• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Fulbe

    Przeczytaj także...
    Francuzi – naród romański zamieszkujący głównie Francję (ok. 64 mln), Wielką Brytanię (ok. 100 tys.), Katalonię (ok. 4 tys.) oraz nieliczni w Belgii, Andorze, Luksemburgu, Monako i Szwajcarii. Poza tym Francuzi żyją głównie w swoich byłych koloniach w Afryce oraz w własnych terytoriach zamorskich w Oceanii i na innych kontynentach. Około 10 milionów osób francuskiego pochodzenia mieszka w Stanach Zjednoczonych, a 5 milionów w Kanadzie. Ich ojczystym językiem jest francuski. Większość Francuzów to katolicy (chrystianizacja w II – IV wieku). Dzisiaj wielu potomków byłych imigrantów uważa się za część narodu francuskiego, są to przeważnie osoby pochodzenia afrykańskiego i arabskiego. Pozostają oni obywatelami państwa francuskiego.Kolonializm – polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych. Zgodnie z zachodnią tradycją kolonializm datowany jest od epoki wielkich odkryć geograficznych, chociaż znany był już w czasach starożytności.
    Islam (arab. الإسلام ; al-islām) – religia monoteistyczna, druga na świecie pod względem liczby wyznawców po chrześcijaństwie. Świętą księgą islamu jest Koran, a zawarte w niej objawienie ma stanowić ostateczne i niezmienne przesłanie Boga do ludzi.

    Fulbe (zwani także: Fulanie, Fula, Foulah, Peulh i Peul) – grupa ludów zamieszkująca głównie kraje Afryki Zachodniej. Są to m.in. Burkina Faso, Kamerun, Nigeria, Niger, Mali, Mauretania, Gwinea, Gwinea Bissau, Senegal, Gambia, Benin. Są spokrewnieni z ludem Tukulerów żyjącym współcześnie nad rzeką Senegal. Ich dokładna liczebność jest trudna do określenia – różne źródła podają różne szacunki, od 24 do 40 mln. Najwięcej przedstawicieli tego ludu zamieszkuje Nigerię.

    Tukulerzy (Tukulor, Toucouleur) – grupa etniczna w Afryce Zachodniej, zamieszkująca głównie obszary regionu Futa Toro w północnym Senegalu, niewielkie skupiska żyją także w południowej Mauretanii. Ich kultura wykazuje cechy zbliżone do kultury Fulan i czasami klasyfikuje się ich w obrębie tej grupy. Niekiedy uznaje się ich także za grupę powstałą w wyniku zmieszania się Fulan z Wolofami. Tukulerów odróżnia jednak od innych grup regionu fakt, że przejęli islam już na przełomie X i XI stulecia, gdy religia ta po raz pierwszy przekroczyła Saharę, przyniesiona z Maroka. Tukulerzy znani są ze swojego zapału religijnego – nawrócili na islam wiele innych grup regionu, a w XIX wieku byli odpowiedzialni za wzniecenie wielu dżihadów przeciw europejskim kolonizatorom.Nomada – koczownik, wędrowiec, członek grupy ludzi nieposiadającej stałego miejsca zamieszkania, przemieszczającej się z miejsca na miejsce, np. w związku ze zmianami pogody lub w poszukiwaniu żywności, wody, opału albo pastwisk dla zwierząt hodowlanych. Osoba prowadząca koczowniczy, wędrowny tryb życia, także podróżująca stale lub sezonowo z powodów handlowych, kulturowych lub religijnych.

    Są koczownikami, hodującymi bydło, kozy i owce. Wyznają islam. Ich tradycyjnym strojem są długie zwiewne skromnie haftowane szaty. W XVI stuleciu opanowali tereny Sahelu. Ich główną siłą była potężna kawaleria, pozwalająca na szybkie przemieszczanie się po rozległym terytorium. Dalszą ekspansję na południe uniemożliwiła mucha tse-tse, zarażająca ludzi śpiączką afrykańską zaś bydło naganą.

    Fouta Djallon (Futa Dżjalon) - wyżyna w Gwinei i południowo-wschodnim Senegalu, opadająca stopniowo ku zachodowi. Wysokość - 1538 m n.p.m. (Góry Tamgué), roślinność głównie sawannowa, z Futa Dżalon wypływają rzeki Senegal, Gambia i dopływy górnego Nigru. Niekiedy do wyżyny Futa Dżalon zalicza się także góry Loma w południowej Gwinei i północno-wschodnim Sierra Leone.Język ful (zwany także: fula, fulani, fulfulde) jest językiem regionu Afryki Zachodniej, używanym przez ludy Fula od Senegalu po Kamerun i Sudan. Rozpada się na wiele dialektów. Klasyfikowany w obrębie grupy atlantyckiej języków nigero-kongijskich. Zapisywany najczęściej zmodyfikowanym alfabetem łacińskim w ortografii przyjętej w 1966 roku na konferencji UNESCO w Bamako. W niektórych rejonach Afryki do zapisu języka fula używa się także pisma arabskiego.

    W XIX w. pod wodzą Usmana dan Fodio stworzyli potężne imperium – Kalifat Sokoto na terenach środkowego i dolnego biegu rzeki Niger. Istniało do 1903, gdy uległo kolonizatorom i zostało podzielone pomiędzy nich.

    Na zachodzie istniało inne ich państwo, leżące na wyżynie Futa Dżalon w dzisiejszej Gwinei. Miało spisaną konstytucję i zasady dziedzictwa, uzgodnione pomiędzy dwoma stronnictwami – Soriya i Alphaya. Powstało w 1735, gdy muzułmańscy Fulbe wystąpili przeciwko swym nie-muzułmańskim pobratymcom i stworzyli konfederację prowincji. Alpha Ibrahima Sory Maoudho był pierwszym władcą tego kraju, mającego swą stolicę w Timbo (Gwinea). Państwo istniało do 1898, gdy Francuzi pokonali ostatniego władcę – Bokar Biro.

    Nigeria, Republika Federalna Nigerii (ang. Federal Republic of Nigeria) – państwo w Afryce Zachodniej nad Zatoką Gwinejską, najludniejsze na kontynencie afrykańskim. Nazwa państwa pochodzi od rzeki Niger, a pierwszy raz pojawiła się w artykule gazety The Times z 1897 roku. Sąsiaduje z Beninem, Nigrem, Czadem i Kamerunem.Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.

    Językiem ludu Fulbe jest fulfulde, rozproszony praktycznie po całym obszarze Afryki Zachodniej i rozpadający się na wiele dialektów, aczkolwiek poszczególne społeczności posługują się także innymi językami regionu.

    Przypisy[ | edytuj kod]

    1. ↑ People Cluster: Fulani / Fulbe, Joshua Project, 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-10-25] (ang.).
    2. ↑ Vladimír Baar, Národy na prahu 21. století, Ostrava: Tilia, 2003, s. 72, ISBN 80-86101-66-5 (cz.).


    Nagana - to pasożytnicza choroba wielu ssaków domowych i dzikich w Afryce równikowej, wywoływana przez świdrowce, przenoszona przez muchy tse-tse.Glossina, muchy tse-tse – rodzaj owadów z rzędu muchówek. Zamieszkują tropikalną i subtropikalną Afrykę. Jest ich około 20 gatunków.




    Warto wiedzieć że... beta

    Sahel, Sahel Tropikalny (arab. ‏ساحل‎ sāḥil, dosł. „wybrzeże, brzeg morski”) – region geograficzny w Afryce.
    Niger – trzecia pod względem długości i powierzchni dorzecza rzeka Afryki (po Nilu i Kongo). Od rzeki swoje nazwy wzięły państwa Niger oraz Nigeria. Jest najważniejszą rzeką Afryki Zachodniej, jej długość wynosi 4184 km, a powierzchnia dorzecza ok. 2 117 700 km². Płynie na terytorium Gwinei, Mali, Nigru, Beninu i Nigerii.
    Gwinea (Guinée, Republika Gwinei – République de Guinée) – państwo w zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim, graniczące z Gwineą Bissau, Senegalem, Mali, Liberią, Wybrzeżem Kości Słoniowej i Sierra Leone.
    Śpiączka afrykańska, trypanosomatoza afrykańska (ang. sleeping sickness, African trypanosomiasis) – choroba zakaźna, którą wywołuje pasożyt świdrowiec gambijski (Trypanosoma gambiense) oraz świdrowiec rodezyjski (Trypanosoma rhodesiense) należące do protistów z rodziny świdrowców. Występują w Afryce. Świdrowiec ten przenoszony jest z człowieka chorego lub chorych antylop lub innych chorych ssaków na człowieka zdrowego przez muchę tse-tse. Wprowadzany jest do układu krwionośnego, gdzie się rozmnaża. Następnie przedostaje się do naczyń i węzłów chłonnych i po upływie 2 - 3 miesięcy trafia do płynu rdzeniowo - mózgowego, powoduje skrajne wycieńczenie organizmu i sen, który kończy się śmiercią.
    Senegal (Republika Senegalu, franc. République du Sénégal) – państwo w zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Mauretanią, Mali, Gwineą, Gwineą Bissau i Gambią.
    Biblioteka Narodowa Francji (fr. Bibliothèque nationale de France, BnF) – francuska biblioteka narodowa, znajdująca się w Paryżu. Przewidziana jest jako repozytorium dla wszystkich materiałów bibliotecznych, wydawanych we Francji. Obecnym dyrektorem Biblioteki jest Bruno Racine.
    Benin (do 1975 pod nazwą Dahomej) – państwo w Afryce nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Burkina Faso, Nigrem, Nigerią i Togo, członek Unii Afrykańskiej.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.764 sek.