Pojazd zbudowany przez Ferdinanda Verbiesta
Pomnik Ferdinanda Verbiesta w
Pittem
Ferdinand Verbiest, SJ (ur. 9 października 1623 w Pittem, zm. 28 stycznia 1688 w Pekinie) – misjonarz jezuicki, Belg z pochodzenia. W latach 1659-1688 przebywał w Chinach na dworze cesarza Kangxi, zajmując się badaniami i doświadczeniami z zakresu fizyki.
Belgowie – grupa ludzi zamieszkująca Belgię, których jest ok. 10 milionów. Składają się na dwie grupy etniczne posługujące się belgijskimi odmianami języków niderlandzkiego (55%) i francuskiego (45%). Belgowie niderlandojęzyczni mieszkają przeważnie w północnej Belgii, mówią flamandzkim dialektem języka niderlandzkiego. Belgowie francuskojęzyczni zamieszkują głownie w południowej Belgii, mówią walońskim dialektem języka francuskiego.Kangxi, chin. 康熙, Kāngxī; imię prywatne 玄燁, Xuányè (ur. 4 maja 1654, zm. 20 grudnia 1722) – cesarz Chin z dynastii Qing, panujący w latach 1661–1722.
Podczas pobytu w Chinach Verbiest zajmował się astronomią, geografią, konstrukcją przyrządów astronomicznych i dział. Sporządził kilka map i prac geograficznych w języku chińskim. Był wiceprowincjałem zakonu jezuitów w Pekinie i miał tytuł mandaryna.
Utrzymywał kontakt korespondencyjny z królem polskim Janem III Sobieskim, który próbował nawiązać stosunki z Chinami. Sobieski przesłał cesarzowi Kangxi za pośrednictwem Verbiesta swój portret, w zamian otrzymał napisaną przez cesarza odę i dwa wazony z porcelany. Z obszernej korespondencji Verbiesta z Sobieskim zachował się jedynie ostatni list.
Historia motoryzacji Około 4000 lat p.n.e. wynaleziono koło. Od tego czasu, człowiek używał pojazdów kołowych napędzanych siłą zwierząt do różnych celów. Pierwsze pisemne wzmianki o samochodzie pochodzą z 215 roku p.n.e., a spisane zostały przez Herona z Aleksandrii. Dotychczas zachowała się księga O budowie automatów oraz O budowie machin wojennych i O machinach, które siłą powietrza w ruch są wprowadzane. W XIII wieku angielski mnich Roger Bacon prorokował, że można by zbudować machiny zdolne poruszać (...) powozy jedynie za pomocą nauki i sztuki, bez pomocy istoty żywej. W roku 1472 Robert Valturio przedstawił opis maszyny wojennej do której napędu wykorzystywany był wiatr na tej samej zasadzie działania co w wiatrakach. Również Leonardo da Vinci zajmował się pojazdami napędzanymi bez użycia siły koni. Zaprojektował zamknięty woź bojowy, który napędzany był siłą mięśni ośmiu osób znajdujących się w środku. Osoby te miały poruszać dźwignie znajdujące się we wnętrzu pojazdu i za pomocą przekładni korbowej napędzać koła jezdne. Każde koło miało być napędzane własnym mechanizmem, co można porównać do dzisiejszego mechanizmu różnicowego. W kilku projektach przez siebie stworzonych uwzględnił też napęd grawitacyjny, sprężynowy jak również za pomocą pary wodnej. Prototyp tego pojazdu stworzony został w Memmingen w roku 1447, a drugi rok później koło Pirny w Saksoni. Do czasów dzisiejszych zachował się rysunek wykonany w roku 1558 przez Bertholda Holzschuhera. Wcześniej, bo w roku 1459, pojawiły się jeszcze dwa projekty maszyn napędzanych bez pomocy zwierząt. Jeden z nich zaprojektowany był przez cesarza Niemiec Maksymiliana. Przedstawiał pojazd w kształcie olbrzymiego koła o średnicy 6 metrów, na których osiach zamontowane były siedzenia dla pasażerów. Koła połączone były obręczą, po której chodzący ludzie napędzaly maszynę. W tym samym roku powstał też drugi projekt nieznanego autora. Przedstawiał drewniany bogato zdobiony pojazd. Napędzany był przez idących z boku ludzi za pośrednictwem drągów i przekładni zębatych oraz osoby idące z tylu, które oprócz tego że napędzali pojazd to dodatkowo sterowali tylnymi kolami.Telegraf optyczny – rodzaj telegrafu opierający się na obserwacji wzrokowej nadawanych w różny sposób sygnałów. Był to szybszy sposób przekazywania informacji niż przekazywanie jej drogą ustną czy pisemną, wyparty ostatecznie przez telegraf elektryczny w drugiej połowie XIX wieku.
Zginął 28 stycznia 1688 w wyniku niefortunnego upadku z konia.
Pojazd Verbiesta[]
W latach 1665-1680 (lub konkretnie w 1678 r.) Verbiest zbudował mały model czterokołowego pojazdu napędzany parą.
Jego urządzenie działało na zasadzie niewielkiej i prostej turbiny parowej. Składało się z drewnianej ramy (podwozia) długości ok. 60 cm, ustawionego na nim metalowego kociołka, napełnionego wodą, umieszczonego nad paleniskiem. Kociołek posiadał wysunięty ustnik, z którego wydobywający się strumień pary napędzał – poziomo ustawione nad tylną osią – koło zębate. Koło za pośrednictwem prostej przekładni przenosiło napęd na oś tylnego koła. Do ramy doczepiono z przodu piąte koło, które pozwalało na kierowanie modelem. Podobno owe urządzenie mogło jeździć przez około godzinę.
Karlsruhe – miasto na prawach powiatu w południowo zachodnich Niemczech, w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia. Siedziba rejencji Karlsruhe, regionu Mittlerer Oberrhein oraz powiatu Karlsruhe do którego miasto jednak nie należy. Leży na Nizinie Górnoreńskiej, nad rzekami Alb i Pfinz, na wysokości 115 m.Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych (ang.: Library of Congress) – największa biblioteka świata. Gromadzi ponad 142 mln różnego rodzaju dokumentów, ponad 29 mln książek, 58 mln rękopisów, 4,8 mln map i atlasów, 12 mln fotografii, 6 mln mikrofilmów, 3,5 mln dokumentów muzycznych, 500.000 filmów; wszystko w ponad 460 językach. 7% zbiorów to dokumenty w językach słowiańskich, w tym największy w USA zbiór polskich książek. Całość zajmuje 856 km półek. Biblioteka dysponuje (w 3 budynkach) 22 czytelniami ogólnymi, 3 wydzielonymi czytelniami dla kongresmenów oraz biblioteką sztuki (John F. Kennedy Center). Zatrudnia 5 tysięcy pracowników. Wyposażona jest w system komputerowy o pojemności 13 mln rekordów oraz w 3000 terminali. Pełni funkcję biblioteki narodowej.
Verbiest nazwał wymyśloną przez siebie konstrukcję "gorejący wiatr" i opisał w pracy Astronomia Europea, wydanej po chińsku a potem w 1687 r. po łacinie. Model tego pojazdu zrekonstruował w 1775 r. fizyk i mechanik Johann Lorenz Boeckmann, który zajmował się między innymi telegrafami optycznymi. Rekonstrukcję pojazdu Verbiesta wystawiono w 1860 r. w muzeum w Karlsruhe. W książkach autorstwa Aleksandra Mariana Rostockiego przedstawiono rysunek tego pojazdu wykonany przez Bohdana Wróblewskiego.
Geografia – nauka przyrodnicza i społeczna zajmująca się badaniem powłoki ziemskiej (przestrzeni geograficznej), jej zróżnicowaniem przestrzennym pod względem przyrodniczym i społeczno-gospodarczym, a także powiązaniami pomiędzy środowiskiem przyrodniczym, a działalnością społeczeństw ludzkich. Nazwa geografia (gr. Γεωγραφία) pochodzi od słów γῆ geos – "ziemia" i γράφω grapho – "piszę". Za twórcę terminu uważa się Eratostenesa z Cyreny. Ze względu na różnorodność przedmiotu geografii i urozmaiconej metodologii częste są dyskusje wokół jej definicji oraz zakresu badawczego; proponuje się używanie w miejsce dotychczasowej nazwy "geografia" terminu "nauki geograficzne".Pojęcia Chiny używa się w odniesieniu do krainy historycznej, obejmując wówczas całokształt chińskiej historii i kultury (zobacz: historia Chin), lub w węższym znaczeniu, w odniesieniu do Chińskiej Republiki Ludowej.
Co prawda Kronika Techniki (wydanie polskie 1992 r.) podaje, że Verbiest jeździł swoim pojazdem po ulicach Pekina. Wynikałoby z tego, że zbudował nie tylko model miniaturowy, ale i normalnej wielkości wehikuł parowy. Porównaj też artykuł: historia motoryzacji.
Przypisy
- Edward Kajdański: Chiny. Leksykon. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 295. ISBN 83-05-13407-5.
Bibliografia[]
- Kronika Techniki, Wydawnictwo Kronika Marian B. Michalik, Warszawa 1992.
- Rostocki Aleksander Marian, Historia starych samochodów, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1988.
- Rostocki Aleksander Marian, Kolekcja starych samochodów, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1991.
- Witold Rychter, Dzieje samochodu, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1983.
