Gospodarka planowa
Gospodarka wojenna – sposób prowadzenia polityki gospodarczej, w którym jej cele podporządkowane są prowadzonym działaniom wojennym. Model ten po raz pierwszy uwidocznił się w sposób szczególny podczas I wojny światowej, która postawiła przed gospodarkami państw nieznane im wcześniej wymagania. Zapotrzebowania armii oraz plany przestawienia produkcji przemysłowej z cywilnej na wojskową skłoniły państwa do wdrożenia nowych sposobów oddziaływania na system gospodarczy. Rządy ingerowały w mechanizmy rynkowe, np. poprzez reglamentację produkcji i zaopatrzenia (państwa centralne). Kluczowe znaczenie zyskiwały też rozbudowywane lub powoływane struktury urzędnicze – w Niemczech był to Urząd Wojenny, w Wielkiej Brytanii – Ministerstwo do spraw Programowania i Kontroli Produkcji Wojennej, zaś w Rosji – Komisja Obrony. Uchwalano także nadzwyczajne podatki, emitowano pieniądz papierowy oraz masowo korzystano z pożyczek zagranicznych (głównie z USA). Szczególnie silnej kontroli została poddana gospodarka ówczesnych Niemiec - część rozwiązań z ich systemu przeniesiono w późniejszych latach na grunt gospodarki sowieckiej.Gospodarka mieszana składa się zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. Większość gospodarek na świecie funkcjonuje w tym systemie.
Hoboken – miasto w USA, w stanie New Jersey, w hrabstwie Hudson. Według spisu ludności z roku 2010, w Hoboken mieszka 50 005 mieszkańców.
Gospodarka planowa, gospodarka centralnie planowana, gospodarka centralnie sterowana – system gospodarczy, w którym decyzje dotyczące produkcji i inwestycji zawarte są w planie sformułowanym przez władze centralne, zwykle przez agencję rządową.
Charakterystyka[ | edytuj kod]
Gospodarka planowa może składać się zarówno z przedsiębiorstw państwowych, jak i prywatnych, a także mieszanych. Określenia „planowa” i „nakazowa” są niekiedy używane jako synonimy – jest to błędne, zasadniczo rzecz biorąc, gdyż gospodarka nakazowa oznacza system gospodarczy, w którym rząd kontroluje produkcję, dystrybucję i ceny, co w gospodarce planowej nie zawsze ma miejsce.
Ten typ organizacji gospodarki jest stosowany w okresie wojny. Występował też w socjalistycznych państwach bloku wschodniego.
Planowanie gospodarcze jest przeciwieństwem wolnego rynku, na którym decyzje dotyczące produkcji, dystrybucji, cen i inwestycji podejmują niezależne i prywatne firmy, w oparciu o swój indywidualny interes, a nie plan makroekonomiczny. Istnieje też gospodarka mieszana, w której łączą się wpływy wolnego rynku i planowania; model ten jest zwykle nazywany regulowaną gospodarką rynkową.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Alec Nove: „planned economy” [w:] The New Palgrave: A Dictionary of Economics, 1987, t. 3, s. 879 i 880.
- Martin Myant, Jan Drahokoupil: Transition Economies: Political Economy in Russia, Eastern Europe, and Central Asia. Hoboken: Wiley-Blackwell, 2010/2011. ISBN 978-0-470-59619-7.
- „planned economy”. Dictionary.com
- Michael Ellman: „The Rise and Fall of Socialist Planning” [w:] Saul Estrin, Grzegorz Kołodko, Milica Uvalić: Transition and Beyond: Essays in Honour of Mario Nuti. New York: Palgrave Macmillan, 2007, s. 22. ISBN 0-230-54697-8.
- John Barkley: Comparative Economics in Transforming World Economy. MIT, 1992, s. 10. ISBN 0-262-68153-6.