Gospodarka planowa

Gospodarka planowa, gospodarka centralnie planowa, gospodarka centralnie sterowana – system gospodarczy, w którym decyzje dotyczące produkcji i inwestycji zawarte są w planie sformułowanym przez władze centralne, zwykle przez agencję rządową.

Nikita Siergiejewicz Chruszczow (ros. Ники́та Серге́евич Хрущёв, ukr. Микита Сергійович Хрущов; ur. 17 kwietnia 1894 w Kalinówce, zm. 11 września 1971 w Moskwie) – radziecki polityk, działacz partyjny i państwowy, I sekretarz KC Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR) w latach 1953-1964 i premier ZSRR w latach 1958-1964.Socjalizm agrarny - utopia społeczna głoszona w połowie XIX w. przez rewolucyjnych demokratów rosyjskich i polskich (Aleksander Hercen, Nikołaj Czernyszewski, Gromady Ludu Polskiego). Postulował stworzenie ustroju socjalistycznego, z pominięciem kapitalistycznej fazy rozwoju, w wyniku rewolucji agarnej opartej na chłopstwie jako głównej sile rewolucyjnej.

Spis treści

1 Charakterystyka

1.1 "Prawo planowego rozwoju gospodarki narodowej" w oficjalnej doktrynie ZSRR i podporządkowanych mu państw bloku wschodniego

2 Krytyka

3 Zobacz też

4 Przypisy

5 Bibliografia

Charakterystyka

Gospodarka planowa może składać się zarówno z przedsiębiorstw państwowych, jak i prywatnych, a także mieszanych. Określenia „planowa” i „nakazowa” są niekiedy używane jako synonimy – jest to błędne, zasadniczo rzecz biorąc, gdyż gospodarka nakazowa oznacza system gospodarczy, w którym rząd kontroluje produkcję, dystrybucję i ceny, co w gospodarce planowej nie zawsze ma miejsce.

Partia Baas (arab.اﻟﺒﻌﺚ) czyli Odrodzenie (skrót od Hizb al-Baas al-Arabi al-Isztiraki – Partia Socjalistycznego Odrodzenia Arabskiego) – lewicowa arabska partia polityczna, której celem jest scalanie i zjednoczenie świata arabskiego.Socjalizm jako zorganizowany ruch polityczny w Stanach Zjednoczonych rozpoczął się wraz z rozwojem utopijnego socjalizmu na początku XIX wieku, następnie był ściśle powiązany z założoną w 1876 Socjalistyczną Partią Pracy, i założoną w 1901, Socjalistyczną Partią Ameryki. Partii Socjalistycznej w całej historii działalności udało się wystawić setki kandydatów na różne stanowiska w całym kraju, lecz w wyniku surowych represji rządowych ostatecznie podupadła w 1920. Socjalistyczna Partia Pracy nie odnotowała sukcesów zbliżonych do Partii Socjalistycznej, ale udało się jej działać do końca XX wieku.

Ten typ organizacji gospodarki jest stosowany w okresie wojny. Występował też w komunistycznych państwach bloku wschodniego.

Planowanie gospodarcze jest przeciwieństwem wolnego rynku, na którym decyzje dotyczące produkcji, dystrybucji, cen i inwestycji podejmują niezależne i prywatne firmy, w oparciu o swój indywidualny interes, a nie plan makroekonomiczny. Istnieje też gospodarka mieszana, w której łączą się wpływy wolnego rynku i planowania; model ten jest zwykle nazywany regulowaną gospodarką rynkową.

Pawieł Fiodorowicz Judin (ros. Па́вел Фёдорович Ю́дин, ur. 7 września 1899 we wsi Apraksino w guberni niżnonowogrodzkiej, zm. 10 kwietnia 1968 w Moskwie) - radziecki polityk, dyplomata, filozof, członek KC KPZR (1952-1961), zastępca członka Prezydium KC KPZR (1952-1953).Gieorgij Chosrojewicz Szachnazarow (orm. Գեորգի Խոսրովի Շահնազարով, ros. Георгий Хосроевич Шахназаров; ur. 4 października 1924 w Baku, ZSRR — 15 maja 2001 w Obwodzie tulskim) – radziecki politolog, prawnik i działacz partyjny pochodzenia ormiańskiego, absolwent Bakijskiego Uniwersytetu Państwowego, doktor nauk prawnych (odpowiednik polskiego stopnia doktora habilitowanego), członek-korespondent Akademii Nauk ZSRR, uhonorowany w 1980 roku Nagrodą Państwową ZSRR za podręcznik szkolny „Wiedza o społeczeństwie”. Jest ojcem reżysera Karena Szachnazarowa.

"Prawo planowego rozwoju gospodarki narodowej" w oficjalnej doktrynie ZSRR i podporządkowanych mu państw bloku wschodniego

Wraz z ustanowieniem własności społecznej przestają działać prawa kapitalistycznej ekonomiki. Nowa forma własności rodzi swoje nowe prawa. Wśród nich szczególnie ważne miejsce zajmuje prawo planowego, proporcjonalnego rozwoju gospodarki narodowej. Jego istota polega na tym, że normalne funkcjonowanie gospodarki socjalistycznej wymaga nieodzownie określonych stosunków, proporcji między poszczególnymi jej gałęziami. W ustroju kapitalistycznym niezbędne proporcje w gospodarce kształtują się żywiołowo, poprzez chorobliwe wahania i dysproporcje, poprzez kryzysy i depresje. Charakteryzując sytuację w krajach kapitalistycznych Nikita Chruszczow na XX Zjeździe KPZR zaznaczył, że gospodarka światowego kapitalizmu rozwija się niezwykle nierównomiernie i stała się jeszcze bardziej chwiejna. W warunkach kapitalizmu w mniejszym lub większym stopniu planowa organizacja produkcji jest osiągalna wyłącznie w ramach jednego przedsiębiorstwa lub — co najwyżej — w skali jednego monopolu. Inaczej ma się rzecz w ustroju socjalistycznym. W przeciwieństwie do prywatnej własności środków produkcji, która dzieli producentów towarów, rodzi konkurencję i anarchię produkcji, własność społeczna łączy liczne przedsiębiorstwa w jednolitą całość narodowo-gospodarczą.

Komunizm (od łac. communis – wspólny, powszechny) – system społeczno-ekonomiczny, w którym nie istnieje własność prywatna środków produkcji, a całość wytworzonych dóbr jest w posiadaniu wspólnoty, której członkowie są równi.Socjalizm dhāmmiczny – nazwa wizji "Oświeconego Społeczeństwa" ("Społeczeństwa Nibbany") stworzonej przez tajskiego mnicha bhikkhu Buddhadasę w latach 70., także twórcy szkoły buddyjskiej Suan Mokkh.

.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #aaa;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f9f9f9}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}

Przejęcie środków produkcji przez społeczeństwo znosi produkcję towarową, usuwając tym samym panowanie produktu nad producentami. Anarchia w produkcji społecznej ustępuje miejsca planowej, świadomej organizacji.

Gospodarka wojenna – sposób prowadzenia polityki gospodarczej, w którym jej cele podporządkowane są prowadzonym działaniom wojennym. Model ten po raz pierwszy uwidocznił się w sposób szczególny podczas I wojny światowej, która postawiła przed gospodarkami państw nieznane im wcześniej wymagania. Zapotrzebowania armii oraz plany przestawienia produkcji przemysłowej z cywilnej na wojskową skłoniły państwa do wdrożenia nowych sposobów oddziaływania na system gospodarczy. Rządy ingerowały w mechanizmy rynkowe, np. poprzez reglamentację produkcji i zaopatrzenia (państwa centralne). Kluczowe znaczenie zyskiwały też rozbudowywane lub powoływane struktury urzędnicze – w Niemczech był to Urząd Wojenny, w Wielkiej Brytanii – Ministerstwo do spraw Programowania i Kontroli Produkcji Wojennej, zaś w Rosji – Komisja Obrony. Uchwalano także nadzwyczajne podatki, emitowano pieniądz papierowy oraz masowo korzystano z pożyczek zagranicznych (głównie z USA). Szczególnie silnej kontroli została poddana gospodarka ówczesnych Niemiec - część rozwiązań z ich systemu przeniesiono w późniejszych latach na grunt gospodarki sowieckiej.Przedsiębiorstwo (lub inaczej jednostka gospodarcza) – wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku poprzez zaspokajanie potrzeb konsumentów. W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej odrębne jednostki gospodarcze, nazywane zakładami. Nieco inne znaczenie ma przedsiębiorstwo w języku prawnym.

Fryderyk Engels, "Anty Dühring"

Ze społecznej własności środków produkcji wynika konieczność i możliwość planowego zarządzania społeczno-produkcyjnym mechanizmem jako całością. Nadchodzi nowa era w historii ludzkości — era planowej gospodarki. Według propagandy w ZSRR historyczne sukcesy radzieckich planów gospodarczych, osiągnięcia planowej gospodarki krajów demokracji ludowej dowodziły, że społeczeństwo socjalistyczne w coraz większym stopniu opanowywało prawo planowego rozwoju gospodarki, coraz pełniej uwzględniało je w swej codziennej praktyce.

Syjonizm socjalistyczny (hebr. ציונות סוציאליסטית, tsionut sotsialistit), inaczej syjonizm pracy – główny nurt lewego skrzydła ruchu syjonistycznego. Przez wiele lat był główną tendencją w całym ruchu, jako ideologia dominująca w wielu organizacjach syjonistycznych. W przeciwieństwie do tzw. "syjonizmu politycznego", stworzonego przez Theodora Herzla i popieranego przez Chaima Weizmanna, syjonizm socjalistyczny odrzucał twierdzenie, iż państwo żydowskie może powstać w wyniku nakłonienia do jego powołania społeczności międzynarodowej lub mocarstwa takiego jak Wielka Brytania, Niemcy czy Imperium osmańskie. Nurt ten postulował stworzenie państwa poprzez konstrukcję postępowego żydowskiego społeczeństwa żyjącego w wiejskich kibucach i moszawach, w którym znaczną rolę odgrywałby także miejski proletariat.Socjalizm rynkowy jest systemem politycznym, w którym łączy się własność publiczną z mechanizmem rynkowym, a więc środki produkcji są albo własnością publiczną albo są wspólnie posiadane i eksploatowane w celach zarobkowych w gospodarce rynkowej. Wypracowany w ten sposób zysk stanowi bezpośrednie źródło dochodów pracowników lub jest źródłem finansów publicznych.

Efektywność produkcji społecznej(ros.) zależy zarówno od umiejętnego gospodarowania, jak i od dobrego zarządzania, które jest oparte na leninowskiej zasadzie centralizmu demokratycznego zakładającego połączenie planowego scentralizowanego kierownictwa z rozwojem inicjatywy terenu. Oznacza to, że planowanie realizuje się nie tylko odgórnie, lecz również oddolnie. Centralne planowe kierownictwo państwa łączy się z demokratyzmem socjalistycznym, z gospodarczo-operatywną samodzielnością przedsiębiorstw, twórczą aktywnością mas pracujących.

Leninizm, czasem określany jako marksizm-leninizm (ros. марксизм-ленинизм) lub bolszewizm, to doktryna polityczna i ekonomiczna, powstała na bazie wcześniej istniejącego marksizmu, którego filozoficznym źródłem był materializm dialektyczny opracowany przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa.Socjalliberalizm (liberalizm socjalny, w USA nazywany jako nowoczesny liberalizm, w Wielkiej Brytanii nazywany jako nowy liberalizm, a w Niemczech jako lewicowy liberalizm) – zdefiniowana przez Leonarda T. Hobhouse’a doktryna polityczna, głosząca wolność społeczną przy jednoczesnym zachowaniu pewnego stopnia interwencjonizmu państwowego w mechanizmy wolnego rynku (aby dać zabezpieczenie socjalne najbiedniejszym) oraz dopuszczeniu możliwości posiadania przez państwo przedsiębiorstw użyteczności publicznej.

Podstrony: 1 [2] [3]