Fiord
Przeczytaj także...
Zatoka – część zbiornika wodnego (oceanu, morza, jeziora) wcinająca się w ląd, ograniczona często od wód otwartych przylądkami lub małymi wyspami, przy czym rozmiary i kształt tego akwenu nie mają większego znaczenia.Nowa Zelandia (ang. New Zealand, język maoryski Aotearoa – Kraj Długiej Białej Chmury) – państwo wyspiarskie, położone na południowo-zachodnim Pacyfiku i składające się z dwóch głównych wysp (Północnej i Południowej) oraz szeregu mniejszych wysp, w tym Wyspy Stewart i Wysp Chatham. Archipelag Nowej Zelandii jest najdalej na południe wysuniętą częścią Oceanii, na południowy wschód od Australii. W skład Nowej Zelandii (a dokładnie w skład Commonwealth realm Nowej Zelandii, czyli są to terytoria stowarzyszone lub zależne Nowej Zelandii, ale wchodzące wraz z nią w skład wspólnej domeny królewskiej tudzież królestwa stowarzyszeniowego, połączonego unią personalną ze Zjednoczonym Królestwem i innymi Commonwealth realms) wchodzą również Wyspy Cooka i Niue, które są samorządne, oraz Tokelau i Dependencja Rossa.
Chile (Republika Chile, hiszp. República de Chile) – państwo w Ameryce Południowej, ciągnące się długim pasem na zachodnim wybrzeżu kontynentu nad Oceanem Spokojnym. Stolicą Chile jest Santiago. Graniczy z Peru, Boliwią i Argentyną. Do Chile należą liczne wyspy przybrzeżne i wyspy na otwartym oceanie (w sumie ok. 3 tys.): Juan Fernández, Wyspa Wielkanocna (najbardziej oddalona od innych wysp i lądów zamieszkana wyspa na świecie), Sala y Gómez, San Ambrosio, San Félix, Chiloé, Campana, Santa Inés, Chonos.
Zatoka – część zbiornika wodnego (oceanu, morza, jeziora) wcinająca się w ląd, ograniczona często od wód otwartych przylądkami lub małymi wyspami, przy czym rozmiary i kształt tego akwenu nie mają większego znaczenia.Nowa Zelandia (ang. New Zealand, język maoryski Aotearoa – Kraj Długiej Białej Chmury) – państwo wyspiarskie, położone na południowo-zachodnim Pacyfiku i składające się z dwóch głównych wysp (Północnej i Południowej) oraz szeregu mniejszych wysp, w tym Wyspy Stewart i Wysp Chatham. Archipelag Nowej Zelandii jest najdalej na południe wysuniętą częścią Oceanii, na południowy wschód od Australii. W skład Nowej Zelandii (a dokładnie w skład Commonwealth realm Nowej Zelandii, czyli są to terytoria stowarzyszone lub zależne Nowej Zelandii, ale wchodzące wraz z nią w skład wspólnej domeny królewskiej tudzież królestwa stowarzyszeniowego, połączonego unią personalną ze Zjednoczonym Królestwem i innymi Commonwealth realms) wchodzą również Wyspy Cooka i Niue, które są samorządne, oraz Tokelau i Dependencja Rossa.
Chile (Republika Chile, hiszp. República de Chile) – państwo w Ameryce Południowej, ciągnące się długim pasem na zachodnim wybrzeżu kontynentu nad Oceanem Spokojnym. Stolicą Chile jest Santiago. Graniczy z Peru, Boliwią i Argentyną. Do Chile należą liczne wyspy przybrzeżne i wyspy na otwartym oceanie (w sumie ok. 3 tys.): Juan Fernández, Wyspa Wielkanocna (najbardziej oddalona od innych wysp i lądów zamieszkana wyspa na świecie), Sala y Gómez, San Ambrosio, San Félix, Chiloé, Campana, Santa Inés, Chonos.
.jpg)
Fjord à Christiania, Claude Monet (1895).
Fiord – rodzaj głębokiej zatoki, mocno wcinającej się w głąb lądu, często rozgałęzionej, z charakterystycznymi stromymi brzegami, powstałej przez zalanie żłobów i dolin polodowcowych.
Fiordy są charakterystycznym elementem peryglacjalnego krajobrazu wybrzeży Norwegii oraz Szkocji, Grenlandii, Islandii, Nowej Zelandii, półwyspu Labrador, chilijskiej Patagonii i Alaski.
Kangertittivaq (duń. Scoresbysund) - fiord we wschodniej części Grenlandii. Jest najdłuższym (350 km) i jednym z najgłębszych (ponad 1500 m głębokości) na Ziemi.Czarnogóra (czarnogórski Црна Гора/Crna Gora, języki niesłowiańskie: Montenegro, do października 2007 r. – Republika Czarnogóry) – państwo w Europie Południowej. Leży na wybrzeżu Morza Adriatyckiego i graniczy z Serbią, Kosowem, Chorwacją, Bośnią i Hercegowiną oraz Albanią.
Błędnie nazwą „fiord” określa się również adriatycką Zatokę Kotorską w Czarnogórze, nie jest ona jednak pochodzenia lodowcowego – jest to zalana dolina rzeczna, czyli rias.
Fiordy pozbawione wysokich brzegów występują m.in. w Danii: Lammefjord został w większej części osuszony w ostatnich dwóch stuleciach i zamieniony na żyzny polder. W Lammefjord, jako depresji, znajduje się najniższy punkt Danii.
Największe fiordy[ | edytuj kod]
Najdłuższymi fiordami na świecie są:
Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
Grenlandia (gren. Kalaallit Nunaat, duń. Grønland) – autonomiczne terytorium zależne Danii położone na wyspie o tej samej nazwie w Ameryce Północnej, o obszarze 2175,6 tys. km² (największa wyspa na świecie), pokrytej w 84% przez lądolód (341,7 tys. km² jest wolnych od lodu) i o ludności 57 695 (według stanu z lipca 2012). Przeważającą część (89%) mieszkańców Grenlandii stanowią Inuici.
- Kangertittivaq (Scoresby Sund) na Grenlandii – 350 km
- Sognefjorden w Norwegii – 203 km
- Hardangerfjord w Norwegii – 179 km
Najgłębszymi fiordami są:
- Skelton Inlet na Antarktydzie – 1933 m
- Kangertittivaq na Grenlandii – 1450 m
- Sognefjorden w Norwegii – 1308 m
- Canal Messier w Chile – 1288 m
Przypisy[ | edytuj kod]
Dolina U-kształtna (żłób lodowcowy) dolina powstała w wyniku przekształcenia doliny V-kształtnej przez lodowiec górski. Profil takiej doliny przypomina literę "U": charakteryzuje się ona stromymi ścianami skalnymi (niem. Trogwand) i stosunkowo płaskim dnem zazwyczaj wypełnionym osadami morenowymi lub pochodzącymi ze stoków (stożki piargowe, aluwialne i koluwia osuwiskowe). Ma ona przebieg bardziej prostolinijny niż dolina rzeczna, z której została uformowana. Dodatkowo w przeciwieństwie do dolin rzecznych, żłób lodowcowy może posiadać niewyrównany profil podłużny, a przegłębione dno żłobu może sięgać poniżej poziomu morza (skalne dna dolin alpejskich, Sognefjord w Norwegii). Jest to element charakterystyczny dla obszarów wysokogórskich, które są lub były w przeszłości zlodowacone. Żłoby lodowcowe formowane są przez lodowce górskie (Alpy, Tatry) lub też strumienie lodu na obrzeżach lądolodów i czap lodowych (Grenlandia, Skandynawia). W Polsce przykładem są doliny tatrzańskie, np. słowacka Dolina Białej Wody. Specyficznym przypadkiem doliny U-kształtnej jest fiord.Akwen – każdy dowolnie określony fragment powierzchni wodnej. Termin spełniający taką samą funkcję jak teren w odniesieniu do powierzchni lądowej.
Warto wiedzieć że... beta
Dania – Królestwo Danii (duń. Kongeriget Danmark) – państwo położone w Europie Północnej (Skandynawia), najmniejsze z państw nordyckich. W jej skład wchodzą też formalnie Grenlandia oraz Wyspy Owcze, które posiadając szeroką autonomię tworzą z kontynentalną Danią Wspólnotowe Królestwo Danii (Rigsfællesskabet). Dania graniczy od południa z Niemcami, zaś przez cieśninę Sund sąsiaduje ze Szwecją.
Lammefjord – sztucznie osuszony teren (polder), dawny fiord w Danii, na południowo-wschodnim krańcu półwyspu Ods Herred, który z kolei wieńczy środkową część północnej Zelandii.
Zatoka Kotorska (Boka Kotorska) – zatoka w południowej części Morza Adriatyckiego w Czarnogórze o językowatym kształcie, głęboko wcinająca się w ląd. Składa się na nią 5 mniejszych zatok: Hercegnovski zaliv, Tivatski zaliv, Morinjski zaliv, Risanski zaliv i Kotorski zaliv.
Patagonia (dawna nazwa Patagonica) – kraina geograficzna w południowej części Ameryki Południowej, położona na terenie Argentyny i Chile. Znajduje się między Oceanami: Atlantyckim a Spokojnym, sięga na płn. po rzekę Rio Negro, obejmująca około 900 000 km², z czego 670 000 km² na wsch. należy do Argentyny a reszta na zach. do Chile.
Oscar Claude Monet (wym. [klod mɔnɛ]; ur. 14 listopada 1840 w Paryżu, zm. 5 grudnia 1926 w Giverny) – francuski malarz, jeden z twórców i czołowych przedstawicieli impresjonizmu.
Depresja – obszar lądu położony poniżej poziomu morza. Depresje zalane przez wody jeziora lub pokryte lodowcem nazywane są kryptodepresjami. Przykładem kryptodepresji jest jezioro Bajkał, w Polsce największą kryptodepresję (30 m) ma Jezioro Miedwie.
Morze Adriatyckie (alb. Det(i) Adriatik, serb. i chorw. Jadransko more, Jadran, słoweń. Jadransko morje, Jadran, wł. Mare Adriatico) – północne odgałęzienie Morza Śródziemnego. Morze Adriatyckie rozdziela Półwysep Apeniński od Bałkańskiego.