- Dążenie do wyzwolenia, różnie rozumianego przez poszczególne odłamy.
Duże różnice doktrynalne powodują duże trudności ze zdefiniowaniem hinduizmu.
Różne odłamy hinduizmu zawierają cechy monoteizmu, monizmu, panteizmu, henoteizmu, panenteizmu, politeizmu czy nawet ateizmu. Generalnie hinduizm uznaje, że każda wiara, która prowadzi do Boga, jest dobra.
W hinduizmie istnieje wiara w bóstwa – dewy (bóstwa męskie) i dewi (bóstwa żeńskie), które są zwykle traktowane albo jako emanacje jedynego Boga lub (rzadziej) jako istoty niższe (odpowiedniki aniołów w religiach abrahamowych). Ich przeciwnikami są źli asurowie.
Hinduizm ma ogromny zbiór świętych pism. Dzieli się je na śruti – literaturę wedyjską – Wedy oraz smryti – literaturę początkowo niekanoniczną, w skład której wchodzą eposy: Ramajana i Mahabharata (w tym na szczególną uwagę zasługuje jedna z jej ksiąg – Bhagawadgita), Purany oraz Manusmryti. Istnieją również inne księgi uznawane za święte tylko przez niektóre hinduistyczne odłamy bądź ruchy religijne. Dla części hinduistów kanon świętych ksiąg jest w dalszym ciągu otwarty, a nawet w niektórych nurtach za święte uznawane są święte teksty innych wyznań.
Z reguły za symbol religii hinduistycznej uważa się znak: „OM”. Czasami też symbolem hinduizmu jest swastyka hinduistyczna. Z hinduizmu (i poprzedzającego go braminizmu) wywodzi się wiele innych religii, m.in. buddyzm, dźinizm, sikhizm, adźiwikowie (pośrednio).
Dawniej hinduizm badano głównie jako strukturę opozycyjną do uniwersalistycznych religii Indii (buddyzmu czy islamu), zwracając uwagę głównie na to, że nie ma on jednolitej struktury organizacyjnej, formy kultu i doktryna są zmienne i płynne, nie ma rozbudowanych, uniwersalnych instytucji. Obecnie zwraca się jednak uwagę na to, że obraz akcentujący wyłącznie te czynniki nie jest pełny i w dużej mierze wywodzi się ze światopoglądu angielskich kolonizatorów, którzy uważali, że umysłowość indyjska nie jest zdolna do tworzenia jakiejś własnej, osobnej i trwałej organizacji społecznej. Skutkiem tego stanu rzeczy jest także to, że niewspółmiernie rozwinięte są badania nad tradycją aryjską i bramińską (w tym tradycją wedyjską, bramińsko-teologiczną i filozoficzna) w dziejach hinduizmu, podczas gdy badania nad elementami tubylczymi i współczesnymi ciągle pozostają w pewnej mierze zaniedbane. Istnieją wciąż także duże luki w badaniach nad hinduizmem na południu Indii.
Etymologia[ | edytuj kod]
Perski termin Hindu pochodzi od sanskryckiego słowa Sindhu oznaczającego rzekę Indus i wykorzystany był przez perskich geografów do określania ludów mieszkających za tą rzeką. Terminy Hindu i Hindoo wykorzystane były przez Brytyjczyków pod koniec XVIII wieku w odniesieniu do mieszkańców Hindustanu. Wkrótce określenie Hindu zaczęło się odnosić do każdego Indusa (w sensie: mieszkańca Indii) wyznania innego niż islam, chrześcijaństwo, sikhizm i dżinizm. Około 1830 r. Brytyjczycy przez dołączenie do słowa Hindu przyrostka ism i utworzyli używaną dziś nazwę hinduizm (w angielskiej formie jako Hinduism). W pierwszej połowie XIX wieku rozpowszechnił się on w Europie dla przeciwstawienia religii indyjskich buddyzmowi i dżinizmowi. Sami wyznawcy na określenie swojej religii używają nazwy sanātanadharma, czyli odwieczny porządek.
Wierzenia[ | edytuj kod]
Koncepcja Boga i sił wyższych[ | edytuj kod]
Z uwagi na to, że hinduizm nie jest jednolitym zbiorem wierzeń, z jasno zdefiniowaną doktryną, można w obrębie hinduizmu napotkać różne poglądy na naturę bóstwa. Odłamy hinduizmu zawierają cechy monoteizmu, monizmu, panteizmu, henoteizmu, panenteizmu, a nawet, według niektórych, szeroko pojmowanego politeizmu czy ateizmu. Upaniszady, Wedy i inne święte księgi hinduistyczne takie jak Bhagawadgita czy Bhagawatapurana prezentują pogląd, że istnieje tylko jeden absolut (co często - mylone z jednym Bogiem - uważane jest za monoteizm). Hinduizm określany jest przez niektórych mianem „pseudopoliteizmu”; według tego poglądu pod powierzchowną warstwą wielobóstwa kryje się warstwa monoteistyczna (jedyny Bóg i jego emanacje, czyli wcielenia). We współczesnym (dziewiętnasto- i dwudziestowiecznym) hinduizmie jego przedstawiciele, tacy jak Ramakryszna, Mahatma Gandhi, Ramana Mahariszi, Paramahansa Jogananda, Swami Rama czy Sathya Sai Baba nauczali i nauczają monoteistycznych koncepcji Boga.
Dewy i dewi[ | edytuj kod]
W hinduizmie istnieje wiara w bóstwa (sanskryt dewa – bóstwa męskie np. Brahma, Wisznu, i dewi – bóstwa żeńskie, np. Saraswati), które w większości odłamów hinduizmu traktowanie są jako różne postacie i emanacje jedynego Boga bądź też jako istoty astralne, niższe od Boga (podobnie jak anioły w chrześcijaństwie czy islamie). Hinduizm ma najbogatszy panteon ze wszystkich religii. Bóstwa te mają znaczenie mocno symboliczne, w dużej mierze zależne od regionu, w którym są czczone. Każda z głównych grup wierzeń w hinduizmie uznaje swojego dewa za przejaw Absolutu/Brahmana lub Iśwarę (osobowego Boga) (czy też jego głównego awatara). Najpowszechniejszy jest kult Wisznu (w tym jego Awatarów) i Śiwy oraz Dewi. Także prawie wszyscy hinduiści modlą się do Ganeśi, rzadko czci się go jednak jako przejaw Boga jedynego.
Powyższe bóstwa uzyskały obecny status w połowie I tysiąclecia p.n.e. i zastąpiły bogów drugiej generacji (np. Indra, Waruna), które z kolei były następcami bogów panindoeuropejskich.
W hinduizmie istnieją także miliony innych dewów i dewi. Kulty większości z nich mają charakter lokalny. Ich przedstawienia są ściśle symboliczne.
Awatarowie[ | edytuj kod]
Hinduiści wierzą, że Bóg lub bogowie zstępują na Ziemię co kilka tysięcy lat jako awatara, aby wypełnić ważną misję – uratować świat przed upadkiem moralnym (np. Rama lub Kryszna). W przypadku niektórych awatarów (tu chodzi głównie o Buddę) nie ma jasności co do dokładnej misji jaką mieli wypełnić.
Dla większości hinduistów najważniejsze znaczenie ma dziesięciu głównych awatarów (Daśawatarów) Wisznu:
- Matsja – pod postacią ryby
- Kurma – pod postacią żółwia
- Waraha – pod postacią dzika
- Narasinha – pod postacią pół-człowieka pół-lwa
- Wamana – pod postacią karła
- Paraśurama – pod postacią człowieka
- Rama – pod postacią księcia Ajodhji
- Kryszna – pod postacią człowieka, urodzonego w rodzinie pasterzy krów, który w przyszłości zostaje władcą
- Budda – pod postacią człowieka, jednak część hinduistów uważa, że dziewiątym awatarem był Balarama (który zstąpił na Ziemię razem z Kryszną)
- Kalkin – pod postacią jeźdźca (na białym koniu), którego przyjście ma zwiastować koniec obecnej Kali jugi; większość hinduistów oczekuje na jego przybycie, jednak niektóre odłamy hinduistyczne uważają, że ono już nastąpiło
Zdecydowanie najbardziej czczeni spośród wyżej wymienionych awatarów są Rama i Kryszna.
Pojawiają się też awatary dewów i dewi innych niż Wisznu, są jednak mniej popularne.
Zdarza się także, że inne osoby uważane są za awatarów częściowych, na przykład: Wjasa czy Tukaram. Ponadto istnieje wiele hinduistycznych ruchów religijnych, według których przywódcy religijni (głównie dziewiętnasto- i dwudziestowieczni) są awatarami.
Koncepcje duszy[ | edytuj kod]
Według hinduizmu dusza jest nieśmiertelna. Dotyczy to zarówno ludzi, jak i zwierząt, roślin i przedmiotów. Przechodzi ona serię wcieleń aż do osiągnięcia mokszy co jest bardziej szczegółowo omówione w tym artykule w sekcji Reinkarnacja, karma i sansara.
Zgodnie z hinduizmem dusza została stworzona na podobieństwo Boga, różni się od niego tym, że jeszcze nie jest doskonała, natomiast Bóg tak. Może ona jednak osiągnąć doskonałość i pełne zespolenie z Bogiem.
Reinkarnacja, karma i sansara[ | edytuj kod]
W hinduizmie powszechna jest wiara w reinkarnację. Według hinduistów dusza przechodzi przez coraz wyższe postacie – od przedmiotu, przez postać rośliny, zwierzęcia, człowieka (i jeszcze parę wyższych) po zjednoczenie i stopienie się z Brahmanem (Bogiem, Absolutem) raz na zawsze. W skrajnych przypadkach (za karę za popełnienie poważnych zbrodni) dusza może przybrać postać niższą.
Losy duszy (w tym postać, którą przybierze w następnym życiu) warunkowane są przez czyny – poprzez każdy czyn dusza zbiera określoną (dobrą lub złą, zależnie od czynów) karmę, której rezultatem są sukcesy i szczęście lub cierpienia. Gdy te nastąpią, wtedy karma się spala.
Wędrówka dusz, w którą wierzą hinduiści, nazywa się sansarą. Hinduiści dążą do jej zakończenia i zjednoczenia się na zawsze z Bogiem (Brahmanem), co jest możliwe poprzez jedną z trzech dróg – bhaktijogę (miłość i oddanie), dźńanajogę (zdobywanie mądrości duchowej) lub karmajogę (bezinteresowne działanie).
Reinkarnacja opisana jest w Bhagawadgicie:
Duch porzuca zużyte ciało, by nowe przyoblec, jak człowiek co odzież znoszoną na świeżą zamienia. (Bhagawadgita 2:22)
Ezoteryka i mistyka[ | edytuj kod]
Zgodnie z większością mistycznych systemów hinduistycznych w ciele człowieka znajduje się siedem głównych ośrodków energii zwanych ćakramami. Każdy z nich odpowiedzialny jest za określone umiejętności i cechy.
Spotykany wśród hinduistów jest także pogląd, że dusze człowieka otaczają trzy ciała, powłoki – ciało fizyczne, ciało astralne i ciało przyczynowe. Zostały one uszeregowane w kolejności od najgęstszej do najmniej gęstej.
Wielu hinduistów wierzy też, że istnieją trzy wszechświaty: materialny, astralny i przyczynowy, każdy z nich jest mniej gęsty od poprzedniego.
Stworzenie wszechświata i eschatologia[ | edytuj kod]
W obrębie hinduizmu można spotkać dwa różne poglądy na ten temat: monistyczny i dualistyczny. Według pierwszego świat jest tworzony przez Boga cały czas. Według drugiego (zakładającego istnienie trzech osobnych jednostek: Boga, dusz i materii) świat był raz stworzony, gdy Bóg ułożył materię w odpowiednie kształty. Wysnuwano w świętych pismach hinduizmu różne teorie na temat tego w jaki sposób powstał wszechświat – według niektórych powstał ze złotego jaja, według innych ze związku seksualnego itp.
Według hinduizmu, pod koniec kalpy wszechświat zostanie zniszczony, a potem po okresie kolejnej kalpy nowy wszechświat będzie powołany do życia. W momencie zniszczenia wszechświata następuje mahapralaja, czyli „wielkie rozwiązanie”. Inny pogląd, powszechny wśród śiwaitów głosi, że wszechświat jest nieustannie niszczony i powoływany do życia (symbolem tego jest taniec Śiwy-Nataradźy).
Podział czasu[ | edytuj kod]
Według hinduizmu czas się dzieli na cztery ery, czyli jugi: Kritajugę (zwaną też Satjajugą), Tretajugę, Dwaparajugę i Kalijugę. Satjajuga jest uważana za erę najwyższej moralności, a podczas następnych następuje spadek moralności ludzi, aż do Kalijugi, gdzie jest on najniższy. Według większości hinduistów obecną erą jest Kalijuga. Kritajuga trwa cztery tysiące lat, Tretajuga trwa trzy tysiące lat, Dwaparajuga dwa tysiące lat, a Kalijuga tysiąc lat, z tym, że jest to podawane w latach Boskich (z których każdy jest 360 razy dłuższy od roku ludzkiego). Czas każdej z tych jug trwa dodatkowo o „zmierzch” i „poranek” trwający jedną dziesiątą głównego czasu trwania każdej jugi. Wszystkie jugi (razem ze zmierzchami i porankami) składają się na Mahajugę trwającą dwanaście tysięcy Boskich lat. Tysiąc Maha jug składa się na jedną kalpę (zwaną też „dniem Brahmy”), czyli okres trwania jednego wszechświata.
Czas i przeznaczenie[ | edytuj kod]
Astrologia jest żywa przede wszystkim wśród ludu, ma jednak swoje uzasadnienie w bramińskiej koncepcji przeznaczenia i bóstw planetarnych. Europejskiemu „przeznaczeniu” odpowiada hinduski dajwam – związany jest on ściśle z położeniem planet w dniu narodzin, dlatego też analiza omenów może umożliwić odczytanie przyszłości. Astrologią zajmują się przeważnie osoby należące do najniższych kast bramińskich, układ gwiazd ma jednak duże znaczenie (w okresie braminizmu o wiele większe niż obecnie) także dla rytuałów ofiarnych. Bramini na podstawie układu gwiazd ustalają momenty właściwe dla ofiar i innych rytuałów – rytuałów przejścia (samskara) i wszystkich ważnych przedsięwzięć społecznych. Praktyka ta wywarła wpływy także na indyjski sposób rządów i prowadzenia wojen. Pierwsze kalendarze powstawały właśnie w tym celu w okresie wedyjskim, były one stopniowo uzupełniane o listy dni pomyślnych i niepomyślnych, daty świąt oraz zaćmień słońca i dat jego wejścia w kolejne znaki zodiaku indyjskiego. Miało to ogromne znaczenie dla rozwoju indyjskiej astronomii. W II w. n.e. kalendarze zostały uzupełnione o dokładne dane o pozycjach planet. W ten sposób ok. V w. ukształtował się indyjski kalendarz rytualny oparty na cyklach 5-letnich, zwany pańćanga. Kalendarz ten z pewnymi korektami do dziś służy do ustalania dat obrzędów i rytuałów w świątyniach indyjskich. Do późniejszych zapożyczeń należą mezopotamski dzień lunarny (tithi) i greko-rzymski cykl 60-letni oparty na cyklach planety Jowisz. Kalendarz 60-letni dorównywał dawniej popularnością 5-letniemu (co poświadcza arabski Al-Biruni z XII w.), obecnie jednak jest niemal zapomniany na Północy, a używany lokalnie w świątyniach Południa. Mimo tego oblicza się według niego nadal dzień ważnego święta Kumbhamela.
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6]