Grab

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
.mw-parser-output .takson-zwierzeta .naglowek{color:black!important;background:#d3d3a4!important}.mw-parser-output .takson-rosliny .naglowek{color:black!important;background:#90ee90!important}.mw-parser-output .takson-grzyby .naglowek{color:black!important;background:#add8e6!important}.mw-parser-output .takson-protozoa .naglowek{color:black!important;background:#f0e68c!important}.mw-parser-output .takson-chromalveolata .naglowek{color:black!important;background:#adff2f!important}.mw-parser-output .takson-excavata .naglowek{color:black!important;background:#f0e68c!important}.mw-parser-output .takson-amoebozoa .naglowek{color:black!important;background:#ffc8a0!important}.mw-parser-output .takson-opisthokonta .naglowek{color:black!important;background:#e0d0b0!important}.mw-parser-output .takson-sar .naglowek{color:black!important;background:Moccasin!important}.mw-parser-output .takson-bakterie .naglowek{color:black!important;background:#d3d3d3!important}.mw-parser-output .takson-archeony .naglowek{color:black!important;background:#f3e0e0!important}.mw-parser-output .takson-eukarionty .naglowek{color:black!important;background:#faf0e6!important}.mw-parser-output .takson-inne .naglowek{color:white!important;background:red!important}
Pnie grabu pospolitego

Grab (Carpinus L.) – rodzaj drzew i krzewów klasyfikowany do rodziny brzozowatych (dawniej często do wyodrębnianej rodziny leszczynowatych). Obejmuje 41–42 gatunki. Rośliny te występują w lasach w strefie umiarkowanej na półkuli północnej, przede wszystkim we wschodniej Azji na obszarze od Himalajów po Japonię. W Chinach rosną 33 gatunki, z czego 27 to endemity. W Europie obecne są dwa gatunki – grab pospolity C. betulus i grab wschodni C. orientalis. W Ameryce Północnej rośnie grab amerykański C. caroliniana (wschodnia część kontynentu) i C. tropicalis (góry Ameryki Środkowej). W Polsce rośnie w naturze tylko grab pospolity C. betulus, a obce gatunki spotykane są tylko w kolekcjach.

Pąk, pączek – zawiązek pędu z merystemem wierzchołkowym i zawiązkami organów – liści i kwiatów. Merystem osłonięty jest w pąku zawiązkami liści, czasem przekształconych w specjalne łuski pąkowe.Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski – całościowa, krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Opracowana została przez Instytut Botaniki im. prof. W. Szafera PAN w Krakowie. Składa się z dwóch wydań.

Grab zwyczajny dostarcza bardzo twardego drewna, przez co jego wykorzystanie było z jednej strony specjalistyczne, z drugiej – ograniczone. Wykorzystywane było do wykonywania niewielkich przedmiotów drewnianych o dużej wytrzymałości – stosowano je do wyrobu narzędzi, kół zębatych, pieńków rzeźnickich, kręgli, pałek perkusyjnych, części mechanizmów młoteczkowych fortepianów (pianin), figur szachowych, kostek domina itp. Gatunek ten uprawiany jest jako ozdobny, zwłaszcza w strzyżonych żywopłotach oraz w odmianach, podobnie uprawiany jest grab amerykański i grab Turczaninowa. Grab amerykański wykorzystywany jest także jako roślina lecznicza.

Bukowce (Fagales Engl.) – grupa roślin okrytonasiennych stanowiąca klad wyróżniany w randze rzędu w różnych systemach klasyfikacyjnych. Rząd roślin drzewiastych i krzewiastych, prawie wyłącznie wiatropylnych i jednopiennych. Do tego rzędu należą najważniejsze drzewa liściaste strefy umiarkowanej.Krzew – roślina drzewiasta o zdrewniałej łodydze, która od nasady rozgałęzia się na wiele pędów równorzędnych. W przeciwieństwie do drzew u krzewów brak osi głównej – pnia.

Morfologia[ | edytuj kod]

Pokrój Na ogół niezbyt duże drzewa, zazwyczaj do ok. 10–15 m, tylko grab pospolity i wschodni osiągają ok. 30 m. Niektóre gatunki są krzewami, zwykle okazałymi. Kora zwykle cienka i gładka, rzadziej tarczkowato spękana. Pnie często podłużnie faliste. Pędy zróżnicowane na krótko- i długopędy, przynajmniej za młodu owłosione, z czasem na ogół łysiejące. Pąki bardzo drobne do całkiem okazałych, sięgających 2 cm długości (u graba sercowatego). Liście Opadające na zimę, skrętoległe, eliptyczne do jajowatych, o wyraźnie zaznaczonych nerwach bocznych („harmonijkowate”), brzegi podwójnie, ostro piłkowane, u niektórych gatunków ościste. Najmniejsze u graba Turczaninowa osiągają 5,5 cm, największe u C. fangiana – do 27 cm długości. Kwiaty Rozdzielnopłciowe, rośliny jednopienne. Kwiatostany z kwiatami męskimi mają postać zwisających kotek. Ich osie pokryte są łuskowatymi podsadkami w kątach których wyrastają trzy kwiaty. Są one bezokwiatowe i składają się tylko z trzech pręcików, owłosionych na szczycie. Kwiaty żeńskie rozwijają się parami w kącie podsadek. Owoc Orzeszki długości kilku mm wsparte trójklapowymi lub pojedynczymi skrzydełkami, wyrastające w zwisających owocostanach.

Systematyka[ | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny brzozowate Betulaceae z rzędu bukowców Fagales. W obrębie rodziny zaliczany do podrodziny leszczynowych Coryloideae J. D. Hooker. Jest blisko spokrewniony z rodzajem chmielograb Ostrya.

Owoc (łac. fructus) − w znaczeniu botanicznym występujący u okrytozalążkowych organ powstający z zalążni słupka, zawierający w swym wnętrzu nasiona, osłaniający je i ułatwiający rozsiewanie.Ulistnienie, filotaksja – regularny układ liści na łodydze roślin, stały dla poszczególnych gatunków. Różne schematy ulistnienia wyróżnia się na podstawie liczby liści wyrastających z poszczególnych węzłów łodygi i ich ułożenia względem siebie. Czynnikiem ekologicznym determinującym układ liści na łodydze jest dążenie do optymalnego wykorzystania światła, w tym poprzez unikanie wzajemnego ocieniania się przez liście.
Wykaz gatunków
  • Carpinus betulus L. – grab pospolity, g. zwyczajny
  • Carpinus caroliniana Walter – grab amerykański
  • Carpinus chuniana Hu
  • Carpinus cordata Blume – grab sercowaty
  • Carpinus dayongiana K.W.Liu & Q.Z.Lin
  • Carpinus faginea Lindl.
  • Carpinus fangiana Hu
  • Carpinus fargesiana H.J.P.Winkl.
  • Carpinus firmifolia (H.J.P.Winkl.) Hu
  • Carpinus hebestroma Yamam.
  • Carpinus henryana (H.J.P.Winkl.) H.J.P.Winkl. – grab Henry'ego
  • Carpinus insularis N.H.Xia, K.S.Pang & Y.H.Tong
  • Carpinus japonica Blume
  • Carpinus kawakamii Hayata
  • Carpinus kweichowensis Hu
  • Carpinus langaoensis Z.Qiang Lu & J.Quan Liu
  • Carpinus laxiflora (Siebold & Zucc.) Blume – grab luźnokwiatowy
  • Carpinus lipoensis Y.K.Li
  • Carpinus londoniana H.J.P.Winkl.
  • Carpinus luochengensis J.Y.Liang
  • Carpinus mengshanensis S.B.Liang & F.Z.Zhao
  • Carpinus microphylla Z.C.Chen ex Y.S.Wang & J.P.Huang
  • Carpinus mollicoma Hu
  • Carpinus monbeigiana Hand.-Mazz.
  • Carpinus omeiensis Hu & W.P.Fang
  • Carpinus orientalis Mill. – grab wschodni
  • Carpinus paohsingensis W.Y.Hsia
  • Carpinus polyneura Franch.
  • Carpinus pubescens Burkill
  • Carpinus purpurinervis Hu
  • Carpinus putoensis W.C.Cheng
  • Carpinus rankanensis Hayata
  • Carpinus rupestris A.Camus
  • Carpinus × schuschaensis H.J.P.Winkl. – grab szuszański
  • Carpinus shensiensis Hu
  • Carpinus shimenensis C.J.Qi
  • Carpinus tibetana Z.Qiang Lu & J.Quan Liu
  • Carpinus tientaiensis W.C.Cheng
  • Carpinus tropicalis (Donn.Sm.) Lundell
  • Carpinus tsaiana Hu
  • Carpinus tschonoskii Maxim. – grab Czonoskiego
  • Carpinus turczaninowii Hance – grab Turczaninowa
  • Carpinus viminea Lindl. ex Wall.

    • Przypisy[ | edytuj kod]

    1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
    2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-07] (ang.).
    3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
    4. ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 166. ISBN 978-1-107-11502-6.
    5. ↑ Carpinus L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-27].
    6. ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 119. ISBN 0-333-73003-8.
    7. Carpinus Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-27].
    8. ↑ Carpinus Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-04-27].
    9. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
    10. ↑ Włodzimierz Seneta, Drzewa i krzewy liściaste. T. 2, Callicarpa - Cytisus, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 1994, s. 35-37, ISBN 83-01-11074-0.


    Liść (łac. folium) – organ roślinny, element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji, gutacji i wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy.Długopęd – boczny pęd roślin drzewiastych o długich międzywęźlach (odległościach między poszczególnymi liśćmi) i silnym przyroście na długość. Na pędzie takim występują pojedyncze pąki liściowe, rzadko kwiatowe (np. u forsycji). Cechy morfologiczne długopędów odgrywają często istotną rolę przy oznaczaniu gatunków i odmian.
    Drzewa – grupa roślin, do której zaliczają się największe rośliny lądowe. Grupa ta nie jest taksonem – grupuje tylko organizmy roślinne podobne morfologicznie i funkcjonalnie. Drzewa są roślinami wieloletnimi o zdrewniałych łodygach (i zwykle też korzeniach). Od innych roślin drzewiastych (krzewów i krzewinek) różnią się posiadaniem łodygi głównej (pnia) rozgałęziającej się dopiero od pewnej wysokości. Liczne rozgałęzienia wraz z listowiem tworzą koronę drzewa. Do drzew zalicza się niekiedy rośliny posiadające kłodzinę zamiast pnia zakończoną pękiem liści tj. paprocie drzewiaste, sagowcowe, palmy, pandany, juki i draceny. Bardziej zawężone definicje wyłączają wieloletnie rośliny o zdrewniałych łodygach, które nie posiadają zdolności przyrostu na grubość i nie tworzą korony ze zdrewniałych rozgałęzień łodygi. Dział botaniki zajmujący się drzewami to dendrologia (gr. δένδρον – drzewo). W Polsce kilkadziesiąt tysięcy najstarszych i najbardziej okazałych drzew podlega ochronie prawnej jako pomniki przyrody. W leksykonach lub spisach gatunków roślin drzewa bywają oznaczane symbolem przypominającym symbol Saturna lub alchemiczny symbol ołowiu, tj. podwójnie kreślone h. (Pojedynczo kreślone h, czyli ħ, oznacza krzew)Kotka, bazia (łac. amentum, ang. catkin) – odmiana kłosa lub grona, typ kwiatostanu, w którym pojedyncze kwiaty osadzone są na osi pędu bez szypułek lub z krótkimi szypułkami. Od kłosa i grona różni się tym, że po spełnieniu swojej roli odpada w całości. Kotki mają przeważnie wiotką, zwieszająca się oś główną.




    Warto wiedzieć że... beta

    PMID (ang. PubMed Identifier, PubMed Unique Identifier) – unikatowy identyfikator przypisany do każdego artykułu naukowego bazy PubMed.
    Leszczynowate (Corylaceae Mirb. ) – rodzina drzew i krzewów wyróżniona w niektórych systemach klasyfikacyjnych roślin okrytonasiennych, we współczesnych systemach APG z 1998, 2003 i 2009 odpowiada podrodzinie leszczynowych Coryloideae w obrębie brzozowatych. Zalicza się tu ok. 60 gatunków rosnących w klimacie umiarkowanym i subtropikalnym Eurazji, Ameryki Północnej i Środkowej.
    Fortepian – strunowy (chordofon), młoteczkowy, klawiszowy instrument muzyczny, zaliczany do rodziny cytr. Współczesny fortepian dysponuje skalą od A2 (czasami najlepsze koncertowe od F2; instrumenty z pocz. XIX wieku od C1 ) do c (88 dźwięków/klawiszy).
    Halina Maria Piękoś-Mirek, również Halina Piękoś-Mirkowa (ur. 15 lipca 1939 w Cieszynie, zm. 7 kwietnia 2013) – polska botaniczka, profesor dr hab. specjalizująca się w fitogeografii, ochronie przyrody i taksonomii. Wraz z mężem Zbigniewem autorka licznych publikacji naukowych, w tym podstawowych dzieł dotyczących flory Polski i jej ochrony.
    Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
    Endemit – takson (najczęściej gatunek) unikatowy dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym obszarze, nigdzie indziej nie występujący naturalnie.
    Encyclopedia of Life (w skrócie EOL, Encyklopedia Życia) – współtworzona przez wielu fachowców, anglojęzyczna, internetowa bezpłatna encyklopedia, której zadaniem jest zebranie informacji o wszystkich opisanych przez naukę gatunkach. Encyklopedia rozpoczęła swoje działanie 26 lutego 2008 r. z 30 000 hasłami. Olbrzymie zainteresowanie (11,5 mln trafień w ciągu 5,5 godz.) spowodowało przeciążenie serwisu i konieczne było przez kilka dni ograniczenie jego funkcjonalności.

    Reklama