Gospodarka planowa
Przeczytaj także...
Gospodarka wojenna – sposób prowadzenia polityki gospodarczej, w którym jej cele podporządkowane są prowadzonym działaniom wojennym. Model ten po raz pierwszy uwidocznił się w sposób szczególny podczas I wojny światowej, która postawiła przed gospodarkami państw nieznane im wcześniej wymagania. Zapotrzebowania armii oraz plany przestawienia produkcji przemysłowej z cywilnej na wojskową skłoniły państwa do wdrożenia nowych sposobów oddziaływania na system gospodarczy. Rządy ingerowały w mechanizmy rynkowe, np. poprzez reglamentację produkcji i zaopatrzenia (państwa centralne). Kluczowe znaczenie zyskiwały też rozbudowywane lub powoływane struktury urzędnicze – w Niemczech był to Urząd Wojenny, w Wielkiej Brytanii – Ministerstwo do spraw Programowania i Kontroli Produkcji Wojennej, zaś w Rosji – Komisja Obrony. Uchwalano także nadzwyczajne podatki, emitowano pieniądz papierowy oraz masowo korzystano z pożyczek zagranicznych (głównie z USA). Szczególnie silnej kontroli została poddana gospodarka ówczesnych Niemiec - część rozwiązań z ich systemu przeniesiono w późniejszych latach na grunt gospodarki sowieckiej.Gospodarka mieszana składa się zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. Większość gospodarek na świecie funkcjonuje w tym systemie.
Hoboken – miasto w USA, w stanie New Jersey, w hrabstwie Hudson. Według spisu ludności z roku 2010, w Hoboken mieszka 50 005 mieszkańców.
Gospodarka wojenna – sposób prowadzenia polityki gospodarczej, w którym jej cele podporządkowane są prowadzonym działaniom wojennym. Model ten po raz pierwszy uwidocznił się w sposób szczególny podczas I wojny światowej, która postawiła przed gospodarkami państw nieznane im wcześniej wymagania. Zapotrzebowania armii oraz plany przestawienia produkcji przemysłowej z cywilnej na wojskową skłoniły państwa do wdrożenia nowych sposobów oddziaływania na system gospodarczy. Rządy ingerowały w mechanizmy rynkowe, np. poprzez reglamentację produkcji i zaopatrzenia (państwa centralne). Kluczowe znaczenie zyskiwały też rozbudowywane lub powoływane struktury urzędnicze – w Niemczech był to Urząd Wojenny, w Wielkiej Brytanii – Ministerstwo do spraw Programowania i Kontroli Produkcji Wojennej, zaś w Rosji – Komisja Obrony. Uchwalano także nadzwyczajne podatki, emitowano pieniądz papierowy oraz masowo korzystano z pożyczek zagranicznych (głównie z USA). Szczególnie silnej kontroli została poddana gospodarka ówczesnych Niemiec - część rozwiązań z ich systemu przeniesiono w późniejszych latach na grunt gospodarki sowieckiej.Gospodarka mieszana składa się zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. Większość gospodarek na świecie funkcjonuje w tym systemie.
Hoboken – miasto w USA, w stanie New Jersey, w hrabstwie Hudson. Według spisu ludności z roku 2010, w Hoboken mieszka 50 005 mieszkańców.
Gospodarka planowa, gospodarka centralnie planowana, gospodarka centralnie sterowana – system gospodarczy, w którym decyzje dotyczące produkcji i inwestycji zawarte są w planie sformułowanym przez władze centralne, zwykle przez agencję rządową.
Charakterystyka[ | edytuj kod]
Gospodarka planowa może składać się zarówno z przedsiębiorstw państwowych, jak i prywatnych, a także mieszanych. Określenia „planowa” i „nakazowa” są niekiedy używane jako synonimy – jest to błędne, zasadniczo rzecz biorąc, gdyż gospodarka nakazowa oznacza system gospodarczy, w którym rząd kontroluje produkcję, dystrybucję i ceny, co w gospodarce planowej nie zawsze ma miejsce.
Blok wschodni (blok socjalistyczny, państwa socjalistyczne, kraje demokracji ludowej, kraje komunistyczne, potocznie demoludy) – zespół państw, które wprowadziły bądź starały się wprowadzić zmiany życia społecznego i gospodarczego zgodne z ideologią komunizmu, na który składały się: dyktatura proletariatu, gospodarka planowa oraz idee sprawiedliwości społecznej. Blok ten był wyróżniany od zakończenia II wojny światowej do początku lat 90. XX wieku.Wolny rynek – rodzaj rynku, na którym wymiana dóbr dokonuje się w wyniku dobrowolnie zawieranych transakcji pomiędzy kupującymi, a sprzedającymi przy dobrowolnie ustalonej przez nich cenie. Na wolnym rynku kupujący i sprzedający nie podlegają żadnym ograniczeniom ani przymusowi ze strony podmiotów zewnętrznych (np. władzy publicznej), a warunki transakcji - w szczególności cena - zależą jedynie od ich obopólnej zgody. Przeciwieństwem wolnego rynku jest rynek regulowany.
Ten typ organizacji gospodarki jest stosowany w okresie wojny. Występował też w socjalistycznych państwach bloku wschodniego.
Planowanie gospodarcze jest przeciwieństwem wolnego rynku, na którym decyzje dotyczące produkcji, dystrybucji, cen i inwestycji podejmują niezależne i prywatne firmy, w oparciu o swój indywidualny interes, a nie plan makroekonomiczny. Istnieje też gospodarka mieszana, w której łączą się wpływy wolnego rynku i planowania; model ten jest zwykle nazywany regulowaną gospodarką rynkową.
Gemeinsame Normdatei (GND) – kartoteka wzorcowa, stanowiąca element centralnego katalogu Niemieckiej Biblioteki Narodowej (DNB), utrzymywanego wspólnie przez niemieckie i austriackie sieci biblioteczne.Gospodarka nakazowa - występuje w niej państwowa własność czynników wytwórczych, co związane jest z centralnym podejmowaniem decyzji, które przekazywane są jednostkom gospodarczym w formie obowiązujących szczegółowych planów gospodarczych. Planiści rządowi ustalają jakie dobra i usługi należy wyprodukować. Określając poziom płac i system rozdzielnictwa czynników produkcji, decydują również, kto i w jakiej ilości otrzyma produkty pracy społeczeństwa.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Alec Nove: „planned economy” [w:] The New Palgrave: A Dictionary of Economics, 1987, t. 3, s. 879 i 880.
- Martin Myant, Jan Drahokoupil: Transition Economies: Political Economy in Russia, Eastern Europe, and Central Asia. Hoboken: Wiley-Blackwell, 2010/2011. ISBN 978-0-470-59619-7.
- „planned economy”. Dictionary.com
- Michael Ellman: „The Rise and Fall of Socialist Planning” [w:] Saul Estrin, Grzegorz Kołodko, Milica Uvalić: Transition and Beyond: Essays in Honour of Mario Nuti. New York: Palgrave Macmillan, 2007, s. 22. ISBN 0-230-54697-8.
- John Barkley: Comparative Economics in Transforming World Economy. MIT, 1992, s. 10. ISBN 0-262-68153-6.
System gospodarczy - jeden z podstawowych elementów systemu społecznego, wynikający z pierwotnej konieczności wytwarzania dóbr. W dzisiejszych czasach budowany jest poprzez system prawny, który reguluje i kształtuje rzeczywistość gospodarczą.Gospodarka rynkowa – rodzaj gospodarki, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, gospodarstwa rolne, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, rząd), kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku, m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, kursy walutowe oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do kształtowania się wyżej wymienionych w przyszłości.