Fryderyk II Wielki, niem. Friedrich II von Hohenzollern (ur. 24 stycznia 1712 w Berlinie, zm. 17 sierpnia 1786 w Poczdamie) – król Prus w latach 1740–1786. Pod jego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich.

Dzieciństwo i młodość[ | edytuj kod]

Ochrzczony został 31 stycznia 1713 w Berlinie. Rodzicami chrzestnymi byli, m.in.: cesarz Karol VI Habsburg oraz car Piotr I. Fryderyk decyzją swojego dziadka Fryderyka I otrzymał imiona Karol Fryderyk. Imię Karol zostało nadane z myślą o cesarzu Karolu VI, jednakże nigdy nie było ono używane. Fryderyk był najstarszym synem Zofii Doroty Hanowerskiej (1687-1757), która w przeciwieństwie do swego męża była osobą wykształconą. Fryderyk Wilhelm I, ojciec Fryderyka, gardził bowiem wszechstronną edukacją i blichtrem dworu, przedkładając nad nie proste męskie rozrywki: koszary i polowania. Przedmiotem jego troski była przede wszystkim budowa potęgi militarnej Prus. Wprowadził nawet zwyczaj noszenia munduru na co dzień (stąd przezwisko Soldatenkönig: „król żołnierzy”, „król-sierżant”). Fryderyk nie miał więc łatwego dzieciństwa, tym bardziej że szybko odkrył w sobie zamiłowanie do muzyki, starożytności, filozofii i literatury francuskiej, co zdecydowanie nie odpowiadało wyobrażeniom ojca o wychowaniu następcy tronu.

Pierwsze nauki pobierał pod opieką guwernantki, pani de Rocoules, francuskiej hugenotki. Jej to zawdzięcza Fryderyk umiejętność posługiwania się językiem francuskim. Największy wpływ na wychowanie miał Jacques-Egide Duhan de Jandun, który od 1716 r. objął urząd wychowawcy następcy tronu. Można go uważać za ojca duchowego młodego Fryderyka. M.in. Duhan wbrew zakazowi królewskiemu uczył swego wychowanka łaciny. Jednakże gdy ojciec dowiedział się o tym, nauka została przerwana, a młody Fryderyk, jak się wydaje, nigdy nie wybaczył tego ojcu. Musiał z tego powodu czytać swoich ulubionych pisarzy antycznych i historyków rzymskich w przekładzie.

Popadł w ostry konflikt z ojcem, którego apogeum była próba ucieczki z kraju. Ucieczka nie powiodła się: w nocy z 4 na 5 sierpnia 1730 grupę uciekinierów pochwycono i odstawiono do pruskiej twierdzy Wesel. Wszczęto śledztwo – król postanowił bowiem potraktować uciekinierów jako dezerterów (podejrzewając spisek, a może nawet próbę przewrotu z inicjatywy brytyjskiej). Fryderyk został uwięziony w twierdzy w Kostrzynie nad Odrą – groziła mu nawet kara śmierci. Ostatecznie sąd wojskowy nie ośmielił się wydać takiego wyroku. Decyzją króla 6 listopada ścięto, w obecności Fryderyka, jego przyjaciela podejrzewanego o związek z księciem, Hansa Hermanna von Katte. W niecały rok później Fryderyk formalnie podporządkował się ojcu, dzięki czemu mógł opuścić Kostrzyn. Od tego czasu był jednak ściśle nadzorowany przez ojca, a najbliższych mu dworzan wygnano.

W rok później doszło do złagodzenia relacji między ojcem a synem. Fryderyk wrócił do wojska. W roku 1732 został mianowany dowódcą pułku w Ruppin (obecnie Neuruppin), jako ochotnik i swego rodzaju obserwator brał też udział w polskiej wojnie sukcesyjnej o tron po Auguście II. Na przełomie 1734 i 1735 przejął nawet na chwilę bieżące rządzenie państwem w czasie choroby ojca. Król podarował Fryderykowi dobra i pałacyk w Rheinsbergu, gdzie mógł wreszcie oddawać się temu, co lubił najbardziej: muzyce, lekturze starożytnych filozofów i dyskusjom intelektualnym z bywalcami pałacyku. W 1739 r. Fryderyk skończył pisanie dzieła pt. Antimachiavel, ou Examen du Prince de Machiavel – polemiki z „Księciem” Machiavellego.

Małżeństwo[ | edytuj kod]

12 czerwca 1733 roku Fryderyk został zmuszony do poślubienia popieranej przez Austrię Elżbiety Krystyny Braunschweig-Wolfenbüttel-Bevern, co po ponad pół roku od ucieczki z przyjacielem przyczyniło się do poprawy stosunków Fryderyka z ojcem. Ślub odbył się w Salzdahlum, jednak związek ten nie został podobno nigdy skonsumowany. Fryderyk nie przejawiał zresztą większego zainteresowania kobietami. Późniejsze świadectwo Woltera i obszerne badania historyków pozwalają na wysunięcie twierdzenia o homoseksualności Fryderyka, który miał w młodości pozostawać w romantycznej relacji z Hansem Hermannem von Katte (znajomość tę szeroko komentowano na dworze królewskim) oraz już jako władca Prus miał hołdować szczególnej atmosferze filozoficznej na własnym dworze w Sanssouci (która została z ironią odmalowana przez Woltera). Inni biografowie wskazują na chorobę weneryczną przebytą przez Fryderyka w okresie młodości i związaną z nią operację, która spowodowała impotencję przyszłego króla. Z powodu świadomości niemożności dania dynastii potomka, Fryderyk od początku uznawał swoje małżeństwo z Elżbietą za niecelowe. Mimo to cenił i szanował żonę za starania, mające na celu uzyskanie akceptacji w oczach męża.