Ewolucjonizm - biologia
Podstrony: [1] [2] 3 [4]
Dobór kierunkowy (dobór skierowany, selekcja kierunkowa, dobór progresywny) – mechanizm ewolucji biologicznej. Polega na eliminowaniu osobników o jednej ze skrajnych wartości danej cechy. W wyniku tego, po kilku pokoleniach średnia wartość tej cechy populacji ulega przesunięciu (co można zaobserwować na rozkładzie Gaussa). Mechanizm może działać zarówno w przypadku doboru naturalnego jak i sztucznegoEncyklopedia PWN – encyklopedia internetowa, oferowana – bezpłatnie i bez konieczności uprzedniej rejestracji – przez Wydawnictwo Naukowe PWN. Encyklopedia zawiera około 122 tysiące haseł i 5 tysięcy ilustracji.
Fizyczne i biologiczne mechanizmy ewolucji Wszechświata i życia są podstawą dla ewolucjonizmu w filozofii. Zdaniem Michała Hellera, katolickiego filozofa przyrody specjalizującego się w kosmologii, ewolucjonizm bez podstaw w fizyce i biologii, a konkretnie w darwinizmie, byłby tylko jedną z opcji ideologicznych lub filozoficznych. Ewolucjonizm biologiczny stał się podstawą do rozwoju nurtu światopoglądowego określanego jako biologizm. Sformułowanie teorii ewolucji i odkrycie jej mechanizmów przez niektórych ewolucjonistów było wykorzystywane jako argument na rzecz monizmu materialistycznego. Taką postawę przyjął Haeckel, a jego argumenty zostały następnie podjęte przez Engelsa. Haeckel przyjmował koncepcję ewolucji jako postępu. Postęp taki zaś dotyczyć miał nie tylko biologii, ale też społeczeństwa (poczynając od rozwoju od ras uważanych przez niego za bliższe małpom, a więc niższe, do wyższych), a wszystkie tajemnice jego zdaniem da się rozwiązać metodą naukową w duchu darwinizmu. W 1906 r. jego zwolennicy utworzyli Niemiecki Związek Monistów. Ewolucjonizm darwinowski został również zaadaptowany przez przedstawicieli pozytywizmu warszawskiego. Co prawda dość wcześnie zwolennicy ewolucjonizmu zaznaczali, że światopoglądowe wnioski wysuwane z interpretacji darwinizmu nie stanowią istoty samej teorii naukowej, jednak zarówno światopoglądowa, jak i biologiczna odsłona darwinizmu spotkała się z krytyką nie tylko naukowców o odmiennych poglądach, ale też środowisk kościelnych.
W filozofii ewolucja bywa rozumiana inaczej niż w naukach przyrodniczych. W ewolucjonizmie filozoficznym pojawiają się echa zdezaktualizowanych wcześniej w biologii teorii. Przykładem jest élan vital, czyli siła życiowa, która ma napędzać ewolucję w filozofii Henriego Bergsona, będąca pojęciem zaczerpniętym z witalizmu. W jego wizji filozoficznej tzw. ewolucja twórcza sprawia, że pierwotna inwencja, startując z pojedynczego punktu, rozwija się w różne odgałęzienia, które osiągają doskonałość rozwiązań instynktownych u owadów i inteligentnych u kręgowców, a także mają być podstawową siłą zmieniającą świat. Również wizja Pierre’a Teilharda de Chardin obejmowała ewolucję biologiczną, która jego zdaniem odpowiada ruchowi wykraczającemu poza znany świat fizyczny. Jego poglądy łączą ewolucjonizm z rozwojem chrześcijańskim. Jednocześnie ich optymistyczna wizja powszechnej ewolucji prowadzącej do coraz doskonalszych form stała w sprzeczności z odkryciami termodynamiki, gdyż zmiany z nią zgodne prowadzą ku nieuporządkowaniu. Rozwiązanie paradoksu życia jako układu o malejącej entropii, które zaproponował Erwin Schrödinger, zauważając, że organizmy żywe zmniejszają lokalnie entropię kosztem pozyskiwania energii z zewnątrz i zwiększania entropii ogólnej, dotyczy jedynie układów lokalnych, podczas gdy w skali Wszechświata rozwój ku coraz większej doskonałości stoi w sprzeczności z prawami fizyki.
W naukach przyrodniczych od czasów renesansu (np. u Michela de Montaigne) pojawia się krytyka teleologii i tendencja do zastępowania wyjaśnień odwołujących się do celu wyjaśnieniami opisującymi jedynie przyczyny, względnie quasi-cele. We współczesnym ewolucjonizmie teleologia, czyli poszukiwanie celu, nie ma miejsca, za to stosowane są wyrażenia zaczerpnięte z teleologii, co jest określane jako teleonomia. Ich stosowanie ma uprościć metodologiczne badania zjawisk biologicznych, mimo wiedzy, że nie można mówić o prawdziwych celach. Mimo to twierdzenie, że ewolucja Wszechświata dąży do konkretnego celu pojawia się u niektórych współczesnych fizyków teoretycznych, np. u Johna Barrowa i Franka Tiplera, którzy rozwinęli koncepcję zasady antropicznej. Darwin zaznaczał, że trudno oczekiwać, że Stwórca miał specjalny cel w tworzeniu nieznacznie różniących się odmian wewnątrzgatunkowych. Również u współczesnych teologów chrześcijańskich pojawiają się stwierdzenia zmieniające ideę stworzenia. Według nich Stwórca nie wytwarza nowych bytów i nie poprawia ich co jakiś czas, ale samo jego istnienie nadaje istnienie stworzeniom. W ten sposób ewolucja Wszechświata, czy ewolucja biologiczna jest według nich elementem aktu stworzenia i nie są potrzebne nadzwyczajne ingerencje istot boskich.
Ewolucjonizm biologiczny przez powiązanie z ewolucjonizmem społecznym miał wpływ też na poglądy filozoficzno-społeczne. Teoria rekapitulacji była używana nie tylko do prób rekonstrukcji rozwoju ewolucyjnego na podstawie obserwacji embriogenezy. Ernst Haeckel postulował również, że poziom intelektualny dzieci z wysoko rozwiniętych (według europejskich kryteriów) społeczeństw odpowiada poziomowi intelektualnemu dorosłych przedstawicieli społeczności uważanych za prymitywne, co miało się wiązać z porządkiem ewolucyjnym. Taka interpretacja została podjęta przez rasistów, do których należał zresztą sam Haeckel. Do połowy XX w. wśród przyrodników samo istnienie odmian lub ras ludzi było powszechnie przyjmowane, choć termin ten rozumiano różnie. Sam Darwin uważał, że rasy ludzkie nie są od siebie izolowane, w odróżnieniu od ras wewnątrz niektórych innych gatunków, a samego terminu można używać z braku lepszego. Podobnie uważał Dobzhansky. Natomiast Haeckel uważał, że poszczególne rasy ludzkie są odrębnymi liniami ewoluującymi w różnym tempie. Z czasem termin ten zaczął być stosowany coraz rzadziej, wraz z rozwojem genetyki, choć w antropologii bywa używany jeszcze w XXI w. Przez nawiązania do ewolucjonizmu biologicznego Herbert Spencer twierdził, że mężczyźni stoją na wyższym poziomie ewolucyjnym niż kobiety, podczas gdy Havelock Ellis utrzymywał, że kobiety są ewolucyjnie bardziej zaawansowane niż mężczyźni. Teoria rekapitulacji miała też wpływ na poglądy Freuda. Piotr Kropotkin z kolei swoją wizją współpracy jako głównego motoru zmian ewolucyjnych uzasadniał swoje poglądy anarchosyndykalistyczne.
Ze względu na trudność przewidywania przyszłych zmian ewolucyjnych oraz niejasność popularnych w połowie XX w. wyjaśnień odwołujących się do dobra gatunku, Karl Popper początkowo podważał pozycję ewolucjonizmu jako teorii naukowej, twierdząc, że to jedynie program badawczy. Z czasem jednak wycofał się z tego na skutek rozwoju biologii ewolucyjnej.
Bezpośrednie przełożenie zasad funkcjonowania przyrody na etykę określane jest jako błąd naturalistyczny, niemniej ewolucjonizm przyrodniczy bywa przenoszony na światopogląd, co bywa argumentem ze strony kreacjonistów przeciwko ewolucjonizmowi w całości.
Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Ewolucjonizm (pol.). W: Słownik terminów biologicznych [on-line]. pwn.pl. [dostęp 2014-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-18)].
- Evolutionism (ang.). W: The Collins English Dictionary [on-line]. [dostęp 2014-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-23)].
- January Weiner: Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 514. ISBN 83-01-12668-X. (pol.)
- ewolucjonizm, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-07-21] .
- ewolucjonizm, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-07-21] .
- Allen, R. T.; Allen, Robert W.: Chambers encyclopedic English dictionary. Edinburgh: Chambers, 1994. ISBN 0-550-11000-3.
- Joseph Lopreato. From social evolutionism to biocultural evolutionism. „Sociological Forum”. 5 (2), s. 187–212, 1990. DOI: 10.1007/BF01112592. ISSN 0884-8971 (ang.).
- ↑ Heller i Życiński 1996 ↓, s. 123.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 156.
- Kirkpatrick, E. M.; Davidson, George D.; Seaton, M. A.; Simpson, J. R.: Chambers concise 20th century dictionary. Edinburgh: Chambers, 1985. ISBN 0-550-10553-0.
- Carneiro, Robert Léonard (2003) Evolutionism in cultural anthropology: a critical history Westview Press pg 2-3
- Bruce Trigger: A History of Archeological Thought. Cambridge University Press, 1986, s. 290.
- Evolutionism. AllAboutGOD.com, Colorado Springs, Colorado 80949, 2002–2008. [dostęp 2008-12-05].
- Olivier Bitbol, Darrigol: Erwin Schrödinger—Philosophie et Naissance de la Méchanique Quantique (Erwin Schrödinger—Philosophy and the Birth of Quantum Mechanics). Atlantica Séguier Frontières, 1992, s. 134. ISBN 978-2-86332-116-4.Sprawdź autora:2.
- Public Praises Science; Scientists Fault Public, Media, Pew Research Center, 9-07-2009
- ↑ J. B. Gough: The Supposed Dichotomy between Creationism and Evolution. National Center for Science Education, 1983. [dostęp 2009-09-24]. „...to say a person is a scientist encompasses the fact that he or she is an evolutionist.”
- Michael Ruse: Perceptions in science: Is Evolution a Secular Religion? -- Ruse. Science, 2003-03. s. 299 (5612): 1523. [dostęp 2008-12-05]. Cytat: A major complaint of the Creationists, those who are committed to a Genesis-based story of origins, is that evolution--and Darwinism in particular--is more than just a scientific theory. They object that too often evolution operates as a kind of secular religion, pushing norms and proposals for proper (or, in their opinion, improper) action.
- ↑ Steven Linke: A Visit to the ICR Museum. TalkOrigins Archive, 1992-08-28. [dostęp 2008-12-05]. Cytat: In fact, true science supports the Biblical worldview... However, science does not support false religions (e.g. atheism, evolutionism, pantheism, humanism, etc.)
- ↑ Paweł Koperski. Spory wokół współczesnej teorii ewolucji. „Uniwersytet Warszawski. Pismo uczelni.”. 5 (44), s. 18-19, grudzień 2009. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. ISSN 1640-2758 (pol.).
- ↑ Carneiro, Robert Léonard (2003) Evolutionism in cultural anthropology: a critical history Westview Press pg 1-3
- ↑ 3. Darwin's Dilemma: The Odyssey of Evolution. W: Stephen Jay Gould: Ever Since Darwin: Reflections in Natural History. Harmondsworth: Penguin Books, 1991, s. 34-38. ISBN 0-14-013534-0. (ang.)
- ↑ Heller i Życiński 1996 ↓, s. 29.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 48.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 49.
- ↑ Heller i Życiński 1996 ↓, s. 50.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 30.
- 1. Trzy pytania o ewolucję. W: Marcin Ryszkiewicz: Ziemia i życie: Rozważania o ewolucji i ekologii. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1996, s. 12-35, seria: Na ścieżkach nauki. ISBN 83-86669-60-8. (pol.)
- ↑ Heller i Życiński 1996 ↓, s. 31.
- Charles Darwin: The Origin of Species. Burrow, JW (editor). Wyd. reprint of 1st. Harmondsworth, Middlesex, England: Penguin Classics, 1986, s. 460. ISBN 0-14-043205-1. Cytat: ...from so simple a beginning endless forms most beautiful and most wonderful have been, and are being, evolved (italics not in original).
- 9. The Misnamed, Mistreated, and Misunderstood Irish Elk. W: Stephen Jay Gould: Ever Since Darwin: Reflections in Natural History. Harmondsworth: Penguin Books, 1991, s. 79-90. ISBN 0-14-013534-0. (ang.)
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 32.
- Trigger, Bruce (1986) A History of Archaeological Thought Cambridge University Press s. 102
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 97.
- ↑ Leszek Kuźnicki. Ewolucjonizm w Polsce 1883-1959. „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”. 58 (3-4 (284-285)), s. 297–313, 2009. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika (pol.).
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 95.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 104-106.
- ↑ 4. Arena walki czy rjski ogród. W: Marcin Ryszkiewicz: Ziemia i życie: Rozważania o ewolucji i ekologii. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1996, s. 70-84, seria: Na ścieżkach nauki. ISBN 83-86669-60-8. (pol.)
- ↑ Adam Urbanek. Biologia XX wieku – główne nurty rozwoju. „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”. 49 (3 (248)), s. 305-319, 2000. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika (pol.).
- ↑ dam Łomnicki. Spotkanie teorii Darwina z genetyką. „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”. 58 (3-4 (284-285)), s. 315–317, 2009. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika (pol.).
- ↑ Adam Łomnicki. Biologia ewolucyjna i jej relacje z ekologią i etologią w wieku XX. „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”. 49 (3 (248)), s. 343-350, 2000. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika (pol.).
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 100.
- Łomnicki Adam. Poziomy doboru, adaptacje.. „Kosmos”. 58 (3-4 (284-285)), s. 335-340, 2009.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 139.
- How is BioLogos different from Evolutionism, Intelligent Design, and Creationism. The BioLogos Foundation. [dostęp 2012-01-19].
- ↑ Kronika medycyny. Marian B. Michalik, Bogdan Ney, Tadeusz Płusa (red., tłum.). Warszawa: Kronika, 1994, s. 306. ISBN 83-86079-01-0.
- ↑ Heller i Życiński 1996 ↓, s. 105.
- ↑ Leszek Kuźnicki. Percepcja darwinizmu na ziemiach polskich w latach 1860-1881. „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”. 58 (3-4 (284-285)), s. 279–285, 2009. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika (pol.).
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 56-57.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 244.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 61.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 109.
- ↑ Heller i Życiński 1996 ↓, s. 112.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 114-115.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 108.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 158-159.
- Heller i Życiński 1996 ↓, s. 104-105.
- Jan Strzałko. Darwin jako antropolog ewolucyjny. Problem ras ludzkich. „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”. 58 (3-4 (284-285)), s. 273–278, 2009. Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Mikołaja Kopernika (pol.).
Bibliografia[ | edytuj kod]
Podstrony: [1] [2] 3 [4]