• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Flisz karpacki

    Przeczytaj także...
    Prąd zawiesinowy – rodzaj podwodnego prądu gęstościowego, w którym gęstsza od otoczenia zawiesina okruchów skalnych spływa pod wpływem grawitacji, a osadzanie się ładunku powstrzymywane jest głównie przez turbulencję ośrodka.Tetyda (także Ocean Tetydy, Morze Tetydy, Neotetyda) – prehistoryczny ocean istniejący od późnego karbonu do wczesnego neogenu.
    Tatry (514.5, słow. Tatry, niem. Tatra, węg. Tátra) – najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat, również najwyższe między Alpami a Uralem i Kaukazem. Są częścią Łańcucha Tatrzańskiego, w Centralnych Karpatach Zachodnich.
    Flisz karpacki – Jabłonki
    Mapa geologiczna Karpat Zachodnich

    Flisz karpacki – określenie regionalnie występującego fliszu – serii naprzemianlegle ułożonych warstw skał osadowych morskiego pochodzenia, składająca się z ławic i warstw na przemian zlepieńców, piaskowców, mułowców i iłowców, rzadziej rogowców i margli. Skały te powstały na dnie mórz wskutek działalności tzw. prądów zawiesinowych, które doprowadziły do charakterystycznego, frakcjonalnego uwarstwienia.

    Liptów (słow. Liptov, łac. Liptovium, niem. Liptau, węg. Liptó) - kraina historyczna (dawny komitat, żupa) w dawnych północnych (tzw. Górnych) Węgrzech i jednocześnie region, zajmujący środkowo-północną część obecnej Słowacji, w dorzeczu górnego Wagu.Orawa (słow. Orava, węg. Árva, niem. Arwa) – kraina historyczna w Europie Środkowej w dorzeczu rzeki Orawy. Przeważająca część Orawy znajduje się obecnie w granicach Słowacji, natomiast jej północno-wschodnia część należy do Polski. Otacza Tatry od zachodu i północnego zachodu, graniczy z Podhalem i Liptowem. Głównymi miejscowościami części polskiej są Jabłonka i Lipnica Wielka, zaś na Słowacji: Dolný Kubín, Trzciana, Námestovo, Twardoszyn, a także ośrodki wypoczynkowe: Zuberzec i Orawice.

    Uwarstwienie frakcjonalne fliszu charakteryzuje się nagromadzeniem grubego materiału skalnego w obrębie spągu warstwy i stopniowe przechodzenie w materiał coraz drobniejszy, aż do osadów ilastych w obrębie stropu danej warstwy.

    Proces powstawania fliszu karpackiego trwał wiele milionów lat. Teren dzisiejszych np. Beskidów przykrywały wody przybrzeżnego morza Tetydy. Na jego dnie osadzał się, w formie charakterystycznych warstw, materiał znoszony przez wody z pobliskiego lądu. Później nagromadzony, zdiagenezowany materiał skalny uległ sfałdowaniu, nasunięciu ku północnemu zachodowi, północy, północnemu wschodowi i wschodowi w formie płaszczowin i wypiętrzeniu.

    Margiel – skała osadowa, zwykle szara. Składa się z węglanów (wapnia lub magnezu) i minerałów ilastych. Używany jest do wyrobu cementu, także jako nawóz mineralny (sztuczny). Ma słaby, nieprzyjemny zapach. Dobrze reaguje z kwasem solnym (HCl), pozostawiając błotnistą plamkę.Anna Jerzmańska z domu Madej (ur. 9 lipca 1928 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. 17 lutego 2003 we Wrocławiu) - polska paleontolog, profesor.

    Z fliszu karpackiego zbudowane są Karpaty Zewnętrzne – Beskidy (zwane też fliszowymi). Osadami fliszowymi wypełnione są także doliny otaczające Tatry (Orawa, Podhale wraz z Kotliną Zakopiańską i Gubałówką – tzw. flisz podhalański – oraz Liptów i Spisz).

    Skamieniałości fliszu karpackiego[ | edytuj kod]

    Flisz karpacki generalnie jest ubogi w skamieniałości, z wyjątkiem otwornic oraz ichnofosylii. Jednak w rejonie Jasła - Birczy w obrębie oligoceńskich ( i ) tzw. łupków menilitowych i warstw jasielskich występuje bogata fauna kopalna, obejmująca liczne ryby, a także rzadkie czworonogi, w tym ptaki, np. rodzaj Jamna i Eurotrochilus noniewiczi. Badania ryb z fliszu karpackiego prowadziła Anna Jerzmańska.

    Podhale – region kulturowy w południowej Polsce u północnego podnóża Tatr, w dorzeczu górnego Dunajca z wyłączeniem obszarów leżących na prawym brzegu Białki i prawym brzegu Dunajca, poniżej ujścia Białki. Podhale zajmuje środkową część Kotliny Podhala, na południu wkracza w Tatry. Eurotrochilus – rodzaj kolibra żyjącego we wczesnym oligocenie na terenach Europy. Jego szczątki odkryto w Niemczech, Polsce i Francji. Podobnie jak współczesne kolibry potrafił zawisać w powietrzu i żywił się nektarem.

    Zobacz też[ | edytuj kod]

  • flisz

    • Przypisy[ | edytuj kod]

    1. Geomorfologia Beskidu Niskiego - www.beskid-niski.pl
    2. Zbigniew M. Bocheński, Teresa Tomek, Małgorzata Bujoczek, Krzysztof Wertz. A new passerine bird from the early Oligocene of Poland. „Journal of Ornithology”. 152 (4), s. 1045-1053, 2011. DOI: 10.1007/s10336-011-0693-2 (ang.). 
    3. Zygmunt Bocheński, Zbigniew M. Bocheński. An Old World hummingbird from the Oligocene: a new fossil from Polish Carpathians. „Journal of Ornithology”. 149 (2), s. 211–216, 2008. DOI: 10.1007/s10336-007-0261-y (ang.). 
    4. Bieda F., 1969: Paleozoologia. Tom 2, Kręgowce, strony 112-113. Wyd. Geologiczne, Warszawa.
    Spąg (ang. thill) – dolna powierzchnia warstwy skalnej (spąg warstwy), pokładu (spąg pokładu) lub wyrobiska (spąg wyrobiska). Na podstawie stropu lub spągu określa się bieg i upad warstwy oraz granice złoża.Mułowiec – zwięzła skała okruchowa, będąca zlityfikowanym (scementowanym) mułem. Złożona głównie z ziaren kwarcu, czasem łyszczyków, skaleni, minerałów węglanowych i ilastych.




    Warto wiedzieć że... beta

    Ryby – tradycyjna nazwa zmiennocieplnych kręgowców wodnych oddychających skrzelami i poruszających się za pomocą płetw. Obejmuje bezżuchwowe krągłouste (Cyclostomata) oraz mające szczęki ryby właściwe (Pisces).
    Piaskowiec jest to drobnoziarnista skała osadowa. Występuje jako jedna z najczęstszych skał tego typu. Występuje zwykle w warstwie wodonośnej lub w miejscach występowania złóż ropy oraz gazu ziemnego.
    Strop - górna granica warstwy geologicznej, a także pokładu lub wyrobiska. Na podstawie stropu lub spągu określa się bieg i upad warstwy.
    Jabłonki – osada w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Baligród, położona przy szosie Baligród–Cisna.
    Diageneza – proces tworzenia skały zwięzłej ze skał luźnych polegający na łączeniu (zlepianiu) spoiwem ziaren skalnych.
    Orogeneza (ruchy orogeniczne, górotwórczość, ruchy górotwórcze, fałdowanie) – powstawanie gór z przyczyn tektonicznych.
    Gubałówka (dawna nazwa: Antgua) – szczyt o wysokości 1126 m na Pogórzu Gubałowskim (Paśmie Gubałowskim). Wznosi się po północno-zachodniej stronie Zakopanego. Po wschodniej stronie Gubałówki znajduje się najwyżej położona miejscowość w Polsce – Ząb, a po zachodniej sąsiaduje z Butorowskim Wierchem. U podnóża północnych stoków Gubałówki w dolinie potoku Bystrego położone jest Nowe Bystre.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.618 sek.