Ferdynand I Habsburg
Podstrony: 1 [2] [3]
Historia Austrii – tereny obecnej Austrii były zamieszkane w okresie starożytności przez plemiona celtyckie. W I wieku p.n.e. większość jej obszaru zostało podbite przez Cesarstwo Rzymskie, następnie Austria była częścią Cesarstwa zachodniorzymskiego. W średniowieczu była częścią I Rzeszy niemieckiej. Najdłużej, bo od drugiej połowy XIII wieku do 1918 roku rządzona była przez dynastię Habsburgów. W latach 1867-1918 wchodziła w skład Austro Węgier. Od rozpadu monarchii Austro-Węgier jest republiką, od 1995 roku członek Unii Europejskiej. Towarzystwo Jezusowe, SJ (łac. Societas Iesu, SI), jezuici – męski papieski zakon apostolski Kościoła katolickiego, zatwierdzony przez papieża Pawła III 27 września 1540. Towarzystwo Jezusowe zostało założone w głównej mierze do walki z reformacją, by bronić i rozszerzać wiarę oraz naukę Kościoła katolickiego, przede wszystkim przez publiczne nauczanie, ćwiczenia duchowe, edukację i udzielanie sakramentów.
Ferdynand I (ur. 10 marca 1503 w Alcalá de Henares, zm. 25 lipca 1564 w Wiedniu) – arcyksiążę Austrii oraz książę Styrii, Krainy i Karyntii od 1521, hrabia Tyrolu w latach od 1522, król Czech, Węgier i Chorwacji od 1526, król niemiecki od 1531, Święty Cesarz Rzymski od 1558. Przedstawiciel dynastii Habsburgów.
Syn króla Kastylii Filipa I Pięknego i królowej Kastylii Joanny Szalonej. Brat i następca Karola V Habsburga na tronie cesarskim. Mąż Anny Jagiellonki, córki króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka. Ojciec cesarza rzymsko-niemieckiego, króla Czech i Węgier Maksymiliana II Habsburga oraz królowych polskich Elżbiety Habsburżanki i Katarzyny Habsburżanki.
Walka o tron i polityka zagraniczna[ | edytuj kod]
Walka o koronę węgierską[ | edytuj kod]
W 1521 r. Ferdynand został samodzielnym władcą, kiedy jego brat, cesarz Karol V, nadał mu we władanie austriackie posiadłości Habsburgów. 25 maja tego samego roku w Linzu pojął za żonę Annę Jagiellonkę, córkę króla Czech i Węgier Władysława II. Po bitwie pod Mohaczem (sierpień 1526 r.) i śmierci szwagra, Ludwika II, stał się najpoważniejszym kandydatem do tronu obu królestw. 24 października został uznany królem przez sejm czeski, jednak na Węgrzech niechętne Habsburgom stronnictwo tamtejszej średniej szlachty powołało na tron wojewodę siedmiogrodzkiego Jana Zápolyę. Jeszcze w 1526 r. Ferdynand odniósł nad Zápolyą zwycięstwo w bitwie pod Tokajem, po czym 16 grudnia w Preszburgu został wybrany przez większość węgierskich elit arystokratycznych królem Węgier. Koronował się 24 lutego 1527 roku w Czechach i 3 listopada tego samego roku na Węgrzech. Wcześniej, 1 stycznia, sejm chorwacki w Cetin ogłosił go królem Chorwacji. W marcu 1528 odniósł kolejne zwycięstwo w bitwie pod Sziną. Ponieważ jednak Zápolya nie wycofał się z walki i uznał się wasalem sułtana Sulejmana Wspaniałego, Habsburgowie zostali uwikłani w wojnę z Turkami Osmańskimi, którzy niebawem ponownie uderzyli na Węgry, a następnie Austrię. W 1529 r. Ferdynand I, z pomocą hiszpańskich i niemieckich wojsk Karola V, zmusił Turków do odstąpienia od oblężenia Wiednia. Rozpoczęła się epoka panowania Habsburgów w Czechach i na Węgrzech, ale także zmagań między nimi a książętami Siedmiogrodu o koronę Świętego Stefana.
Stan wojny był uciążliwy dla obu stron, z których żadna nie była w stanie wyeliminować przeciwnika. Wreszcie 1538 w Wielkim Waradynie (węg. Nagyvárad, niem. Grosswardein) adwersarze podpisali traktat rozbiorowy. Zachodnią część Węgier, Słowację i Chorwację zachowali Habsburgowie, natomiast środkowe Węgry i Siedmiogród wraz z dożywotnim tytułem królewskim zatrzymał Jan Zápolya. W myśl porozumienia po jego śmierci wszystkie ziemie węgierskie wraz z Siedmiogrodem miały trafić w ręce Ferdynanda, który zdobył pewną przewagę polityczną i militarną. Po śmierci Zápolyi w 1540 r. wybrano jednak na króla węgierskiego syna Jana i Izabeli Jagiellonki, małoletniego Jana Zygmunta Zápolyię. Dało to początek nowej wojnie z Siedmiogrodem i Turkami. W 1541 r. po tym, jak Sulejman zdobył Budę, zawarto nowy układ, na mocy którego utrzymano podział terytorialny z 1538 r. jako stały. Tytuł królewski pozostał jednak przy Habsburgach, a Zapolya musiał zadowolić się godnością wielkiego księcia Siedmiogrodu. Ferdynand nie był w stanie nieustannie toczyć walki z błyskotliwym strategiem i potężnym władcą, jakim był Sulejman. W 1547 r. zawarł rozejm z Turkami za cenę płacenia corocznego haraczu sułtanowi (30 tys. dukatów). Pobieranie od króla węgierskiego daniny dawało Porcie poczucie pełnego podboju Węgier. Warunki te potwierdził pokój podpisany w Stambule w 1562 r.
Sprawa Siedmiogrodu i stosunki z Polską[ | edytuj kod]
W sprawy węgierskie mieszał się wuj Jana Zygmunta, król Polski i wielki książę litewski Zygmunt August. W 1549 r. w Pradze zawarto jednak traktat, na mocy którego polski monarcha zobowiązywał się do neutralności wobec konfliktu na Węgrzech. W Brukseli układ zatwierdził cesarz Karol V. W 1553 r. Zygmunt August poślubił córkę Ferdynanda, siostrę pierwszej żony Elżbiety, Katarzynę Habsburżankę. Zwrot w polityce polskiej podyktowany był groźbą ewentualnego sojuszu między Habsburgami a Moskwą.
W 1551 Izabela Jagiellonka zawarła z Habsburgami pakt w Gyulafehérvár, na mocy którego w imieniu małoletniego syna zrzekała się Księstwa Siedmiogrodzkiego. W zamian za to miała otrzymać księstwo opolskie i pieniężne odszkodowanie. Ponieważ Ferdynand I zobowiązań nie dotrzymał, Izabela z synem wyjechała do Polski. Po kilku latach sułtan osmański Sulejman zażądał powrotu Zàpolyów do Siedmiogrodu. Cesarz, obawiając się nowej wojny z Turkami, poprosił Zygmunta Augusta o odesłanie Jana Zygmunta do ojczyzny. W 1556 r. pod eskortą polskiego wojska Izabela i Jan Zygmunt powrócili na ziemie rumuńskie. Po śmierci księżnej (1559 r.) Zygmunt August poczuwał się do obowiązku dbania o interesy i bezpieczeństwo siostrzeńca, wdał się więc w długie i trudne negocjacje z nieustępliwym Ferdynandem.
Argumentami w sporze mogły być inne problemy polityczne. W 1557 Ferdynand I jako zwierzchnik zakonu krzyżackiego wystąpił w obronie niezależności inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego i jej państwa w Inflantach. W tym czasie o wpływy i faktyczną kontrolę nad podupadającym państwem zakonnym rywalizowali król Polski Zygmunt August i car Moskwy Iwan IV Groźny. Posłowie cesarscy pośredniczyli przy zawieraniu układu w Poswolu pomiędzy Polską a Zakonem. Gdy w 1559 r., po moskiewskim najeździe na Inflanty, zakon zwrócił się z prośbą o pomoc do cesarza, Ferdynand nie był w stanie przeprowadzić żadnych działań, nie chciał też otwarcie występować przeciw Moskwie, szczególnie że car głosił ideę krucjaty przeciw protestantom inflanckim. Do końca życia cesarz pozostał w zasadzie neutralny wobec I wojny północnej, milcząco godząc się na rozbiór państwa zakonnego pomiędzy Polskę, Danię i Moskwę.
Podstrony: 1 [2] [3]