Henry John Temple, 3. wicehrabia Palmerston KG (ur. 20 października 1784 w Broadlands, Hampshire, zm. 18 października 1865 w Brocket, Hertfordshire) – angielski polityk i arystokrata, premier oraz wielokrotny minister.

Od 1807 r. członek Izby Gmin, do roku 1828 członek partii torysów, następnie wigów. Od 1809 r. wielokrotnie minister (m.in. w latach 1830–1841 i 1846–1851 minister spraw zagranicznych, w latach 1853–1855 – spraw wewnętrznych). Premier w latach 1855–1858 oraz 1859–1865.

Przeciwny rozszerzaniu prawa wyborczego na robotników. Rzecznik równowagi w Europie (balance of power), sprzyjał tym europejskim ruchom narodowym i liberalnym, które umacniały pozycję Anglii na kontynencie (poparcie dla rewolucji belgijskiej 1830 r., przy nieangażowaniu się w sprawy polskie). W roku 1854 doprowadził do udziału Anglii w wojnie krymskiej, a następnie zawarcia korzystnego pokoju z Rosją w 1856 r. Realizator zaborczej polityki brytyjskiej w Indiach (1842 – wkroczenie do Beludżystanu, 1849 – przyłączenie do kolonii brytyjskiej, 1852 – aneksja Pegu) i w stosunku do Chin (1841 – zajęcie Hongkongu, 1864 – stłumienie powstania tajpingów).

Jest autorem często cytowanego zdania: „Wielka Brytania nie ma wiecznych sojuszników ani wiecznych wrogów; wieczne są tylko interesy Wielkiej Brytanii i obowiązek ich ochrony”.

Wczesne lata życia i początki kariery politycznej[ | edytuj kod]

Henry John Temple urodził się w 1784 r. w irlandzkiej gałęzi rodu Temple. Jego ojcem był Henry Temple, 2. wicehrabia Palmerston, a matką Mary Mee.

Wykształcenie odebrał w Harrow School, na Uniwersytecie Edynburskim, oraz w St John’s College na Uniwersytecie Cambridge. Po śmierci ojca w 1802 r. został 3. wicehrabią Palmerston. Ponieważ tytuł ten był kreowany w parostwie Irlandii, Henry nie miał prawa do zasiadania w brytyjskiej Izbie Lordów. Nigdy nie został kreowanym parem Zjednoczonego Królestwa i do końca życia zasiadał w Izbie Gmin. Jego pierwsze próby dostania się do niższej izby brytyjskiego parlamentu z okręgu Cambridge University zakończyły się dwa razy porażką. Dopiero w czerwcu 1807 r. wygrał wybory w „zgniłym okręgu” Newport jako kandydat torysów.

Dzięki patronatowi lorda Chichestera i lorda Malmesbury’ego Palmerston otrzymał stanowisko młodszego lorda Admiralicji w rządzie księcia Portland. 3 lutego 1808 r. wygłosił swoje pierwsze przemówienie dotyczące wysłania Royal Navy w celu ostrzelania Kopenhagi, aby uniemożliwić przejęcie duńskiej floty przez Napoleona.

Sekretarz ds. wojny[ | edytuj kod]

Przemówienie Palmerstona wywarło wielkie wrażenie na Spencerze Percevalu, który w 1809 r. został premierem Wielkiej Brytanii, i zaproponował on Palmerstonowi stanowisko kanclerza skarbu. Ten jednak zadowolił się mniej odpowiedzialnym stanowiskiem sekretarza ds. wojny. Na tym stanowisku zajmował się głównie sprawami finansowania armii. Pozostał na nim przez 20 lat, nie wchodząc w skład gabinetu. W 1811 r. zmienił okręg wyborczy na Cambridge University. Reprezentował go do 1831 r., kiedy na rok przeniósł się do okręgu Bletchingley, a później do okręgu Hampshire South. Od 1835 r. do śmierci reprezentował okręg Tiverton.

W latach 20. XIX w., pod koniec urzędowania lorda Liverpoola jako premiera, a zwłaszcza po 1822 r. i samobójstwie lorda Londonderryego, w brytyjskim gabinecie i w partii torysów zarysował się konflikt między dwoma skrzydłami – konserwatywnym i liberalizującym. Na czele tego drugiego stali prominentni członkowie gabinetu – minister spraw zagranicznych George Canning i William Huskisson. Liberalni torysi opowiadali się za wolnym handlem i równouprawnieniem katolików. Palmerston, chociaż nie był członkiem gabinetu, poparł w tym sporze stronników Canninga.

Po rezygnacji Liverpoola ze stanowiska premiera w 1827 r. kierowanie gabinetem przejął Canning. Ponieważ konserwatywne skrzydło torysów przestało popierać gabinet, Canning sprzymierzył się z wigami. W nowym gabinecie ponownie zaproponowano Palmerstonowi stanowisko kanclerza skarbu. Tym razem wicehrabia przyjął to stanowisko, ale opór króla Jerzego IV zadecydował o tym, że Palmerston pozostał na stanowisku sekretarza ds. wojny. Tym razem został jednak włączony w skład ścisłego gabinetu. Canning zmarł po czterech miesiącach urzędowania. Gabinet nowego premiera, lorda Godericha, przetrwał niecały rok.

W 1828 r. nowym premierem został Arthur Wellesley, 1. książę Wellington. Początkowo pozostawił w gabinecie stronników Canninga (Palmerstona, Huskissona, Glenelga, Lamba i Dudleya). Wkrótce jednak spór między Wellingtonem a Huskissonem na temat parlamentarnej reprezentacji miast Manchesteru i Birmingham doprowadził do wycofania się „Canningites” z rządu. Wiosną 1828 r. lord Palmerston, po 20 latach pracy w rządzie, znalazł się w parlamentarnej opozycji.